10
can torpağının bu guşəsinin milli musiqi sənətinin beşiyi olmasına dair
gerçəkliyi nəzərə çarpdırmışdır. Gözəllik aşiqi olan Molla Pənah
Vaqif, eyni zamanda həm də böyük vətənpərvərdir.
Onun şeirlərində
Vətən torpağının təkrarsız obrazı yaradılmışdır. Vətən torpağının tə-
rənnümündə və gözəlliyin vəsf edilməsində Molla Pənah Vaqif mahir
bir rəssam kimi çıxış edir. O, bədii sözün geniş imkanlarından yara-
dıcılıqla istifadə edərək Azərbaycan təbiətinin və el gözəlliyinin çox
cazibədar portretini çəkmişdir.
XVIII əsr Azərbaycan ədəbiyyatında öz izi olan «Vidadi ilə
müşairə» şeirləşməsi həcm etibarilə və mahiyyətinə görə dastan təsiri
bağışlayır. Bu deyişmə tam mənası ilə «Vaqif və Vidadi dastanı»
adlandırıla bilər. Əsərdə süjet əlamətlərinin olması, hərbə-zorba gəl-
mək meyillərinin ifadəsi, mübaliğələr «Vidadi ilə müşairə»nin dastan-
laşmasını şərtləndirir. Bu, Azərbaycan yazılı şeirində deyişmə janrın-
da yazılmış ilk bədii nümunə kimi də mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
«Deyişmə» şeirləşməsi Molla Pənah Vaqifin
mühitinə və müasirləri
ilə münasibətlərinə də işıq salır. Vaqifin əsəri kimi təqdim olunan bu
əsər şairin böyük müasiri və məslək dostu Molla Vəli Vidadini Azər-
baycan cəmiyyəti miqyasına çıxarmağa da xidmət edir.
Molla Pənah Vaqifin məşhur «Durnalar» qoşması Azərbaycan
ədəbiyyatında bu mövzuda yazılmış ilk və ən yaxşı şeirdir. Vaqifin
«Durnalar»ı Azərbaycan şeirinin durna qatarının önündədir.
Sonralar
yazılmış “Durnalar” şeirlərində Vaqifin “Durnalar”ının müsbət məna-
da təsiri görünməkdədir.
Göründüyü kimi, Molla Pənah Vaqif Azərbaycan şeirinin mən-
zərəsini mövzu və poetik forma baxımından dəyişmişdir. Ona qədər
şifahi xalq ədəbiyyatının janrları kimi qəbul edilən qoşma Vaqifin
yaradıcılığı ilə Azərbaycan yazılı şeirinin əsas poetik forması kimi
qəbul olunmuşdur. Molla Pənah Vaqif
Azərbaycan şeirinin yolunu
qəzəl-qəsidə ənənəsindən qoşma-gəraylı istiqamətinə çevirmişdir. Va-
qif həm də qoşma janrında Azərbaycan şeirinin qızıl fondunu təşkil
edən nadir poetik örnəklərin müəllifidir. Bu gün də Vaqifin qoşmaları
həmin janrda yazılmış ən mükəmməl şeir nümunələri hesab edilir.
Fikrimizcə, təkcə ömrünün son anlarında yazıldığı üçün yox,
özünün mühüm ideya-bədii xüsusiyyətləri və dərin
ictimai məzmunu
etibarilə «Görmədim» müxəmməsi Molla Pənah Vaqifin yaradıcı-
lığının zirvəsidir. «Görmədim» müxəmməsi «Bayram oldu» şeiri ilə
başlanan, «Hayıf ki, yoxdur»la inkişaf etdirilən Vaqif realizminin kul-
minasiya nöqtəsidir. Vaqifin «Görmədim» müxəmməsi XVIII əsr
Azərbaycan
şeirinin dövrə, zamana haray səsi, sərt ittihamnaməsidir.
11
Bu, zamanı silkələyə bilən nadir şeir nümunəsidir:
Dostları ilə paylaş: