Azərbaycan Ölkə üzrə Ġqtisadi Memorandum

 176 
FƏSĠL 6. AZƏRBAYCANIN MALĠYYƏ VƏ BANK SEKTORLARI 
 
Az
ərbaycanın  maliyyə
 
sektoru  öz  inkişafının  erkə
n  m
ə
rh
ə
l
ə
sind
ə
dir,  v
ə
  maliyy
ə
 
resurslarının 
paylanmasında  vasitə
çilik  edilm
ə
sind
ə
  v
ə
  riskl
ə
rin 
ə
man
ə
tçil
ə
r  v
ə
 
investorlar  arasında 
bölüşdürülmə
sind
ə
  m
əhdud  rol  oynamışdır.  Buna  baxmayaraq,  Azərbaycanın  maliyyə
 
sektorunun 
ə
n  iri  komponenti  olan  bank  sistemi  2005-ci  ild
ə
n  etibar
ə
n  xüsusil
ə
  yüks
ə
k  sür
ə
tl
ə
 
inkişaf  etmişdir.  Bu  proses  kreditləşdirmənin  genişlə
ndirm
ə
si  il
ə
 
müşayiət  olunmuş  və
  pul 
bazasının  artımını  əks  etdirmişdir  ki,  bu  da  ABŞ  dollarına  münasibə
td
ə
  hökum
ə
tin  sabit 
mübadil
ə
 m
ə
z
ə
nn
ə
si siyas
ə
tini d
ə
st
ə
kl
əmişdir. Azərbaycanın bank sektorunun 
xarici r
ə
qab
ə
td
ə
n 
müdafi
ə
 
olunduğuna  baxmayaraq  (iri  beynəlxalq  bankların  heç  biri  Azə
rbaycanda  t
ə
msil 
olunmayıb),  o  tə
kmill
əşmə
kd
ə
 
davam  etmişdir. 
Qlobal  maliyy
ə
 
böhranının  ölkə
y
ə
  t
ə
sirinin 
yumşaldılmasında  bu  ami
lin  d
ə
  rolu  ola  bil
ə
r.  T
ə
bii  s
ə
rv
ə
tl
ə
rl
ə
  z
əngin  olan  iqtisadiyyatların 
üzl
əşdiyi  başqa  bir  problemin  də
  mü
ə
yy
ə
n  m
ə
nada  Az
ə
rbaycandan  yan  keçdiyini  qeyd  etm
ə
k 
olar 
–
  bu  ölk
ə
l
ə
r  iqtisadi  bum  dövründ
ə
 
xarici  borclanmadan  geniş  istifadə
  edir  v
ə
  borclanma 
şə
rtl
ə
rini  yüngüll
əşdirmək  üçün  yerli  valyutanın  mə
z
ə
nn
əsinin  bahalaşmasına  arxalanırlar. 
Az
ə
rbaycan  mü
ə
yy
ə
n  xarici  borca  malik  olsa  da,  onun  m
ə
bl
əği  nisbə
t
ə
n  kiçikdir  v
ə
  v
ə
ziyy
ə
t 
m
ə
nfi istiqam
ə
td
ə
 
inkişaf edə
rs
ə
 (mübadil
ə
 m
ə
z
ə
nn
əsinin bahalaşması və
 
ya, artıq baş verdiyi 
kimi,  qlobal  böhran  s
ə
b
ə
bind
ə
n)  bank  sisteminin  xarici  öhd
ə
likl
ə
ri 
ə
n  pis  ssenarid
ə
  milli 
ehtiyatlar  hesabına  ödə
nil
ə
  bil
ə
r.  Lakin  bu  gün  qlobal  iqtisadiyyatda  hadis
ə
l
ə
rin  yüks
ə
k 
d
əyişkə
nliyini  n
ə
z
ə
r
ə
  alaraq,  mövcud  olan  v
ə
  ola  bil
ə
c
ə
k  z
ə
if  c
ə
h
ə
tl
ə
rin  t
əsirini  yumşaltmaq 
üçün  bank  sisteminin  tez-tez  monitorinq  edilm
ə
si  t
əmin  olunmalıdır. 
Az
ərbaycanın  qarşısında 
duran  v
ə
zif
ə
  ölk
ə
nin  maliyy
ə
 
sisteminin  inkişaf  etdirilmə
si  v
ə
  kreditl
ə
rin  ev  t
ə
s
ərrüfatlarından 
daha  çox  öz
ə
l  mü
ə
ssis
ə
l
ə
r
ə
  yön
ə
ldilm
ə
sind
ə
  onun  daha  f
əal  rol  oynamasına  nail  olmasıdan 
ibar
ə
tdir.  Ölk
ə
  institusional  infrastrukturun  b
ə
zi  elementl
ə
rini  (kredit  bürosu,  girovlar  v
ə
  s.) 
gücl
ə
ndirm
ə
lidir. Az
ə
rbaycan qlobal böhran aradan qalxan zaman daha çox beyn
ə
lxalq s
ə
viyy
ə
li 
bankları ölkə
y
ə
 c
ə
lb etm
ə
y
ə
 
hazır olmalıdır, çünki böhran hansı bankların ən sağlam olduğunu 
aydın  göstə
r
ə
c
ə
k.  Az
ərbaycan  iqtisadiyyatının  perspektivlə
ri  h
ə
l
ə
  d
ə
 
yaxşıdır  və
  ölk
ə
  xarici 
banklar  üçün  c
ə
lbedici  ola  bil
ə
r.  Az
ə
rbaycan  h
ə
mçinin  monetar  orqanlar  t
ə
r
ə
find
ə
n  n
ə
zar
ə
t 
s
ə
yl
ə
rini davam etdirm
ə
lidir.  
A.
 
G
IRIġ 
 
6.1.
 
Son  on  il  ərzində  Azərbaycanın  maliyyə  sektoru  xarici  valyuta  daxilolmalarında 
irimiqyaslı  dəyiĢikliklərin  Ģahidi  olmuĢdur.  Birinci  fəsildə  iri  həcmdə  birbaĢa  xarici 
investisiyaların  ölkəyə  iki  sikldə  (1990-cı  illərin  sonu  və  2000-ci  illərin  ortaları)  daxil  olduğu 
qeyd olunmuĢdu. Bu, neft və qaz qurğularının və BTC boru kəmərinin tikintisi ilə bağlı idi. Bu 
sikllər  konservativ  fiskal  siyasət,  neft  sektorunun  iri  idxalı  və  aĢağı  inflyasiya  ilə  müĢayiət 
olunmuĢdu.  2006  -  2008-ci  illərdə  dövlət  xərclərinin  artması,  sabit  mübadilə  məzənnəsi  ilə 
birlikdə (Birinci fəsildə nəzərdən keçirilmiĢdir), xarici valyuta daxilolmalarının kəskin artmasına 
gətirib  çıxardı.  Bu  daxilolmalar  kommersiya  bankları  və  özəl  sektor  tərəfindən  miqyasca  daha 
kiçik daxilolmalarla müĢayiət olunurdu. O zaman makro səviyyədə vəzifə aĢağıdakılardan ibarət 
idi:  (i)  kommersiya  bankları  tərəfindən  ifrat  xarici  borclanmaya  yol  verilməməsi  və  dövlət 
müəssisələrinin  Ģərti  öhdəliklərinin  toplanmasına  imkan  verilməməsi;  (ii)  daha  çevik  mübadilə 
məzənnəsini təĢviq etməklə daxilolmaların inflyasiyaya destabilizə edici təsirinin yumĢaldılması; 
və  (iii)  özəl  sektorun  kreditləĢdirilməsinin  artırılmasının  təmin  edilməsi  üçün  institusional 

---