174
5.43.
Hökumət vergi dərəcələrini dövlət müəssisələrdən resursları əldə etmək məqsədilə
yüksək səviyyədə saxlamamalıdır, əvəzində kapital üzrə dividend və kreditlər üzrə faiz
tələb etməlidir. Belə bir fikir
mövcuddur ki, hökumət dövlət
müəssisələrindən əldə etdiyi
əhəmiyyətli həcmdə gəlirləri itirmək qorxusundan vergi dərəcələrini aĢağı salmağa tərəddüd edir.
Bu yanaĢmanın nəticəsində özəl Ģirkətlər və qeyri-neft sektorunda fəaliyyət göstərən
təsərrüfat
subyektləri üçün də yüksək vergi
dərəcələri tətbiq olunur ki, bu da bazara giriĢi çətinləĢdirir.
Hesabatda
tövsiyə olunur ki, vergi dərəcələrini azaldarkən hökumət
eyni vergi dərəcələrini
dövlət müəssisələrinə də Ģamil etsin, amma həmin gəlirləri tənzimləmə yaxud da dividendlər
formasında əldə etsin.
5.44.
Fiziki Ģəxslərin gəlir vergisi və sosial sığorta ayırmaları üzrə dərəcələrin azaldılması
Ģirkətlərin iĢçi qüvvəsi ilə bağlı məsrəflərini azaldacaq və hüquqi qaydaların tətbiqinin
təkmilləĢdirilməsi ilə birlikdə özəl sektordan olan iĢə götürənləri öz iĢçiləri ilə münasibətləri
rəsmiləĢdirməyə və vergi məqsədləri üçün maaĢların aĢağı göstərilməsi praktikasına son
qoymağa həvəsləndirəcək. Nəticədə əhalinin sosial sığorta ilə əhatə olunması yaxĢılaĢacaq.
Cədvəl 5.8-də vergilərin təklif olunan azaldılmasının əməyə tətbiq olunan vergi məsrəflərinə
təsir effektləri simulyasiya olunur. Belə ki, aylıq maaĢ 1000 AZN olduğu halda vergilərin illik
ixtisarı 940 AZN, aylıq maaĢ 10000 AZN maaĢ olduğu halda isə ildə təxminən 9000 AZN ixtisar
baĢ verir. Eyni zamanda vergi dərəcələrinin azaldılması siyasətlərini həyata keçirməklə yanaĢı
Hökumət DSMF-in gəlirlərində potensial kəsirin örtülməsini və sosial sığorta ödəniĢlərinin
çatdırılmasını təmin etməlidir.
5.45.
Baxmayaraq ki, Dünya Bankı, hökumət və BVF bu tövsiyələri nəzərdən keçirəcək
və bu sahədə daha ətraflı təhlilə ehtiyac duyulur, ilkin təhlil göstərir ki, yaxın üç ildə qeyri-
neft gəlirlərin 4 faiz azaldılmasına nail olmaq üçün təklif olunan vergi dərəcələrinə
yuxarıya doğru dəyiĢiklik etmək olar (5.39-cu bənddə göstərilən vergi dərəcələrindən daha
yuxarı). Xarici ticarət rejimində qüsurların aradan qaldırılması və 5 faizlik vahid tarifə keçid
2006-cı il idxalının ifadəsində (müvafiq olaraq fob və ya cif Ģərtləri ilə hesablanarsa) əlavə
olaraq 233-330 mln.$ məbləğində gəlirin yaranmasına Ģərait yaradar. Vergi dərəcələrini azaltmıĢ
və vergi məcəllələrini sadələĢdirmiĢ ölkələrin müvafiq təcrübəsi göstərir ki, həmin ölkələrdə
vergi gəlirləri artmıĢ, vergi bazası isə geniĢlənmiĢdir.
Cədvəl 5.7: Vergi dərəcələrinin azaldılmasının müəssisələrin vergi yükünə təsiri
Hazırki dərəcələr
Təklif olunan dərəcələr
Vergi ödəyicisinin xüsusiyyəti
MGV
Dövriyyənin
20%-i həcmində
mənfəət ehtimal
edərək
SS ödəniĢləri
Illik maaĢın 1000 AZN
olmasını ehtimal
edərək
each
Ümumi vergi
MGV
Dövriyyənin
20%-i həcmində
mənfəət ehtimal
edərək
SSÖ
Illik maaĢın 1000 AZN
olmasını ehtimal
edərək
Ümumi vergi
Kiçik Ģirkət (dövriyyə 200 000 AZN-dən
AĢağı, 5 iĢçi
8,800
13,200
22,000
7,200
10,800
18,000
Orta Ģirkət
Dövriyyə 1 mln AZN-dək, 50-dək iĢçi
44,000
132,000
176,000
36,000
108,000
144,000
Ġri Ģirkət (dövriyyə - 20 mln AZN,
200 iĢçi
880,000
528,000
1,408,000
720,000
432,000
1,152,000
