Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

50 

Möhtəkirlik  mədəniyyəti  sferası  işgüzar  insan  submədəniyyəti  üçün 

münbit  şərait  yaradır:  onda  döyüşçü  və  aqressiv  xarakter  cəhətləri,  qərar-

vermədə qətilik formalaşır. Ünsiyyətə azsözlülük, sürətlilik, qısa replika və 

jestlər  kimi  cəhətlər  xasdır.  Bu  sferada  mövhumatçılıq  qəbul  olunur,  aq-

ressivlik isə mükafatlandırılır. Uğursuzluqlar və onların səbəbləri haqqında 

danışmamağa çalışırlar, sanki onlar heç bir zaman olmamışdır.  

nvestisiya  mədəniyyəti

  əsasən  sənayedə,  tikintidə,  bank  işində  və  s. 

sahələrdə  təzahür  edir.  Bu  mədəniyyət  tipi  aşkarcasına  gələcəyə  oriyen-

tasiyalı  olması  ilə  xarakterizə  olunur.  Yüksək  risk  dərəcəsi  şəraitində  iri 

kapital  qoyuluşları  həyata  keçirilir.  Bu  zaman  investorlar  öz  qərarlarının 

nəticələrindən uzun müddət xəbərsiz qalırlar.  

Bu sferada əməkdaşlar ehtiyatla, ehmalla, səbirlə və inadkarlıqla işlə-

yirlər.  Onlar  minimal  əks  əlaqə  şəraitində  nisbətən  uzunmüddətli  qeyri-

müəyyənlik dövrünü dəf etməyə məcbur olurlar.  Qərar qəbul olunan  yerdə 

avtoritet  (nüfuz)  və  peşəkarlığa  hörmət  hökm  sürür.  Burada,  bir  qayda 

olaraq, bir dəfə qəbul olunmuş müddəa və razılaşmalara riayət edilir.  

Ə

məkdaşlar tez-tez ünsiyyətdə olur və detallara qədər bütün aspektləri 

müzakirə  edirlər.  Birgə  iclaslarda  mülayim  və  xoşrəftar  olurlar,  çünki  hər 

kəs bir-birilərindən asılı olduqlarını bilirlər. Qeyd etmək lazımdır ki, qeyri-

müəyyənlik şəraitində qəbul olunmuş qərarlar insanları bir araya gətirir.  

nzibatçılıq  mədəniyyəti

  ictimai  xidmətdə,  müəssisələrdə,  firmalarda, 

bank və sığorta kompaniyalarında təzahür edir.  

Bu təşkilatlar strateji olaraq xidmət və servisə istiqamətlənirlər. Əmək-

daşlar, bir qayda olaraq, tədbirli və ciddi, eyni zamanda ehtiyatlı, pedantik 

(vasvası),  bəhanəçi  insanlardır,  həmçinin  şəraitə  uyğunlaşmağı  bacarırlar. 

Qərarları  düşünərək  qəbul  edir,  hər  tərəfdən  özlərini  sığortalayırlar.  Qərar 

qəbuluna  kifayət  qədər  çox  vaxt  sərf  edirlər.  nzibati  mədəniyyət  sfe-

ralarında ünsiyyət ciddilik və nəzərə çarpan ierarxiya ilə xarakterizə olunur.  

nzibati  mədəniyyət  hər  yerdə  qeyri-məmnunluq  yaradır.  O,  əsaslı 

olaraq,  bürokratiya,  ən  zəruri  olanın  yerinə  yetirə  bilməmək  qabiliyyətilə, 

tez-tez isə korrupsiya və rüşvətxorluqla assosiasiya təşkil edir.  

Biznes mədəniyyətini sadə şəkildə manipulyasiya etmək mümkündür. 

O, illər ərzində toplanır, dinamikdir, daimi olaraq təkmilləşir.  

Biznes  mədəniyyəti  firmaların  keçmiş  və  gələcək  təcrübəsini  öyrənə-

rək qarşıya qoyulmuş məqsədlərin təmin edilməsində ən effektiv mədəniy-

yət ənənələrinə istinad etdikləri zaman təbii  yolla inkişaf edir, bununla  ya-

naşı  müəyyən  davranış  komplekslərinin  güclə  tətbiqi  yolu  ilə  məqsədli 

şə

kildə formalaşa bilər.  

Mədəniyyətin təkmilləşdirilməsi üçün ayrı-ayrı elementlərin necə qar-

ş

ılıqlı  təsirdə  və  hansı  qarşılıqlı  əlaqənin  olduğunu,  onların  bir-birinə  necə 

təsir  göstərdiyini  öyrənmək  lazımdır.  Bu  zaman  firmaya  uğur  gətirən 

dəyərlər  haqqındakı  düşüncələrin  köhnəlmiş  olduğunu,  onların  təzələnmə-

---

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

51 

sinin  vacibliyini  öyrənmək  lazımdır.  Biznes  mədəniyyətinin  dəyişməsi 

dəyərlər haqqındakı yeni təsəvvürlərə müvafiq olaraq baş verir.  

Biznes  mədəniyyəti  üçün  əsas  məsələ  davranış  səviyyəsində  nə  baş 

verdiyidir.  Əgər  dəyərlər  və  davranış  səviyyəsi  üst-üstə  düşmürsə,  nəticə 

mənfidir.  Bu  o  zaman  mümkündür  ki,  partnyor  münasibətləri  təbliğ  edilir, 

təcrübədə isə əlaqələri olan işçilərin vəzifəsi artırılır.  

Firma mədəniyyətini aşağıdakı hallarda zəif adlandırmaq olar: 

-  əgər  dəyərlər  və  uğura  necə  nail  olmaq  haqqında  aydın  təsəvvür 

yoxdursa; məqsədlər əsasən qısamüddətli dövr üçün qoyulur; 

- ümumən məqsədlər və inamlar haqqında təsəvvür var, lakin verilmiş 

anda nəyin düzgün və vacib olduğu haqda razılıq yoxdur, bunun nəticəsində 

ziddiyyətlər ortaya çıxır; 

- firmanın ayrı-ayrı strukturları razılığa gələ bilmir, müxtəlif nöqteyi-

nəzərlər mövcuddur; 

-  rəhbərlər  dəyərlərin,  ümumi  inamların  (əqidənin)  ümumən  başa 

düşülməsi üçün heç nə etmirlər.  

qtisad  elmi  və  praktiki  leksikonda  “Sahibkarlıq  mədəniyyəti”,  “Тəş-

kilati  mədəniyyət”,  “ şgüzar  mədəniyyət”,  “Кorporativ  mədəniyyət”  və  s. 

kimi  anlayışların  ortaya  çıxması  bu  problemin  əhəmiyyətliliyindən  xəbər 

verir. 

Biznes mədəniyyətinin əhəmiyyəti həm də ondan ibarətdir ki, o, işdən 

çıxan,  daha  yüksək  məvacibli  işlərə  gedən  mütəxəssislərin  sayının  nəzərə 

çarpacaq dərəcədə azalmasına və kadr potensialından daha səmərəli istifadə 

olunması üçün əlverişli şərait yaradılmasına səbəb olur. 

 

4.2. Firma mədəniyyəti 

 

Firma  fəaliyyətinin  mədəniyyəti  onun  əməkdaşlarının  mədəniyyətin-

dən,  işgüzar  etika  səviyyəsindən  və  işgüzar  münasibətlər  mədəniyyətindən 

təşkil olunmuşdur.  

O, bir sıra xarici və daxili amillərlə müəyyən olunur: 

-  müştərilərə  dəqiq  və  keyfiyyətli  xidmət  göstərilməsi,  istehlakçılarla 

yaxşı qarşılıqlı münasibət; 

- firma maraqlarına sadiqlik və hər bir əməkdaşın firmanın son və ara-

lıq məqsədlərinə nail olunmasındakı payı haqqında xəbərdarlığı; 

- qərar qəbulunun qrup formalarına üstünlük verilməsi; 

- əvvəlcədən tərtib olunmuş fəaliyyətlər planına riayət edilməsi. 

Firmanın fəaliyyəti mədəniyyətinin mühüm elementləri aşağıdakılardır: 

-  qüvvədə  olan  qanunlara,  hüquqi  aktlara,  standartlara,  qayda  və 

ümumi etik normalara riayət edilməsi; 

---