Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 4,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 29.4. S əhmdar c əmiyy ətinin idar əetm ə sistemi
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 439
- ikincisi, təsisçilər müəssisənin nizamnamə kapitalında öz paylarının azaldılması hesabına əlavə maliyyə resurslarının cəlb edilməsində maraq- lıdırlar. Bu onların investorlarla əməkdaşlığa hazır olmalarını ifadə edir. Aydındır ki, orta və iri dövlət müəssisələri səhmdar cəmiyyətlərinə çevrildikdən sonra özəlləşdirilirlər. Buna görə də müəssisələrin səhmdar cəmiyyətlərinə çevrilməsi zamanı texnoloji bağlılıq amili də mütləq nəzərə alınmalıdır. Dövlət müəssisələrinin özəlləşdirilməsi prosesində onların təşkilati restrukturizasiyası da həyata keçirilir, yəni iri şirkətlər bölünmə və ayrılma formasında yenidən təşkil edilirlər. Araşdırmalar sübut edir ki, bu üsul iqtisadi cəhətdən səmərəli deyildir. Fikrimizcə, iqtisadi səmərəliliyin yük- səldilməsi baxımından iri şirkətlərin restrukturizasiyası aparıldıqdan sonra onlar tam halında özəlləşdirilməyə çıxarılmasıdır. Həmçinin dövlət müəs- sisələrinin təşkilati restrukturizasiyası aparılarkən onların yenidən təşkilinin birləşmə formasından geniş istifadə edilməsi məqsədəuyğun olardı. Səhmdar cəmiyyətləri müxtəlif qiyməti kağızları tədavülə buraxmaqla özünün istehsal təsərrüfat fəaliyyətini maliyyələşdirmək üçün əlavə pul vəsaitləri cəlb etmək imkanına malikdirlər. Araşdırmalar göstərir ki, səna- yecə inkişaf etmiş ölkələrdə şirkətlər investisiya qoyuluşlarının maliyyə- ləşdirilməsi üçün zəruri vəsaitlərin 60 faizini səhmlər və istiqrazların fond bazarında yerləşdirilməsi hesabına cəlb edilirlər. Ona görə də səhmdar cəmiyyətlərinin iqtisadi mahiyyətinin öyrənilməsində onların buraxdığı qiymətli kağızların növlərinin və xüsusiyyətlərinin müəyyən edilməsi çox vacibdir. Pul resurslarının cəlb edilməsinin səhmdar forması bir çox parametr- lərinə görə kreditə nisbətən daha cəlbedicidir. Belə ki, səhmdar cəmiy- yətlərinin səhmlərini almış şəxslərin onun dəyərini geri tələb etmək hüququ yoxdur. Hətta səhmdar cəmiyyəti zərərlə fəaliyyət göstərdiyi şəraitdə belə səhmdara səhmlərin dəyərini ödəmək məcburiyyətində deyil. Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinə əsasən səhmdar cəmiyyətlərinin səhmlərinin kütləvi təşkil üsulu ilə yerləşdirilməsi fond birjası vasitəsilə həyata keçirilir. Belə şəraitdə səhmlərini yerləşdirərkən yerli səhmdar cəmiyyətləri fond birjasının üzvü olan brokerlərin xidmə- tindən istifadə etmək məcburiyyətində qalırlar. Nəzərə alsaq ki, hazırda ölkədə yalnız Bakı şəhərində fond birjası fəaliyyət göstərir. Deməli, səhm- dar cəmiyyətləri respublikanın hansı regionunda yerləşməsindən asılı olma- yaraq öz səhmlərinin satışını yalnız Bakı fond birjasında həyata keçirməlidir. Digər tərəfdən, səhmlərin fond birjasında ticarətin təşkili üçün səhmdar cəmiyyətləri birjanın listinqinə daxil olmalıdırlar ki, bu da müəyyən problemlərin yaranmasına səbəb ola bilər. Beləliklə, səhmdar cəmiyyətləri buraxdıqları səhmləri və istiqrazları qiymətli kağızlar bazarında səmərəli yerləşdirməklə özlərinin maliyyə- Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 440
təsərrüfat fəaliyyətini genişləndirmək və iqtisadi potensialını artırmaq üçün zəruri maliyyə vəsaitləri cəlb etmək imkanına malik olur.
Dövlət müəssisələrinin əlverişli üsullarla idarəetməyə verilməsi təcrübəsi tətbiq edilmiş və uğurlu nəticələr əldə olunmuşdur. 2000-ci ildən etibarən emal sənayesinə aid olan bir çox müəssisələr birləşdirilərək onların bazasında daha iri açıq tipli səhmdar cəmiyyətləri yaradılmışdır. Onların yaradılmasında əsas məqsəd qeyd olunan müəssisələrin istehsal-texnoloji xüsusiyyətlərindən və potensial resurslarından istifadə edərək daha səmərəli fəaliyyət göstərən istehsal strukturunu təşkil etmək olmuşdur. Yaradılmış bu böyük səhmdar cəmiyyətlərini əlverişli şərtlərlə uzunmüddətli idarəetməyə verməklə xarici kapitalı cəlb etmək, texnologiyanın və avadanlıqların müa- sirləşdirilməsi, dünya satış bazarlarına çıxış imkanlarının reallaşdırılması, müəssisələrin istehsal fəaliyyətini bərpa edərək insanların işlə təminatını yaxşılaşdırmaq, sosial-iqtisadi sabitliyin əldə edilməsi kimi vacib vəzifələr qarşıya qoyulmuşdu. Bu səhmdar cəmiyyətlərinin idarəetməyə dair mü- qaviləsi təsdiq edildikdən sonra müəssisənin yenidən qurulması, istehsal fəaliyyətinin canlandırılması, yeni iş yerlərinin açılması, işçilərə keçmişdən yığılıb qalmış əmək haqqı borclarının və sosial ödənişlərin aparılması və böyük həcmdə investisiyalar qoyulması nəticəsində müəssisələrin istehsal gücü tədricən bərpa edilmiş, istehsal sahələri və texnologiya müasir stan- dartlara uyğun yenidən qurulmuş, məhsul istehsalı bərpa edilmiş və dünya bazarlarına satışa çıxarılmışdır. Tədqiqatlar göstərir ki, müsabiqə yolu ilə özəlləşdirilmiş keçmiş dövlət müəssisələrinin fəaliyyətində özəlləşdirmədən sonra əsaslı dönüş yaranmış, müəssisələrin istehsal ahəngi bərpa edilmiş, zəruri investisiyalar cəlb olunmuş və rəqabətqabiliyyətli istehsal-texniki və istehlak təyinatlı bir sıra məhsulların respublikamızda istehsalına nail olunmuşdur. Eyni zamanda, həmin müəssisələrdə çalışmış minlərlə insanlar iş yerlərinə qa- yıtmış və yeni iş yerləri açılmışdır. Respublika iqtisadiyyatında əhəmiyyətli nəticələr əldə etmiş «Baku Stel Company», «Bakı Mayesiz Transfor- matorlar», «Siyəzən Broyler», «Goradil Quşçuluq», «Sabunçu Azot Oksigen», «Qaradağ Sement», «Bakı Elektroştamp», «Bakı Şampan Şə rabları», «Gəncə Şərab-2» və digər müəssisələri məhz belələrindən hesab etmək olar. Geniş miqyaslı özəlləşdirmə tədbirlərinin həyata keçirilməsi pro- sesinin məntiqi nəticəsi olaraq müəssisələrin əmək kollektivlərinin üzvləri və digər vətəndaşlar işlədikləri müəssisələrin, habelə maraq doğuran başqa müəssisələrin mülkiyyətçilərinə və ya səhmdarlarına (payçılarına) çev- rilmişlər. Yüklə 4,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|