Azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi a. A. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
102 vilayətinin rəhbərliyi də qoşuldu ki, bu da Kubanda mövcud olan və yerli xalqların tərk etməsi nəticəsində kimsəsiz və istifadəsiz qalan ərazilərin məskunlaşdırılmasında onların maraqlı tərəf kimi çıxış etmələrindən xəbər verirdi. 21 Hətta kolonistlərin Kuban ərazisində yerləşdirilməsi şərtləri tərtib olunub Saratov kontoruna göndərildi. Onlar aşağıdakılardan ibarət idi: — Saratov Əcnəbilərə Qəyyumluq Kontorunun icazəsi; — Qafqaz inzibati orqanlarının kolonistin daimi məskunlaşmasına razılığı; — kolonistin yalnız Lüteran dini etiqadına aid olması 22 . Qeyd edək ki, əvvəlki illərin çar fərmanlarından fərqli olaraq, 1865-ci il 14 mart fərmanına görə Qafqaza köçən kolonistlər «vergi ödəyən ümumi dövlət kəndli silki» kimi qəbul edilir və onlara keyfiyyətindən asılı olaraq 9-14 desyatin torpaq sahəsi verilirdi 23 . Kuban vilayəti rəisinin göstərişi ilə vilayət ərazisində katolik dini cərəyanına aid olan və köhnə yaşayış yerlərini qanunsuz tərk edənlərin məskunlaşmasına icazə verilmirdi. Ancaq faktiki olaraq vilayətdə məskunlaşanların arasında icazə kağızı olmadan məskən salanlara da rast gəlinirdi və çox vaxt yerli hakimiyyət orqanları bu cür hallara göz yumurdular 24 . 1866-cı ilin mayında Dövlət Əmlak Nazirliyinin təlimatına əsaslanaraq Saratov Kontoru Volqaboyu kolonistlərinin Qafqaza köçməsini qadağan edən qərar qəbul etdi 25 . Kolonistlər Qafqaza köçməmək haqqında yazılı şəkildə vəd verirdilər və bu qərarı yerinə yetirməyənlərə qarşı müəyyən cəza tədbirləri görülür, hətta onları müəyyən müddət qapalı məkanda saxlayırdılar. Volqaboyunu özbaşına tərk edənlər kolonist silkindən məhrum edilirdilər. Məsələn, 1866-cı ildə Volqanın sağ sahil koloniyalarından 121 ailə kolonist statusunu itirdi və qeyd edək ki, onların yenidən bu statusa qayıtmaq istəyi nəticəsiz qaldı 18 . Beləliklə, görürük ki, Kuban vilayətinin hakimiyyət orqanları ilə Volqaboyu kolonist təşkilatları arasında ziddiyyətlər yaranmışdı: Kuban rəsmiləri öz ərazilərində Volqa almanlarının yerləşməsinə çalışdıqları zaman Saratov Kontoru hər vasitə ilə, hətta cəza tədbirləri ilə kolonistlərin Qafqaza axınının qarşısını almağa çalışırdı. 26 Kuban rəsmilərinin kolonist nümayəndələrini Qafqaza dəvət etməsi, onlara dəvət haqqında şəhadətnamələrin paylanması — bütün bunlar Saratov Kontorunun apardığı xətlə ziddiyyət təşkil edirdi. Kolonistlərin kortəbii şəkildə Kubana köçməsi yerli hakimiyyət orqanları üçün müəyyən problemlər yaratmağa başladı. Dövlət Əmlak Nazirliyinin Qafqaz üzrə Baş idarəsi 1868-ci ildə qəbul etdiyi qərarla kolonistlərin Qafqazda məskunlaşmasına razılığını bildirdi, amma bunun üçün kolonist kontorunun razılığı və gələcək məskunlaşma yerinin əvvəlcədən seçilib razılaşdırılması əsas şərt kimi götürülürdü 28 . Qafqaz canişinliyinin Baş idarəsi bu məsələyə bir qədər fərqli yanaşırdı. 1870-ci ildə kolonistlərin kortəbii şəkildə Qafqaza köçməsi qəti qadağan edildi 29 . Bu qərarın qəbul edilməsinin əsas səbəblərindən biri bu idi ki, Volqaboyundan Qafqaza köçmək adı ilə yaşayış yerini tərk edənlərin əksəriyyəti müxtəlif şəhərlərdə məskunlaşır, təyin olunan koloniyalara getməkdən boyun qaçırırdılar. Volqaboyu quberniyalarından fərqli 103 olaraq, Bessarabiya və Qara dəniz sahili ərazilərdən gələn kolonistlərin qəbulunda, yerləşdirilməsində heç bir problem yaranmırdı, çünki onların Qafqaza köçürülməsində həm mərkəzi, həm də yerli dövlət orqanlarının maraqları üst-üstə düşürdü. XIX əsrin 60-cı illərində Yekaterinoslav quberniyasından gələn kolonistlərin bir qrupu II Aleksandrın şəxsi göstərişi ilə Kuban vilayətinin Batalpaşa şöbəsində Kuban çayı ilə Zelençuk arası ərazilərdə məskunlaşdırıldılar. 1864-cü ildə mennonitlər tərəfindən əsası qoyulan bu koloniya Voldemfryüst adlandırıldı 30 . İndiki Nevinnomısk şəhərindən bir qədər aralıda yaranan bu koloniyanın adı sonralar dəyişdirilərək Velikoknyajeskaya olmuşdur. Koloniya sakinləri, əsasən qoyunçuluqla məşğul olurdular. 1866-cı ildə Yekaterinoslav mennonitləri Voldemfryüst koloniyası yaxınlığında daha bir koloniya — Aleksanderfeld koloniyasını yaratdılar 31 . 1860-cı illərdə Bessarabiya quberniyasının Akkerman qəzasından 100-dən artıq alman ailəsi Kuban vilayətinə köçdü. Onlar Kuban çayının sol sahilində, şəxsi mülkiyyət torpaqlarında bir neçə koloniyanın əsasını qoydular: 1867-d ildə Eyqenfeld (Vannovskoye), 1869-cu ildə Rozenfeld (Şeremetyevskoye) və Bessarabiya kolonistlərinin üçüncü qrupu 1871-ci ildə Aleksanderfeld (Leonovskoye) koloniyasını yaratdılar 32 . Beləliklə, 1912-ci ilə qədər Kuban vilayətinin Qafqaz şöbəsində 335 alman təsərrüfatı fəaliyyət göstərirdi və burada 2088 nəfər kolonist yaşayırdı. Onların ixtiyarında olan torpaq sahələrinin miqdarı 7531 desyatinə çatırdı. Kompakt halda mövcud olan bu koloniyalar inzibati cəhətdən nahiyə mərkəzi olan Eyqenfeld (Vannovskoye) koloniyasına tabe idilər 33 . XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəllərində Kuban ərazisində əcnəbi koloniyaların yaranma prosesi davam etmişdir. Kuban vilayətinin Labinsk şöbəsində yaranan koloniyalar aşağıdakılar idi: 1) Fridental koloniyası — bu koloniyada 100-ə yaxın ailə yaşayırdı. Koloniya, «icarədarlar koloniyası» kateqoriyasına aid idi. Belə ki, kolonistlər tanınmış torpaq maqnatı baron R.V.Şteynqelin torpaqlarını icarəyə götürmüşdülər; 2) Kleopatrafeld koloniyası 108 ailəni birləşdirirdi. Bu koloniyada 740 sakin yaşayırdı və kolonistlər iri torpaq sahibi qraf Qrabbenin torpaqlarında icarədar kimi məskunlaşmışdılar; 3) Lilkenfeld koloniyası Qulkeviçi stansiyası yaxınlığında yaranmışdı. 1897-ci ilin statistik məlumatına görə koloniyada 282 nəfər yaşayırdı ki, onlar da 77 təsərrüfat yaratmışdılar; 4) Marienfeld koloniyası Konokovo stansiyası yaxınlığında yaranmışdı və 769 sakini olan koloniya 135 təsərrüfatdan ibarət idi 34 ; 5) Qeyd edək ki, Labinsk şöbəsində məskunlaşan kolonistlər arasında Bessarabiya, Tavriya quberniyaları ilə yanaşı, həmçinin Saratov və Samara quberniyalarından da gəlmiş kolonistlərə rast gəlinirdi. Yekaterinodar dairəsində Ponura çayının sağ sahilində Qnadentau koloniyası yarandı. 43 təsərrüfatdan ibarət Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|