Azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi a. A. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
106 ehtiyaclarını ödəyə biləcək boş torpaq sahələrinin və bu sahələrin dövlət fonduna aid olması mütləq şərt idi. İkinci vacib bir şərt ondan ibarət idi ki, koloniyanın yaradılacağı ərazi yerli dağlı xalqlarının kəndlərindən mümkün qədər uzaqda yerləşməliydi ki, yerli xalqların iqtisadi təsərrüfat maraqlarına xələl gətirməsin və nəhayət, salındığı ərazidə koloniya optimal təsərrüfat formasını seçərək konkret iqtisadi fayda verməli idi. Nalçık ətrafında yaradılması planlaşdırılan koloniya bütün bu şərtlərə cavab verirdi, lakin bürokratik əngəllər ucbatından koloniyanın rəsmiləşdirilməsi bir qədər yubadıldı. Belə ki, Rusiya ərazisində bir koloniyadan başqasına və yaxud bir regiondan başqasına köçərək yeni koloniya yaratmaq üçün kolonistlər Dövlət Əmlak Nazirliyindən icazə vərəqəsi almalı idi. Nalçik ətrafında məskunlaşmaq istəyən Volqaboyu kolonistlərinin əksəriyyəti icazə vərəqəsi almamışdılar. Dövlət Əmlak Nazirliyi kolonistlərin kortəbii şəkildə Volqaboyunu tərk edərək Qafqazda məskunlaşmasına qarşı çıxırdı. Lakin Şimali Qafqaz ərazisi Müdafiə Nazirliyi tərəfindən idarə olunduğundan kolonistlərin məskunlaşması ilə bağlı məsələlərin həlli Müdafiə Nazirliyinin sərəncamına keçmişdi. Dövlət Əmlak Nazirliyi və Müdafiə Nazirliyi arasında davam edən uzun yazışmalardan sonra 1858-ci ildə Qafqaz Ordusunun baş komandanı Nalçik yaxınlığında alman koloniyasının yaranmasını rəsmiləşdirdi və kolonistlərin arzusu ilə yeni yaşayış məskəni Aleksandrovka adlandırıldı. Dövlət Torpaq fondundan koloniyaya ümumilikdə 1500 des., yəni hər ailəyə 35 des. torpaq sahəsi ayrıldı, kolonistlərin yerinə yetirəcəyi mükəlləfiyyətlər ayırd edildi. 43 Mixaylovsk koloniyası 1861-ci ildə, müasir Şimali Osetiya ərazisində, Vladiqafqaz şəhərinin yaxınlığında salınmışdı və əhali arasında Vladiqafqaz koloniyası adı ilə tanınmışdı. Arxiv sənədlərindən görünür ki, ilk vaxtlar bu koloniyada 40 alman ailəsi məskunlaşmışdı. Kolonist ailələri müxtəlif regionlardan gəlmişdilər: 37 ailə Saratov, 1 ailə Samara, 1 ailə Novqorod quberniyasının sakinləri idi. Yalnız Avqust Brensin ailəsi xaricdən gələrək Vladiqafqaz koloniyasında məskunlaşmışdı. Bu fakt onu göstərir ki, bütün Şimali Qafqazda olduğu kimi, Terek vilayətində də məskunlaşma prosesi daxili xarakter daşıyırdı. Stavropol və Kuban vilayətlərindən fərqli olaraq, Terek vilayətində kolonistlərin məskunlaşması prosesi miqyasca çox da böyük əraziləri əhatə etmirdi və bunun əsas səbəbi vilayətdə əkinəyararlı torpaq sahələrinin azlığı ilə izah olunur. Bununla yanaşı, Vladiqafqaz dairəsi alman kolonistləri üçün maraq doğuran bir ərazi idi: Vladiqafqaz kimi iri şəhərin ətrafında məskunlaşmaq, əsasən əkinçilik, heyvandarlıq, bağçılıq və arıçılıqla məşğul olan kolonistlərə öz məhsullarını şəhər bazarlarına çıxartmaq imkanı yaradırdı. Vladiqafqaz koloniyası məhz belə əlverişli coğrafi mövqedə yerləşsə də, digər tərəfdən koloniyanın normal fəaliyyətinə mənfi təsir göstərən amillər də vardı. Koloniyaya ayrılmış torpaq sahəsində Petrapavlovsk əsgər qəsəbəsinin salınması, koloniyanın əsas nəqliyyat yollarının kəsişdiyi çevrədə yerləşməsi 107 nəticəsində ona müxtəlif ziyanlar dəyirdi. Əsasən də qış və yay mövsümlərində qoyun sürülərinin koloniyadan keçərək yaylağa, qışlağa aparılması zamanı alman təsərrüfatlarına dəyən ziyan dağıdıcı xarakter alırdı. Bütün bunları nəzərə alaraq Vladiqafqaz koloniyasının sakinləri koloniyanın başqa əraziyə köçürülməsi xahişi ilə rəsmi dövlət orqanlarına müraciət etdilər və müsbət cavab aldılar. 1867-ci ildə Vladiqafqaz koloniyası Vladiqafqaz şəhərindən 9 verst şimala köçürüldü. Şəhər ictimai idarəsinin qərarı ilə koloniyanın şəhərə olan 2200 rubl köhnə borcu silindi və alman kolonistləri onlara ayrılmış yeni ərazidə təsərrüfat fəaliyyətinə başladılar. 45 1874-cü ilin statistik məlumatlarına görə Vladiqafqaz koloniyasında 297 alman yaşayırdı ki, onlar da 40 təsərrüfat yaratmışdılar. 21 may 1876-cı il tarixdə Vladiqafqaz koloniyasının sakinləri Terek vilayəti rəisinə ünvanladıqları müraciətdə koloniyanın adının dəyişdirilərək, ona çarın qardaşı Böyük knyaz Mixail Nikolayeviçin adının verilməsini xahiş edirdilər. Terek vilayətinin rəisinin 1876-cı il 26 sentyabr tarixdə kolonistlərə göndərdiyi cavab məktubunda onların xahişinin Qafqaz canişini tərəfindən dəstəkləndiyi bildirildi. Beləliklə, 1876-cı il 13 noyabr tarixdən kolonistlərin xahişi ilə Vladiqafqaz koloniyası Mixaylovskaya, və yaxud almansayağı Mixaelsdorf adlandırıldı. 47 Mixaelsdorf koloniyası Qafqazda ən iri koloniyalardan biri idi. Burada 1889-cu ilin statistik məlumatlarına görə 513 sakin yaşayırdı. Koloniyada 83 təsərrüfat fəaliyyət göstərirdi ki, onların da ixtiyarına 1250 des. torpaq sahəsi ayrılmışdı. Qeyd edək ki, bu koloniya dövlət torpaqlarında yaranmışdı və əsas məşğuliyyəti əkinçilik və heyvandarlıq idi. Koloniyada mövcud olan sənətkar emalatxanaları — 3 dəmirçi sexi, 2 dəyirman və 1 zavod əsasən koloniyanın və ətraf kəndlərin daxili tələbatlarının ödənilməsi istiqamətində fəaliyyət göstərirdilər. 48 1882-ci ildə Terek vilayətinin şimal düzəngah ərazilərində, Stavropol quberniyası ilə sərhəd zonasında, Qnadenburq alman koloniyası meydana gəldi (indiki Mozdok rayonu Vinoqradnoye kəndi). Vilayətdə yaranan başqa alman koloniyalarından fərqli olaraq, bu koloniya əcnəbi təbəələr tərəfindən salınmışdı. Koloniyanı səciyyələndirən xüsusiyyətlərdən biri də onun «Eigentumsdorf», yəni xüsusi mülkiyyət torpaqlarında yaranması idi. Almaniyadan gələn 40 mühacir ailəsi yerli torpaq sahibləri general-mayor Smekalov və general-mayor Zolotaryovdan 2000 des. torpaq aldılar. 49 Kolonistlərin hüquqi cəhətdən savadsızlığı və müdafiəsizliyi şəraitində torpağın kollektiv şəkildə şəxsi mülkiyyətə satın alınması ən münasib variant idi. Kolonist icması tərəfindən satın alınan torpaq sahəsi kolonist ailələri arasında bölüşdürüldü. 1882-ci ilin statistik məlumatlarına görə Qnadenburq koloniyasında 40 təsərrüfat fəaliyyət göstərirdi və əhalinin sayı 149 nəfər təşkil edirdi. Qeyd edək ki, Qnadenburq sakinləri Şimali Qafqaza öz təşəbbüsləri ilə köçdüklərindən Rusiya dövləti tərəfindən kolonist silki üçün nəzərdə tutulan güzəştlərdən məhrum olmuşdular. Öz maliyyə vəsaitləri Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|