Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 4,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 443
Səhmlərin emissiyası pulun emissiyasından tamamilə fərqlənir. Səhm- lərdən fərqli olaraq pulun emissiyası yalnız dövlətə məxsusdur. Səhm isə dövlətlə yanaşı müəssisə və təşkilat, icra hakimiyyəti və bələdiyyə orqanları tərəfindən buraxa bilər. Səhmdar cəmiyyətin emissiya siyasəti səhmdar kapitalın strukturunun idarə edilməsi üzrə fəaliyyət proqramının və ya planının müəyyən edilmə- sindən ibarətdir. Bu, təkcə bir konkret emissiyanın həyata keçirilməsi planı deyil, həm də cəmiyyətin aktivlərini çoxaltmaq hesabına nizamnamə kapita- lını artırmağın uzunmüddətli planı, eləcə də səhmdar kapitalın strukturunun dəyişdirilməsi konsepsiyası və ya sadalanan planların məcmuu ola bilər. Məsələn, emissiya siyasəti ola bilsin ki, səhmdar kapitalın xırda səhm- darların çoxluğu arasında «səpələnməsinə» və yaxud da əksinə, səhmlərin bir neçə azsaylı səhmdarların əlində cəmlənməsinə yönəldilə bilər. Emissiya siyasəti açıq tipli səhmdar cəmiyyəti üçün xüsusilə aktualdır. Emissiya siyasətinin elementləri aşağıdakılardan ibarətdir: - müstəqil fəaliyyət kimi səhmin bilavasitə emissiyası; - səhmdar kapitalın strukturunun dəyişdirilməsi üzrə konkret nəticənin ə ldə olunmasına yönəldilmiş emissiyanın məcmuu; - təşkilati-texnoloji qərarlar, məsələn, qiymətli kağızların yerləşdiril- məsi haqqında qərarların təsdiqi üzrə səlahiyyətlərin direktorlar şurasında bölüşdürülməsi; - yerləşdirilən qiymətli kağızların ödənilməsi üsulu və müddətləri; - dividend siyasəti; - müxtəlif məqsədlər üçün xüsusi səhmlərin alınması. Səhmdar cəmiyyətin göstərilən fəaliyyət sektorunda işinin plan və perspektivləri emissiya siyasətinin ideologiyasında və ya emissiya siyasə- tinin konsepsiyasında ifadə olunur. Məsələn, SC işçilər arasında yerləş- dirmək üçün daim xüsusi səhmlər alır. Bir neçə alqılar nəticəsində, nəinki səhmdar kapitalın strukturu əhəmiyyətli dərəcədə dəyişilə bilər, həm də işçi- mülkiyyətçilərin hansısa bir yeni birliyi formalaşa bilər. Bu isə təşkilatın maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin nəticələrində pozitiv halların yaranmasına gətirib çıxarar. Başqa bir misal da mümkündür. Səhmdar cəmiyyəti mən- fəətin bir hissəsini daim səhmdarlar arasında yerləşdirilən səhmlərin əlavə emissiyasına yönəldir. Nəticədə hər bir səhmdar vergilər ödəmədən öz kapitalını artırır və o, (SC) daha çox əmlakın mülkiyyətçisinə çevrilir. Ə gər SC-nin emissiya siyasətinin ideologiyası xüsusi vəsaitlərin maksimum sürətlə genişləndirilməsinə yönəldilmişdirsə, onda səhmlərin ödənilməsinin əsas üsulu əmlak deyil, pul vəsaitləri olmalıdır, çünki o, pula nisbətən daha az likvidliyə malikdir. Həm də nəzərə almaq lazımdır ki, ödəniş müddətləri maksimum qısa olmalıdır. Səhmdar cəmiyyətinin xalis mənfəəti vergilər və digər məcburi ödə- nişlər ödənildikdən sonra yaranır və cəmiyyətin nizamnaməsi ilə müəyyən Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 444
edilən məqsədlərə yönəldilə bilər. Xalis mənfəətin səhmdar cəmiyyətinin maliyyə ili üzrə bölüşdürülməsi səhmdar cəmiyyətinin səhmdarların ümumi yığıncağının qərarı ilə qəbul edilir. Səhmdar cəmiyyəti nizamnamədə müəyyən edilməsindən asılı olaraq dövriyyədə olan səhmlər üzrə aralıq (rüblük, yarımillik) və illik dividendlər ödəyə bilər. Dividendlərin ödənilməsi barədə öhdəliklər onların ödənilməsi haqqında qərarın qəbul edildiyi gündən etibarən yaranır. Qanunvericiliyə görə adi səhm üzrə dividend səhmdar cəmiyyətinin xalis mənfəətinin səhmdarlara hər bir adi səhm üzrə hesablanmış ödənişlər şə klində bölüşdürülmüş hissəsidir. mtiyazlı səhm üzrə dividend səhmdar cəmiyyətinin təsərrüfat fəaliyyətinin nəticəsindən asılı olmayaraq, imtiyazlı səhm sahiblərinə, bir qayda olaraq, səhmin nominal dəyərinin sabit faizi şə klində ödənilən vəsaitdir. Həmin vəsaitin ödənilməsini təmin etmək üçün səhmdar cəmiyyəti öz vəsaitləri hesabına xüsusi fondlar yarada bilər. Dividendlər və onların ödənilməsi qaydası haqqında qərar (həmin məsələ nizamnamədə müəyyən edilmədikdə) cəmiyyətin direktorlar şura- sının (müşahidə şurasının) və ya həmin orqanlar formalaşdırıldıqda cəmiy- yətin icra orqanının təklifi ilə ümumi yığıncaq tərəfindən qəbul edilir. Səhmdar cəmiyyəti adi səhmlər üzrə dividiendlərin hesablanmasını (bölüş- dürülməsini) imtiyazlı səhmlərin bütün növləri üzrə dividendlərin hesab- lanmasından (bölüşdürülməsindən) sonra həyata keçirilir. Dividendlərin hesablanmasında (bölüşdürülməsində) ilk növbəlilik hüququnu verən im- tiyazlı səhmlər üzrə dividendlər digər imtiyazlı səhmlər üzrə dividendlərdən ə vvəl bölüşdürülür. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, dividendlər hesablanarkən səhmlərin hər bir növü və nominal üzrə hər səhminə düşən məbləğ eyni olmalıdır. Ə gər səhmdar cəmiyyətinin xalis aktivlərinin dəyəri onun nizamnamə kapitalının miqdarından azdırsa və ya dividendlərin ödənilməsi nəticəsində az olacaqsa, səhmdar cəmiyyəti dividendləri elan edə və ödəyə bilməz. Səhmdar cəmiyyətin dividend siyasəti səhmdarların dividend alması sahəsində əmlak iddialarının ödənilməsinə rəğmən cəmiyyətin mövqeyini ə ks etdirən fəaliyyət proqramıdır, cəmiyyətin maraqları və səhmdarların ə mlak maraqları arasında müəyyən balansın işlənib hazırlanmasıdır. SC-nin dividend siyasətinə həm də direktorlar şurasının, idarə heyətinin (direk- torun) dividendlərin ödənilməsi, səhmdar kapitalın strukturu (adi və imti- yazlı səhmlərin nisbəti), emissiya siyasəti, törəmə bazarda səhmin döv- riyyəsi və onların bazar dəyəri üzərində nəzarət üzrə mövqeyi daxildir. Dividend siyasətinin və kapitalın strukturunun seçilməsi şirkətin ən mühüm maliyyə qərarları sayılır. Dividend siyasəti sərmayə qoyuluşunun və kreditləşdirmənin həcmi verildiyi hallar üçün müəyyən edilir. Dividend siyasəti dedikdə, dividendin ölçüsünün, dividend ödəmələrinin (xalis mənfəət və ya yeni səhmlərin buraxılışı və onların yeni səhmdarlara satışı)
Yüklə 4,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|