Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məHƏMMƏd füzuli adına Əlyazmalar institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Arif Hikmət. Təzkirətüş-şüəra. s. 36.
- Mahmud Kamal «Türk şairləri». s.251.
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 115 Behçət Arif Hikmət 1836-cı ildə qələmə aldığı təzkirəsində Behçət təxəllüslü Azərbaycan Ģairindən bəhs edir. Təzkirədə onun əsl adının Xudaday xan olduğu, Tiflisdə doğulduğu qeyd olunmuĢdur. Arif Hikmət Behçətin Əcəm Ģahı Fətəli Ģahın ölümündən sonra taxta çıxan Abbas Mirzə oğlu Məhəmməd Ģah tərəfindən 1835-ci ildə elçi göndərildiyini yazır. Arif Hikmət. Təzkirətüş-şüəra. s. 36. Namı Xudaydad Xandır. Tiflüsül-əsildir. Əcəm Ģahı Fətəli Ģahın fövtündən sonra Əcəm Ģahı olan Mirzə Abbasın oğlu Mə- həmməd Ģah tərəfindən səfarətlə min iki yüz əlli bir sənəsi əvailin- də Asitanəyə vürud etmiĢ. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 116 Bəhayi Məhəmməd Baqirin oğlu Əhməd Bəhayi Əfəndi təqribən 1874-75-ci illərdə Təbrizdə doğulmuĢ və orada təhsil almıĢdır. 1892-93-cü illərdə Ġstanbula gəlmiĢ, orada müxtəlif iĢlərdə çalıĢ- mıĢ və 7 iyun 1925-ci ildə vəfat etmiĢdir. Azərbaycan türkcəsində «Məstnamə» adlı əsəri vardır. Mahmud Kamal «Türk şairləri». s.251. Əhməd Bəhayi Əfəndi, Təbrizin Əhrab məhəlləsi əhalisin- dən Məhəmməd Baqirin oğludur. Təqribən h.1291 / 1874-75 də Təbrizdə doğdu. Məmləkətində təhsil-i elmə mübaĢərət və təliq, nəstəliq, Ģi- kəstə, nəsx-i ərəbi təməĢĢüq eylədi. Pədəri, sənətiylə keçinir və aliləsi kəsir olduğundan kəsb-i məiĢət için əniĢtəsi Məhəmməd Ġsmayıl Ağanın rəfaqətiylə Tiflisə gedib, doqquz ay sonra ovdət eylədi. H. 1310 / 1892-93 də Ġstan- bula gəldi. Tüccardan Ağa Əhməd Əfnan-i ġirazinin xidmət-i kita- bətində bulundu. Böyük zəlzələdən sonra ticarət için Ağa Əhməd ilə Ġsgəndəriyəyə getdilər. Mümaileyh, Hindistan təriqiylə ġiraza gedərkən bərabər götürmək istədiysə də Ġsgəndəriyyədə giriftar ol- duğu sıtmanın iĢtidadı qorxusu ilə getmədi. Kıbrıs və Girid yolu ilə Ġstanbula döndü. 285 ذؾخﺑ شف ﻭ ﺏﺎت ﺍشﻧﺎﻬخ تﻳﻭس تﻌﻠط ﻍﻭشف سﻮﻧ ﻯﺍ ﺎﻴﺑ چ تسﺎغخﻭس ﻩﺎﻣ ﻢﻴﻨﻴﺑ ﻢﻧﺎﻤؽ ﻥذﻴﻣﺍشخ تﻗﻭ ﻦﻴﺒﺑ تحﺍس شع سد ﻩدﺎﺘف ﻰﻤحس ﻥﻮﻜﺑ چ س ﻩ تسﺍص ﻪﺘغخ ﻝد ذؾﻜﻴﻣ ؼﻴدﻧ ﺍ گ ضﻣ ذؾﻛ شدﻨخ س گ ػﻮﻬﻣ ﻯﺍ ﻮت ﻯﻭشﺑﺍ ﻥﺍ تسﺍذﻳد ﻖؾﻋ ذﻴﻬؽ ذؽﺎﺑ ﻝد ﻞﻫﺍ شعﺍشع ﻰﺑ ﻝد چ شخآ ذؽ ﻪﺘغﺑ تﻔﻟص شﻴدﻧص سد ﻩسﺍ ﻩذﻘﻋ ﻥآ ﻦﻜﻣ ﻭ ﺍس ﺍذخ گ تسﺎت سص ﻯﻮغﻳ Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 117 Giriddə bulunduğu əsnada xəttat «MüĢkin-qələm»dən icazət və «Mübarək qələm» ləqəbini aldı. Yunanıstana elan-i hərb edildiyi əsnada qəzətə idarəxanələ- rindən müvəzzeliyi topdan dəruxdə edərək, səyyar müvəzzelərə təvzi surətiylə bir sənə bir miqdar para topladı. Köprünün Üsküdar iskələsində kitab, qəzətə, bardaq, tabaq, kasə satmaq üzərə bir dükkan açaraq təmin-i məiĢət etməkdəykən vərəsiyə verdiyi əĢya- nın əsmanını istədiyindən dolayı münfəil olan – həqq-na-Ģinas bir kaptan, sərxoĢluq saiqəsı ilə vapuru dükkana bindirərək, əĢyanın məhvinə səbəb oldu. Bir sənə zərurət və möhnət içində qaldıqdan sonra – Misirdə mülaki olduğu kitab təbi və taciri Fərəcullah-i Kürdi Ġstanbula gəlib kütübxanələrdən bəzi əsər istinsaxını təklif etdiyindən mümaileyh ilə digər taliblər için üç yüzdən ziyadə ki- tab yazdı. Hüsn-i xətti və farsi inĢada mümarisəsi olduğundan sə- farətxanədə iĢləri olan iranilər, istidanamələri ona yazdırırlardı. Ġran səfirlərindən və müstəĢarlarından bəziləri, səfarətxanəyi al- maq istədilərsə də kəndi arzu etmədi. Vəfatından beĢ sənə əvvəl Ģəhri yirmi beĢ lira ücrətlə Bayə- ziddəki Kütübxane-yi Ümumi xadəməliyinə təyin olundu. Həm hizmət edər, həm də kütübxanəyə aid yazıları yazardı. Təsəmmü-yi kəbəd illətinə düçar olaraq, bir büçuk ay yatdıq- dan sonra 14 Zilqədə 1344 (7 Haziran 1925)də vəfat etdi. Mərkəz Əfəndi qəbristanına dəfn olundu. ġeirdə məxləsi Bəhayidir. Kütübxanə-yi Ümumi müdir-i Fazili Ġsmayıl Əfəndi (Ġsmayıl Saib Səncər), mümaileyhin tərcümə-yi halına dair verdiyi vərəqə- də diyor ki: «…Pədəri validə cəhətindən sadat-ı Hüsniyyədəndir. Ġrani- lər, Seyyidin kitabətində Ģərəf-i siyadətin mənəvi bir əsər-i yümn-i bərəkəti bulunduğuna mütəqid olunduqlarından əksəri, anın yazısı ilə bir qitə, beyt, bir sətir dua edinməyi yümn ədd edərlərdi. Bir də ﺍس ﻰﻳﺎﻬﺑ چ ﺎﻧﺎخ دﻮخ ﻥﺎﻤع ذﻫذﻴﻣشﻛﺎﺑ ﻩ تسﺍصﺎﺑ ﻭ شﻬؽ سد دﻮﺑ ﻥﺍصسﺍ ﻢغ ﻭ دسد عﺎﺘﻧ Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 118 bağlılara yumurta üzərinə vəfq yazardı, təsiri görülürdü 286 . Ġyirmi beĢ sənədən bəri kəndini bilirim, xilaf-i ədəb və namus heç bir kəlam və hərəkəti vaqi olmadı. Farsi və türki əĢarı vardır. Məmləkətində ikən Azərbaycan türkcəsiylə «Məstnamə» namında yoğurt və ayran haqqında mən- zumə yazıb təb etdirmiĢdir. Müsəvvər “Tərəqqi” və həftəlik «Mə- lumat» qəzətələriylə bəzi asar-i Ģeiriyyəsi nəĢr edilmiĢdir. Türk musiqisinə marağı olduğundan bir nəĢidənin hangi məqamdan okunduğunu dərhal söylərdi. Vəfatından beĢ sənə əvvəl zatüc- cənbə və anın nəticəsi olaraq dik-i nəfəsə uğradığından topraq qoxusu alıb dərdinə dəvasaz olmaq ümidiylə bağçaya və çiçəklərə məraq etmiĢ və kütübxanə bağçasını gülüstan halinə gətirmĢdir. Ülvi, nəzih, lətif Ģeylərə taban məyyal və aĢiqdir. ġair, xəttat, bağ- ban, musiqiĢünas, qənaətkar, sabur idi. Kütübxanədəki ücrətində təraküm etdirdiyi bir kaç quruĢla Topqapı xaricində bir bağça və kulübə almıĢdı. Orada münzəvi bir halda yaĢamaq əməlində idi ki, bad-i qayrət əvraq-i hüzurunu pəriĢan eylədi. Tar u mar eylər əvraq-i hüzurun ruzigar, Bir sər-aməd qönçəyi bir ləhzə xəndan görməsün. Kütübxane-yi Ümumiyə gedib-gəldikcə bu adamcığazı gö- rürdüm. Orta boylu, qara bıyıqlı, əsmər, səssiz idi. Həm kütübxa- nədəki hizmətini görür, həm də müdir-i fazilin kamal-i məmnuniy- yətlə xidəmat-i Ģəxsiyyəsini ifa və bu surətlə nəqdən və təamən in- tifa edərdi. Kəndi fəzilətini izmar, fəqət baĢqalarının mərifətini izhar edən müdir-i nəzihül-əxlaq, nasılsa bu biçarə adamın hal və kalinə dair bir Ģey söyləyəmədiyi gibi, bən də kəndi ilə müĢafəhə et- 286 Йазысында йцмн ц бярякят олдуьуна гянаят едянляр, алнынын гара йазысына ятф-и нязярля бир аз кяндиляри она йцмн ц бярякят бяхш етсяляр, бахцсус йумурталара йаздыьы вяфг иля йумурталардакы баьы чюзян баьлылар, онун талейиндяки цкде-йи нящси тяяммцл едяряк, кисяляринин баьыны чюзсялярди, бичаря адам, ящл-и гялям олдуьу щалда, църят-и ъцзийя иля хадим олмаьа мяъбур вя рянъур олмазды. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|