Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi kurs: 1 Qrup:№4 FƏnn : FƏLSƏFƏ “marksizm fəLSƏFƏSİ” MÖvzusunda

Bəzilərinə görə Marks bu cümlələrdə dini daha da tərifləyir.
Marksın fikrincə isə din qəddar dünyaya qarşı fəaliyyət göstərsə də, son dərəcə təhlükəlidir; çünki Marksın fikrincə, din gerçəklə mübarizənin qarşısını alır. Bütün bu ədalətsizliklər qarşısında din “ağrı kəsici” (və müəyyən mənada “dərman”) kimi müvəqqəti bir funksiyanı yerinə yetirir. Din isə sinfi şüurun aşılanmasının qarşısını alır. Bu baxımdan dini Marksın gözündə ağrılı və çürük dişin ağrımasının qarşısını alan dərmanla müqayisə edə bilərik. Amma əsl həll yolu dişi kökündən çıxarmaqdır. Ona görə də Marksın fikrincə, insanların həqiqi xoşbəxtliyi üçün din ləğv edilməlidir.

Marksizm və özgələşmə

İnsanın öz təbiətinə özgələşməsi kapitalist nizamın ən böyük pisliyidir.(Karl Marks)
Marks çalışmanı insanların çevrələrini öz ehtiyaclarına uyğun çevirmə səyləri olaraq görür.Kapitalizm işçinin əməyinin məhsulunun onun əlindən alınaraq bazarda satılması ilə işçini özgələşdirir.Marksın sosiologiyada tədqiqatlarından biri də yadlaşma fenomeni ilə bağlıdır. Marksın sosiologiyasının əsas istiqaməti müasir kapitalist cəmiyyətlərində sinfi quruluşun və istehsal prosesinin fərdlərə təsiridir. Özgələşmə anlayışı əvvəlki mütəfəkkirlərdə olsa da, digər anlayışlarda olduğu kimi Marks tərəfindən də sosioloji kontekstdə müzakirə edilmişdir. Halbuki Marks ilk dəfə maddi ictimai prosesləri birlikdə nəzərdən keçirmişdir.Marks bildirir ki, kapitalizm əmtəə istehsalı sistemidir. O, kapitalist istehsal tərzini nəhəng əmtəə istehsalı üsulu kimi görür. Əmtəə insanın özü üçün deyil, başqalarının istehlak etməsi üçün istehsal olunan hər hansı bir obyektdir. Bu səbəbdən əmtəə təhlilini başa düşmədən Marksın özgəninkiləşdirmə konsepsiyasını başa düşmək çətin olacaq.Marksın özgələşdirmə nəzəriyyəsi maddi dünyanın realist məntiqinə uyğun qurulduğu üçün Marks əmtəə təhlilindən uzaqlaşır. Marks üçün fəhlənin yeganə mahiyyəti onun öz əməyidir. Əməyini muzdla satan fəhlə özü də öz mahiyyətindən uzaqlaşır: Marksın özgələşdirmə konsepsiyasının ən sadə forması işçinin istehsal etdiyi məhsuldan uzaqlaşmasıdır.Məsələn, avtomobil zavodunda işləyən fəhlə istehsal etdiyi maşını özü üçün deyil, başqaları üçün istehsal edir və işçi aldığı maaşla həmin maşını ala bilməz. Bu səbəbdən işçi istehsal etdiyi məhsulu ala bilmir və özgələşir. Fəhlənin istehsal etdiyi hər bir əşya burjuaziyanın xüsusi mülkiyyətidir. Marks bunu belə ifadə edir:Bu o deməkdir ki, fəhlə əməyi özündən kənarda, ondan müstəqil, ona yad və ona qarşı azad bir güc kimi mövcuddur və onun obyektə çevirdiyi həyat düşmən və yad bir həyat kimi ona qarşı çıxır.Özgələşmənin başqa bir ölçüsü ondan ibarətdir ki, kapitalizm istehsal üsuluna görə insan təbiətinin həmrəyliyini məhv edir. İşçilər digər işçilərdən uzaqlaşırlar. İnsanlar təbiətdə və ya cəmiyyətlərdə ehtiyaclarını təmin etmək üçün kömək edir və əməkdaşlıq edirlər; lakin kapitalist cəmiyyətində işçilər arasında maraqların toqquşması güclənir, fərdi və eqoist davranış ortaya çıxır.Bundan əlavə, kapitalist istehsal üsulunda işçilər bir-birini tanıya və əməkdaşlıq edə biləcəkləri mühitə malik deyillər. Kapitalist istehsal üsulu buna imkan vermir. Kapitalist sistemində davamlı iş və rəqabət təşviq edilir. Bu yolla işçilər arasında düşmənçilik yarana bilər. Marks bunu işçinin digər işçidən uzaqlaşması kimi görür.Uzun saatlarla işləyən işçi kapitalist tərəfindən satın alınır və daim əmtəə istehsal etməyə məcbur edilir. Bu səbəbdən işçi öz insani varlığı olaraq öz mühitindən uzaqlaşır. Bu yadlaşmanın aradan qaldırılmasının həlli kimi Marks siniflərin ləğvini zəruri hesab edir. Hər kəsin səyinə və ehtiyaclarına uyğun bir həyat fürsətindən bəhs edir.