Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məHƏMMƏd füzuli adına Əlyazmalar institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 301 məcmue-yi gül gibi rəvayeh-i fəvayih-i üns ilə pür və cüng-i sədəf gibi əqtar-i əmtar-i fəzl ü irfan ilə pürdür. Ġthaf-i ətəbe-yi sultani idüb tövqi-yi qəbul ilə müvəkkə və mübəĢĢir-i ənva-yi ehsan acil ü əcl ü müjdədə hüsul hər mütəvəqqi olmıĢdur. Sənə ihda və səbin və tisamiədə namı divan-i mövtidə məstur oldı və lisan-i yaranda mərhum diməklə məzkur oldı. Tarix Didi sultan vəfatına tarix, Ruh-i pak-i Səhabiyə rəhmət. ġeir Gözümdə sim-i eĢq ü sinəm üzrə tazə dağum var, Gəda-yi kuy-i eĢqüm sim ilə zərdən fərağum var. Əgərçi sübh-i eĢqəm, Ģam-i qəmdə tirədür leykin, Xəyal-i Ģəm-i rüxsarunla bir rövĢən çırağum var. Vələhu Çub-i zəxmin sanmanuz cismümdə yer-yer ol pəri, Bana ehsan eylədi bir xilət-i nilufəri. Vələhu Xədündən lale-yi həmra xəcil bərg-i gül-i tər həm, Qədündən Ģah-i tuba münfəil sərv ü sənubər həm. Görən rüxsarunı zülfün Ģəbində vəchi var diyüb, Məh-i zülmət-niĢan u afitab-i sayə-pərvər həm. Vələhu Bəzm-i eĢqün bir əcəb qanlı Ģərabı var imiĢ, Kim sər-i üĢĢaqdan anun həbabı var imiĢ. Cüre-yi vəsl içmədin, peymane-yi ömr oldı pür, Hey diriğa bilmədüm dəhrün Ģitabı var imiĢ. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 302 Qınalızadə «Təzkirətüş-şüəra». s. 468. Diyar-i Əcəmdə qayət-i hüsn ü məlahətlə büldan-i cihandan mümtaz və gülĢən-i məmalik-i Ġran u Turan içrə sərv-i rəna gibi cümlədən sər-əfraz olub, əksər-i xəlqi dəqiqəĢinas u nüktədan olan qəsəbe-yi həmədandandur. Mənzəre-yi çartaq-i qayət-i ənasir pən- cəre-yi rəvaq-i idrak-i əql-i aĢir ĢahənĢah-i zaman mərhum Sultan Süleyman xan-i aftab-rəxĢan və Ģəms-i nur-əfĢan seyr-i məĢriqin itdügi gibi əzm-i səfər-i Ġraqeyn idüb, Təbrizə varduqlarında mü- rəbbi-yi üləma və dəstgir-i füzəla olan sədr-i ali-qədr Qədri Əfəndi, Molla-yi mərqumun əhliyyət və məarif ü kamalda qa- biliyyəti görüb, lütf-i bi-hesabun səhabı ilə gülĢən-i vücudını sirab və səbzəzar-i təbini baran-i cud-i bi-kərani ilə sər-səbz ü Ģadab idüb, ənva-yi riayət ü inayətlə mərqumi diyar-i Ruma gətürmiĢ idi. Mərhum-i mərqumun tərbiyət-i bi-hədd ü rüqumı ilə xaqan-i məğ- fur u mərqumun dəxi məlumı olub, cənab-i fələk-niĢabından mə- mur olduğı «Tərcüme-yi kimya-yi səadət»i ithaf-i ətəbe-yi sultani və manənd-i mur-i ricl-i cəradi ihda-yi cənab-i Süleymani itdükdə Sultan-i mələk-xislətün kimya-yi səadət və iksir-i pür-təsir-i dövlət olan lütf ü rəfətinə məzhər və dide-yi can kühl-i cila-yi ehsanı ilə münəvvər olub kiĢtzar-i rəca və gülistan-i ümmidi sə- hab-i səxa və əbr-i dərya bar-i ətasıyla mühəzzər ü rəyyan və qə- bul-i sultani bağ u rağ-i əhvalinə vəzan olmaqla məsəbb-i baran-i lütf ü ehsanı olmıĢ idi. Sənə səbin və tisamiədə əbxire-yi ənasir-i mütəkasifədən müctəmeə olan səhab-i vücudi nəsim-i fərman-i pərvərdigar ilə pəriĢan u tarumar olmıĢdur. Tarix Didi Salman vəfatına tarix, Ruh-i pak-i Səhabiyə rəhmət (980). Farsi vü türki əĢarı məqbul ü mərğub güftarı vardur. Bu Ģeir anundur. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 303 ġeir Qəmzən xədənginün, sənəma, sinə çakiyüm, Korkutma xəncərünlə ki, anun həlakiyüm. Vələhu Dilər əğyar zövq-i vüsləti üĢĢaq hicranı, Məgəs cüllab arar pərvanə istər nar-i suzanı. Vələhu Cünunum mübtəla-yi zülf-i canan olmağın bilməz, PəriĢan-xatirün halın pəriĢan olmayan bilməz. Bəzm-i eĢqün bir əcəb qanlu Ģərabı var imiĢ, Kim sər-i üĢĢaqdan anun həbabı var imiĢ. Cüre-yi vəsl içmədən peymane-yi ömr oldı pür, Hey diriğa bilmədüm ömrün Ģitabı var imiĢ. Vələhu Gözümdə sim-i əĢk ü sinəm üzrə tazə dağum var, Gəda-yi kuy-i eĢqüm sim ilə zərdən fərağum var. Əgərçi sübh-i eyĢüm Ģam-i qəmdən tirədür leykin, Xəyal-i Ģəm-i rüxsarunla bir rövĢən çırağum var. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 304 Süruri XV əsrin sonu və XVI əsrin ilk rübündə yaĢamıĢ olan Süruri Nəsimi irsinin varisi kimi yazıb-yaratmıĢ və onun ideyaları uğrun- da mübarizə aparmıĢ bir sənətkardır 362 . Süruri, ġah Ġsmayıl haki- miyyət baĢına keçdikdən sonra hürufi fikirlərini daha sərbəst inki- Ģaf etdirməyə imkan tapmıĢ, 1515-ci ilə kimi Xətayi sarayına ya- xın bir sənətkar olaraq yaradıcılığını davam etdirmiĢdir. Sürurinin yaradıcılığı əsasən hürufi fikirlərinin təbliğinə həsr olunsa da, o, məhəbbət mövzularında da yazmıĢ və bu cür qəzəllə- rində daha artıq müvəffəqiyyət qazanmıĢdır. Lətifi, AĢıq Çələbi və Qınalızadə Sürurini «ġərqli Süruri» kimi təqdim edir, bəzilərinin onu Rəsmi adlandırdıqlarını qeyd edirlər. Süruri ġah Ġsmayılın xidmətində olarkən vəfat etmiĢdir. Təzkirəçilər qəzəl yazmaqda onun tayı-bərabəri olmadığını, divan tərtiblədiyini, lüğəz janrında bir çox əsərin müəllifi olduğunu ya- zırlar. Akademik H.Araslı Sürurinin həyat və yaradıcılığına iĢıq tutacaq məlumatlar vermiĢdir 363 . F.e.d. A.Musayeva Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Əlyazmalar Ġnstitinda mühafizə olunan cüng və məcmuələrdə yer alan Süruri gəzəllərindən nümunələri üzə çıxarmıĢdır 364 . Prof. C.Kurnaz Süruri “Divan”ının bir nüsxəsi- nin Süleymaniyyə Kitabxanasında (Hacı Mahmud əfəndi 3777) saxlanıldığını yazır 365 . 362 Араслы Щ. Бюйцк Азярбайъан шаири Фцзули. – Бакы: 1958, с. 58. 363 Йеня орада, с. 58-59. 364 Мусайева А. ХВ-ХВЫ ясрляр Азярбайъан ядябиййаты вя Хялили «Фиргятнамя»си. – Бакы: 2007, с. 19 – 20. 365 Курназ Ъ. Тцркийе – Орта Асйа едеби илишкилери. – Анкара: 1999, с. 57. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|