Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi kurs: 1 Qrup:№4 FƏnn : FƏLSƏFƏ “marksizm fəLSƏFƏSİ” MÖvzusunda

Marksizm və materyalizm
Marksizmə görə, prioritet maddidir və daimi hərəkət var. Mücərrəd yox, konkret, idealist yox, maddi elementlər var, mücərrəd elementlər isə maddiliyin əksidir. Bütün bu həyat prosesi ideyadır, yoxsa maddi? Başqa sözlə, tarixi, cəmiyyəti və iqtisadiyyatı idarə edən element nədir? Marksizmə görə bu element maddədir. Həyatı idarə edən, tarixi istiqamətləndirən maddənin özüdür. Düşüncələrimizə təsir edən maddi amillərdir.
Bu materialist nöqteyi-nəzərdən Marks Hegel fəlsəfəsinə etiraz edir. Varlıq anlayışını mücərrəddən konkretə, idealdan materiala dəyişir: Hegelə görə, hər şey ağıldır, lakin Marks üçün materiya olmadan ağıl mövcud ola bilməz. Ağıllara təsir edən qüvvə maddənin özüdür. Ağıl heç bir şeydən təsirlənməyən və tam azad iradə ilə özbaşına hərəkət edirmi? Burada Marksın fikri ortaya çıxır.
Marksın fəlsəfəsini ümumiləşdirsək; Əvvəla, materiya mövcuddur və materiya tarixin hərəkət qanunlarını müəyyən edir. Tarixin istənilən dövrünə gedib orada mövcud olan bir cəmiyyəti araşdıraq. Mədəniyyətləri, adətləri, incəsənəti və dini müəyyən edən amillər hansılardır? Maraqlıdır, prioritet abstrakt elementlərdir, yoxsa konkret olanlar? Tarixin istənilən dövrünə gedək, məsələn, Qədim Misiri öyrənək. Orada bir firon var və “hökmdar”dır və birdə "üst qurum" vardır.Onun altındakı infrastrukturda “qullar” və “kəndlilər” var. Onların dinini, adət-ənənələrini və mədəniyyətini müəyyən edən əsas amil, marksizmə görə, iqtisadiyyatdır. Çünki bazisin mövcudluğu üst qurumu müəyyən edirdi. İnfrastruktur sayəsində o sivilizasiya yaşayıb. Marksın fikrincə, tarixin hansı dövrünə getsək də, görəcəyimiz reallıq maddi elementlərin özləridir. Maddi elementlər dini, mədəniyyəti, adət-ənənələri və incəsənəti yaradıb.
Təbii ki, Marks bu fikirləri və daha çoxunu heçnədən yaratmadı. Hər bir mütəfəkkir kimi Marks da öz ideyalarını inkişaf etdirərkən özündən əvvəlki və ya müasirləri olan bir çox mütəfəkkir və filosofları yaxından izləmiş və onlardan təsirlənmiş, fəlsəfəsinin əsaslarını təsirləndikləri filosofların fikirlərinin üzərində qurmuşdur. Karl Marks bir filosof kimi müxtəlif mütəfəkkirlərin, o cümlədən alman idealisti İmmanuel Kant və onun ardınca gələn Kantçılar ,Hegel və onun ardınca gedən Hegelçilərin təsiri altında olmuşdur: Lüdviq Andreas Feyerbax (1804-1872); İngilis siyasi iqtisadçıları Adam Smit və Devid Rikado (1772-1823); və fransız sosial nəzəriyyəçiləri Jan-Jak Russo, Şarl Furye (1772-1837), Henri de Sen-Simon (1760-1825), Pyer-Jozef Prudon (1809-1865), Flora Tristan (1803-1844) və Lui Blan (1811 -1882) bu adlardan yalnız bir neçəsidir. Bundan başqa Marksa təsir edən mütəfəkkirlərdən təkamül nəzəriyyəsinin banisi sayılan Çarlz Darvin (1809-1882) ,Aristotel və başqa Qədim Yunan filosoflarını da əlavə etmək məqsədəuyğun olardı.