Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 4,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 437
təsdiq edilmiş, həmin proqramlar əsasında müəssisə və obyektlərin özəlləş- dirilməsi həyata keçirilmişdir. Dövlət əmlakının özəlləşdirilməsinin II Dövlət Proqramı çərçivəsində orta və iri müəssisələrin kütləvi özəlləşdirilməsi onların səhmdar cəmiy- yətlərinə çevrilməsi və cəmiyyətin səhmlərinin çek və pul hərraclarında satılması yolu ilə həyata keçirilir. 1997-2008-ci illərdə iri və orta müəs- sisələrin əsasında yaradılmış səhmdar cəmiyyətlərin sayı 1623, nizamnamə kapitalının həcmi 507,9 milyon manat və onlarda çalışanların sayı 100,8 min nəfər təşkil edir. Səhmdar cəmiyyətlərinin səhmlərinin satışından 67,4 milyon manat vəsait dövlət büdcəsinə daxil olmuşdur (cədvəl 29.1). Təhlil göstərir ki, iri və orta müəssisələrin əsasında səhmdar cəmiy- yətləri daha çox 1997-2002-ci illərdə yaradılmışdır. Sonrakı illərdə yeni yaradılan səhmdar cəmiyyətlərinin sayı getdikcə azalaraq 2007-ci ildə 43-ə enmişdir. Son illər yaradılan səhmdar cəmiyyətlərinin nizamnamə kapita- lının daha çox hissəsi emal sənayesinin payına düşür. Dövlət qeydiy- yatından keçmiş səhmdar cəmiyyətlərinin yalnız 1209 və 75 faizi faktiki fəaliyyət göstərir, yəni vergi ödəyicisidir. Bunun isə başlıca səbəbi özəlləş- dirilən dövlət müəssisələrinin bazasında yaradılan səhmdar cəmiyyətlərinin köhnədən qalmış qarşılıqlı borclar üzrə öhdəliklərinin vaxtında yerinə yetirilməməsi və zərərlə işləmələri ilə bağlıdır.
Cəmi
104 220
97 40
11 10
22 43
11 Onlarda
çalışan işçilərin sayı, nəfər 17871 41075 6768 2994 530
620 3120
6250 2015
Nizamnamə kapitalının həcmi, milyon
manat 78,7
361,1 20,7
9,3 3,4
5,9 8,8
6,8 13,2
SC-nin səhmlərinin satışından dövlət
büdcəsinə daxil olan vəsait, min manat
1750 7860
6536 10037 7177 5523 15004 13558 45230 Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 438
Xarici ölkələrdə orta və iri müəssisələrin səhmdar cəmiyyətlərinə çevrilməsi prosesində tətbiq edilən üç pilləli (tələb – investisiya fondları – təklif) fəaliyyət ardıcıllığı Azərbaycan Respublikasında pozulmuşdur ki, bu da bir çox problemlərin yaranmasına gətirib çıxarmışdır. Halbuki 1995- 1998-ci illəri əhatə edən dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsinin I Proq- ramında səhmlərin satış növləri üzrə bölgüsünə görə ixtisaslaşdırılmış sahə və sahələrarası investisiya fondlarının yaradılması nəzərdə tutulmuşdur. La- kin bu istiqamətdə heç bir tədbir görülməmiş, əslində həmin səhmlərin hamısı çek və pul hərraclarına yönəldilmişdir. Mövcud səhmdar cəmiyyətlərinin 362-si və ya 22,9 faizi sənaye müəs- sisələrinin əsasında yaradılmışdır. Azərbaycanda ümumi sənaye məhsu- lunun yalnız 15,3 faizi səhmdar cəmiyyətlərində istehsal olunur. Qeyd etmək lazımdır ki, dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsinin I Dövlət Proqramı çərçivəsində 982 səhmdar cəmiyyətinin səhmləri 38 çek hərracına və 55 pullu hərraca çıxarılmışdır. O zaman 1039 səhmdar cəmiy- yətinə qapalı abunə yazılışları keçirilmiş və 6 investisiya müsabiqəsinin nəticələri elan olunmuşdur. Bu prosesdə yalnız 176 səhmdar cəmiyyətinin səhmlərinin 90 faizi satılmış, qalanları isə qismən özəlləşdirilmişdir. Özəl- ləşdirilən iri və orta müəssisələrin əksəriyyətində istehsalın texniki-iqtisadi səviyyəsi və menecmentin keyfiyyəti aşağıdır. Belə şəraitdə dövlət müəs- sisələrinin səhmdar cəmiyyətlərinə çevrilərək kütləvi şəkildə ixtisaslaşdı- rılmış çek və pullu hərracları vasitəsilə özəlləşdirilməsi onların maliyyə- təsərrüfat fəaliyyətinə müsbət təsir göstərmir. Araşdırmalar göstərir ki, müəssisələrin çek və pul hərracları vasitəsilə özəlləşdirilməsinə nisbətən investisiya müsabiqəsi yolu ilə özəlləşdirilməsi daha səmərəlidir. Belə ki, investisiya müsabiqəsi vasitəsilə özəlləşdirilmiş «Bakı elektroqaynaq», Bakı tütün kombinatı, «Baku Stel Sompany», «Bakı Mayesiz Transformatorlar», «Siyəzən Broyler», «Goradil Quşçuluq», «Sabunçu Azot Oksigen», «Bakı Elektroştamp», «Bakı Şampan Şərabları», «Gəncə Şərab – 2», «Qaradağ-sement» və digər müəssisələr hazırda səmərəli fəaliyyət göstərirlər. Bu onunla əlaqədardır ki, investisiya müsa- biqəsi vasitəsilə özəlləşdirilmiş müəssisələrə potensial investorlar lazımi həcmdə sərmayə qoymaqla onları müasir texnika və texnologiya əsasında modernləşdirir, yenidən qururlar. Müasir bazar iqtisadiyyatı şəraitində orta və iri dövlət müəssisələrinin səhmdar cəmiyyətlərinə çevrilməsi zamanı aşağıdakı iki əsas şərt nəzərə alınmalıdır: - birincisi, biznes fəaliyyəti kifayət qədər səmərəli olmalıdır. Bu özəlləşdirilən müəssisəyə potensial investorların marağını artırır, müəssisə- nin səhmdar cəmiyyətinə çevrilməsinin ilkin mərhələsində mülkiyyətçilərin mövqeyini möhkəmləndirir və əlavə investiyasının cəlb edilməsini xeyli asanlaşdırır; Yüklə 4,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|