Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi
Yüklə 65,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
209 larının artmasına səbəb ola bilir. Bu hadisələr özəl genomun bərpası kimi də təsnif edilə bilər. Mitoxondri və xloroplastl- arın genetik sistemlərinin aktivliyinin yüksəlməsi hesabına hüceyrənin enerji təminatı da yüksəlir. Hüceyrənin genetik sistemlərində baş verən dəyişikliklər bütün sintetik proseslərin intensifikasiyasına səbəb olur. Təsvir edilən dəyişkənliklər de- dikdə buraya transkripsiya, translyasiya, genlərin ekspresi- yası, fermentativ sistemin aktivliyi, digər fizioloji, biokimyəvi və biofiziki proseslər, morfogenezin dəyişilməsinə yönəlmiş metabolitik reaksiyaların sürətinin yüksəlməsi nəzərdə tutulur. 4.5. Stres amillərin diploid və tetraploid buğda nümunələrinin genomunda əmələ gətirdiyi dəyişmələr Bəzi müəlliflərin mülahizələrinə görə nuklein turşularının və zülalların hüceyrədə miqdarı sintetik və hidrolitik proses- lərin səviyyəsi ilə əlaqədardır. Ona görə ki, metabolik proses- lərin aktivliyi DNT-nin replikasiyası və transkripsiyasının aktivliyindən asılıdır [70, 80]. Stres amillərin təsiri nəticəsin- də nuklein turşularının dinamikası su qıtlığının dərəcəsindən asılı olaraq müxtəlif xarakter daşıyır. Susuzluğa qarşı bitkilə- rin müxtəlif reaksiyalarının və nuklein turşularının dəyişmə dinamikasının oxşar xarakter daşıması bu hadisəni daha dərin- dən öyrənməyə təkan verir. Daha dəqiq informasiya isə DNT- nin genetik cəhətdən aktiv və inert fraksiyalarının təyini nə- ticəsində əldə edilə bilər. Aparılan tədqiqat işində quraqlığın və duzluluğun təsirindən davamlı və həssas buğda nümunə- lərində DNT fraksiyaları və RNT-nin miqdarında baş verən dəyişmələr və bu dəyişmələrə fitohormonların təsiri öyrənilmişdir. 210 4.5.1. Quraqlıq və duzluluq stresinin təsirindən buğda yarpaqlarının hüceyrə xromatininin quruluş vəziyyətində baş verən dəyişikliklər və onlara fitohormonların təsiri Toxumların cücərmə faizi və stres amillərin təsirindən yarpaqlarda xlorofil (a+b)-nin miqdarında əmələ gələn də- yişmələr nəzərə alınaraq nümunələrin içərisindən quraqlığa və duzluluğa davamlı, orta davamlı və həssas sortlar seçilmiş, bu nümunələrdə stres amillərin təsirindən genomda baş verən də- yişmələr və bu dəyişmələrə fitohormonların təsiri öyrənilmişdir. Aşağıdakı cədvəl və şəkillərdə davamlı nümunə kimi gö- türülmüş T.monococcum-un cücərtilərində RNT-nin miqda- rında və DNT fraksiyalarında baş verən dəyişmələr göstə- rilmişdir (Cədvəl 4.3). Cədvəl 4.3 Stres amillərin və fitohormonların təsirindən mədəni təkdənli (T.monococcum L.) buğdanın cücərtilərində RNT və DNT fraksiyalarında baş verən dəyişmələr (100 q yaş çəkidə mq-la) Təcrübə variantları RNT DNT fraksiyaları Ümumi DNT labil stabil qalıq Stresdən 48 saat sonra Nəzarət 84.6 ±2.75 26.6 ±0.58 13.2 ±1.02 2.48 ±0.26 42.3 ±1.86 PEQ 118.9 ±5.69 30.9 ±0.68 13.7 ±0.96 3.54 ±0.35 48.2 ±1.99 NaCl 112.8 ±3.35 29.0 ±1.06 13.9 ±0.60 2.66 ±0.59 45.5 ±2.25 Stresdən 72 saat sonra PEQ+ H 2 O 82.5 ±3.68 27.2 ±0.87 11.6 ±0.36 3.42 ±0.58 42.2 ±1.81 PEQ+Hib+Kin 117.5 ±2.31 31.0 ±0.68 13.2 ±0.25 3.0 ±0.47 47.2 ±1.40 NaCl+H 2 O 85.0 ±1.98 30.5 ±0.56 10.2 ±1.03 1.41 ±0.27 42.1 ±1.86 NaCl+Hib+Kin 110 ±2.54 31.0 ±0.92 12.5 ±0.56 2.0 ±0.21 45.5 ±1.69 211 Cədvəl 4.3-dən göründüyü kimi quraqlıq stresinə davamlı olan T.monococcum növünün genomunda RNT və DNT-nin bütün fraksiyalarında artım meydana gəlmişdir. Belə ki, quraqlığın təsirindən RNT-nin miqdarı 39.0%, labil DNT-nin miqdarı 16.0%, stabil DNT-nin miqdarı 9.0%, qalıq DNT-nin miqdarı 7.0% və total DNT-nin miqdarı isə 14.0% artmışdır. Burada diqqət çəkən əsas məqamlardan biri, quraqlıq stresi təsirindən genomun struktur vəziyyətində baş verən dəyiş- mələrdir. Belə ki, DNT-nin digər fraksiyalarına nisbətən labil xromatin fraksiyası DNT-sində baş verən kəskin artım, transkripsiya intensivliyinin yüksəlməsinə və nəticədə daha çox RNT sintezinə səbəb olmuşdur. Stresdən 72 saat sonra Hib+Kin hormonunun təsiri nəti- cəsində RNT-nin miqdarı 41.0%, labil və stabil DNT-nin miq- darı 13.0%, total DNT-nin miqdarı isə 11.0% artmış, qalıq DNT-nin miqdarı 13.0% azalmışdır. Duzluluğun təsirindən T.monococcum L. növünün geno- munda baş vermiş dəyişmələr və bunlara fitohormonların tə- siri isə şəkil 4.11-da aydın təsvir edilmişdir. Duzluluğun təsirindən də T.monococcum-un genomunda RNT və labil DNT-nin miqdarında artım meydana gəlmişdir. RNT-nin miqdarı 33.0%, labil DNT-nin miqdarı isə 9.0 % artmış, stabil və qalıq DNT-nin miqdarında əhəmiyyətli də- yişmə baş verməmişdir. Stresdən 72 saat sonra Hib+Kin hormonunun təsiri nəti- cəsində RNT –nin miqdarı 29.0%, labil DNT-nin miqdarı 1.6%, stabil DNT-nin miqdarı 22.0 %, qalıq DNT-nin miqdarı 8.0 %, total DNT-nin miqdarı isə 8.0 % artmışdır (Şəkil 4.11). Yüklə 65,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|