Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi zoologiya institutu
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- NƏTİCƏLƏR
31
rol oynayırlar. Çünki onlar hər gün insanlarla təmasda olurlar. Bizim tədqiqatlarda epidemioloji əhəmiyyət kəsb edən 26 növ helmintdən 8 növü:
yanaşı həm də əhli otyeyən heyvanların hеlmintləri ilə ümumilik təşkil edir. Qalan 9 növ: F.hepatica, T.solium, M.hirudinaceus, H.hepatica,
otyeyən heyvanlarla ümumilik təşkil edirlər. Qalan 5 növ: A.alata, H.diminuta, M.corti, Th.aerophilus, S.obvelata isə vəhşi heyvanlar arasında yayılmışdır və əlverişli şərait yarandıqda bu invaziya törədiciləri insanlara dа keçə bilərlər. Göstərilənlərdən məlum olur ki, epidemioloji əhəmiyyət kəsb edən helmintoz törədicilərinin saxlanılmasında və insanlara ötürülməsində əhli yırtıcılar xüsusi rol oynayırlar. Ona görə də onların sayı və helmintoz törədiciləri ilə yoluxması daima nəzarətdə olmalıdır. Xüsusilə yaşayış məskənlərində sahibsiz itlərin və pişiklərin sayının nəzarətdən çıxmasına yol vermək olmaz. Yuxarıda göstərilənlərdən məlum olur ki, epidemioloji əhəmiyyət kəsb edən helmintoz törədicilərinin saxlanılmasında və insanlara ötürülməsində əhli yırtıcılar xüsusi rol oynayırlar. Ona görə də onların sayı və helmintoz törədiciləri ilə yoluxması daima nəzarətdə olmalıdır. Xüsusilə yaşayış məskənlərində sahibsiz itlərin və pişiklərin sayının nəzarətdən çıxmasına yol vermək olmaz. Vəhşi məməli heyvanların helmintlərindən 34 növü əhli otyeyənlərin, 33 növü əhli ətyeyənlərin, 11 növü eyni zamanda həm otyeyənlərin, həm də ətyeyənlərin, E.mijagawai isə su quşlarının hеlmintləri ilə ümumilik təşkil edir.
1. Tədqiqat zamanı vəhşi məməlilərdə 74 cinsə, 32 fəsiləyə, 9 dəstəyə və 4 sinfə daxil olan 144 növ helmint aşkar edilmişdir. Bunlardan 13 növü trematod, 30 növü sestod, 3 növü akantosefal və 98 növü də nematod olmuşdur. Vəhşi məməli heyvanların helmintlərlə yoluxmasının ekstensivliyi 77,9 % olmuşdur.
32
2. Tədqiqat zamanı müəyyən edilmişdir ki, Dovşankimilərdə 18 növ, Gəmiricilərdə 48 növ, Yırtıcılarda 63 növ və Cütdırnaqlılarda isə 35 növ helmint parazitlik edir. 3. Müəyyən edilmişdir ki, havanın nisbi rütubəti 95%-dən 45%-ə qədər aşağı düşdükdə və temperatur 5 0 C-dən 45 0 C qədər yüksəldikdə 500 lüks işıqlanma şəraitində Cysticercus tenuicollis qovuqları həyat qabiliyyətini 10-24 saat, eyni temperatur və işıqlanma şəraitində nisbi rütubət 95%-ə qədər yüksəldikdə isə 24 saatdan 3-13 günə qədər, T.hydatigena yumurtaları isə 11-16 günə qədər saxlaya bilirlər. 4. Məlum olmuşdur ki, T.hydatigena növünün sürfə mərhələsi (Cysticercus
bağırsağında 24-41 günə, pişiklərin bağırsağında 58-73 günə və pişik balalarının bağırsağında isə 61-67 günə inkişaf edərək yetkin mərhələyə çatır.
5. Təcrübə yolu ilə aşkar edilmişdir ki, T.pisiformis yumurtaları ilə yoluxmuş aralıq sahiblərdə (ada dovşanı və gəmiricilər) sistiserklər 10 gün müddətində miqrasiya edərək qaraciyərə gəlir və invazion sistiserk mərhələsinə isə 60-cı gündə çatır. İnvazion sistiserklərlə yoluxmuş axırıncı sahiblərdə də T.pisiformis inkişaf edib 40 günə yetkin mərhələyə çatır. 6. Müəyyən edilmişdir ki, 90-100% nisbi rütubət və 150-500 lüks işıqlanma şəraitində temperaturun +21 0 C-dən 37 0 C-yə qədər yüksəlməsi zamanı Trichocephalus leporis yumurtalarının inkişafı demək olar ki, 2 dəfə - 99-130 gündən 45-62 günə qədər sürətlənir və invazion sürfələr əmələ gəlir. Ancaq temperaturun 45 0 C-yə qədər yüksəldilməsi zamanı inkişaf dayanır və bir həftə ərzində bütün yumurtalar ölürlər. Havanın nisbi rütubəti 60-55% -ə qədər aşağı düşdükdə +21-37 0 C temperaturda istənilən işıqlanma şəraitində bütün yumurtalar bir həftə ərzində tamamilə ölürlər. 7. Trichocephalus myocastoris yumurtalarının embrional inkişafı mərhələləri öyrənilmiş və müəyyən edilmişdir ki, 100% nəmlik və 500 lüks işıqlanma şəraitində temperaturu +25 0 C-dən 37 0 C-yə qədər yüksəltdikdə invazion sürfələrin əmələ gəlməsi 50-63 gündən 23 günə qədər sürətlənir. Nisbi rütubəti 55%-ə qədər aşağı saldıqda 500 lüks işıqlanma şəraitində yumurtalar 5-24 saat ərzində tamamilə məhv olurlar. Müəyyən edilmişdir ki, yumurtalar qızdırılmaya çox davamsızdırlar və +35 0 C-də bir gün ərzində, +55 0 C-də 30%-i və +60 0 C-də isə 1-2 dəqiqəyə hamısı məhv olurlar. 8. Müxtəlif tip torpaqlarda Trichocephalus ovis növünün yumurtalarının inkişaf mərhələləri ilk dəfə öyrənilmiş və müəyyən edilmişdir ki, havanının
Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|