Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
245
lüstanını gəzə-gəzə, türkün zəfər dastanını dinləyir, buna görə də nikbindir, qürurludur, sənətkar əzəməti bədbin olmaqdan uzaqdır qürurludur. Milli xarakter Azadlıq yolunda verdiyi qanları düşünür: “Verdiyi qan yanında bircə damladır Xəzər”. Bu qədər qanlar tökən ürəyi, dili yad Kremldən qoşun, vəd alanın hakimiyyətdə hələ də qalmasından hiddətlənir. O, xalq elçilərinin yerdəki nökərlə-rini qəbul edə bilmir, qeyzlənir. “Seçkilərin çilovu əlində” olan bu alçaqlar baş qaldırıb şair gözünə baxa bilmir”. “Olmasaydı bu qədər yava, başkəsən, qəddar, Aləm mənim xalqıma səcdə qılardı aşkar” - deyir. Poemada yadellilərin, azadlıq qəsbkarlarının təsviri də təsirli və realdır. Onlar Milli Məclisi qoruyurlar, “yüksəkdə xalqın çiynində oturub, xalqı, yurdu ram edirlər”. “Bakı şumlanmışdır tanklar silsiləsilə”. Onlar “avtomatlı, kaskalı, hərbi mundirli, sərvaxt, dəyənəyi əlində, yolda, rizdədirlər hər vaxt”. “Əllərində dəyənək, yanlarında top-tüfəng gündə dörd dəfə yeyib-içirlər”. “Gilyotinli, bıçaqlı qəssablarıyla maşın-maşın adamı bıçaq altına gətirirlər”. Onların yedikləri donuz əti idisə, indi qanla birgə quzu əti, ağ balıq, kürüdür:
Azadlığın məhbəsdə olduğunu poetik əks etdirmək üçün şair “səfərbər” epiforasından da yerində istifadə etmişdir:
Xəlil Rza - onun xarakteri poemada Səttarxan zavodundakı mitinqi, oradakı tələbləri, sözdə “demokratiya” deyən hakimiyyəti ittiham edənləri dinləyir. Yer altında yatanların – “Azərbaycan altında ölməz Azərbaycan olanların” intiqam çağırışlarını poetikləşdirir.
246
Poemada siyasi-ideoloji məsələlərə də işıq tutulur. Şair parlamentin xalqa hökm etdiyini, deputatların yaltaqlığını təsvirdən yayındırmır, “Demblok”un özünəməxsus surətini canlandırır; “Hacı Əbdülün sərgüzəştləri, Milli Məclis qarşısında çadırları”, Qorbaçovun murdar xisləti ifadə olunur: “Qorbaç - qozbel deməkdir. Qozbel üçün nə fərqi, Al qanına bələsin türkü, islamı, şərqi”. DTK canavarları, Qorbaçovun Maltada ermənilərə verdiyi vədlər, Yazova yazılan Fərman, Rostov, Donüstü ermənilərin Bakıya çağırışı, bütün bunlar təsvir obyektindən keçir. Sonra biz poemada milli gəncliyin, öz qanlarını verməyə hazır olan ATİ tələbələri səfərbərliyinin şahidi oluruq. Şair daha ciddi mətləbləri, Leninin bəşər qatili, ən böyük iblis olduğunu, Turanı parçalamaq, Zəngəzuru erməniyə vermək siyasətini, telestudiyanın partladılması, Mirzə Xəzərin səsimizi bütün dünyaya yaymasını diqqətimizə çatdırır. Poemada dövlət xadimi H.Ə.Əliyev haqqında işıqlı, təntənəli fikirlər vardır. Şair xalqın nicat yolunu Heydər Əliyevdə görür, onun səngərdə, məslək, qeyrət vuruşunda olan əzəmətini tərənnüm edir. Bu fonda şair ciddi mətləblərə toxunur. Türkiyədəki siyasi vəziyyətin çətinliyi, Mitteran və Rəfsəncaninin Ermənistana havadarlığı, Ermənistanın Rusiya əlində zəncirli köpək olduğundan danışır. Ali Sovet (Milli Məclis) önündə gedən mitinqlərə diqqət kəsilən şairin milli xarakteri türkçülüyün mahiyyətinə siyasi don geydirən imperiyanı Mirzəcan Mədotov, murdar Qaraxanov kimi türk dilli erməniləri, Sergey Kirov, Levon Mirzəyan və onların davamçılarını kəskin ifşa və ittiham edir. Xalq təmizlik sevən dənizin üzə çıxmasını istəyir. Sənətkar yeri gəldikcə Xocalı, Şuşa dəhşətlərini xatırladır. Məsul vəzifəli şəxsləri mənəvi məhkəməyə çəkir, faciələrdən irəli gələn istefaları irəli sürür. Getdikcə tündləşən təsvir boyaları, artan drammatik gərginlik və poetik intonasiya həm də Leytmotivi, işıqlı rəngi özün-
247
dən keçirir: Türkü burunlayanlar həm dönük, həm sönükdür, Ərzin yarısı türkdür, türk dünyadan böyükdür! Poemada türkün tarixi yaddaşı, gələnəyi olan “Dədə Qorqud”, “Alpamış”, “Manas”, “Qutadqu bilik”... Mənəvi şəxsiyyətlər olan Nizami, Nəsimi, Füzuli, İmrə, Nəvai, Məhtimqulu, Fitrət, Cavid, Çolpan, Müşfiq fərdilikdə tərənnüm olunur. Şair mənəvi öyüdlərindən güc aldığı Hüseyn Cavidi lirik ricətlərdə xatırlayır. Xatırlayır ki, insanın vətəni yerliçilik yox, Yer kürəsidir. O, saxta şöh-rətpərəstlikdən, telegüzgü və mətbuatda süni görüntülərdən uzaq olmalıdır. “Qoyma varlığını kin, qəzəb, qərəz şırımlaya, qoyma yaltaqları həndəvərinə” deyən şair Hüseyn Cavidlə eyniləşir, mənən Cavid zəmanəmizə, çağdaşlığımıza gəlir və dövlət başında olan saxtakarları, mənəvi aşınmaları görür. Poemanın “Doqquzuncu nida”sı yekun, nəticədir. Belə nəticələrdən biri imperiyaların “tək fərdi yox, bütöv xalqları səliqə ilə dəfn edə bilməsidir”. Zeynal Hüseynoğlu kimi ziyalılar öldürüləndən sonra Ağdam fəth edildi. “Zəka, qeyrət öldürüləndən sonra xalq inamı öldürülür”. Şair bildirir ki, “əvvəl zəka öldürülür, sonra Şuşa, Ağdam”. Qubadlı, Füzuli, Cəbrayıl və Zəngəzurun şaqqalanması yaddaşımızın korşalmasındandır. İnsan mahiyyətcə həm Hegel əzəməti, həm də Hitler cinayəti deməkdir. Rus, erməni yırtıcıları özgə torpaqların qəsbkarıdır. Rusiya Alyaska, Kamçatka, Saxalini tutan qəsbkardır. Uzaq, Yaxın, Orta Sibir deyib tatarları, başqırdları, qazaxları basıb yeyəndir. Tatarıstan, Başqırdıstan, Qazaxıstan, Özbəkistan, Türkmənistan və Qırğızıstan “mənim” deyən işğalçıdır, “Türk” sözünü ilim-ilim itirmək üçün Türküstanı yox edəndir, Ukrayna, Baltikyanı elləri qamçılayandır, Ərzuruma əl atandır, Serbistana cida atan, Belorus, Moldova və Qafqazı təslim edən, ilkin olaraq Cavad xanı, Şeyx Şamili qurban verəndir.
Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|