Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 4,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 74
Ə gər kişi ayağını-ayağının üstünə qoyaraq öz işgüzar tərəfdaşı ilə söhbət edirsə, o, öz şalvarına diqqət verməlidir, çünki ayağın corabdan yu- xarı hissəsinin görünməsi yolverilməzdir. Ayaqları tərpətmək, əllə dizləri tutmaq olmaz. Qoltuqda yayılaraq oturmaq, stulda yellənmək, stulun, qoltuğun və divanın ən kənarında oturmaq nəzakətsizlikdir. Qadın oturarkən paltarını və ya paltosunu qaldırmır. O, stulda oturar- kən ayağını-ayağının üzərinə qoya bilər, lakin alçaq qoltuqda və ya divanda ə yləşərkən bunu etməməlidir. Bu halda ayaqları bir yerdə tutmaq, yəni ayaqların hər ikisini bir tərəfə istiqamətləndirərək dizləri bir yerdə tutmaq lazımdır. Bu zaman bir dabanı digərinin arxasına qoymaq olar. Öz hərəkətlərinə mütləq nəzarət etmək lazımdır. Öskürərkən başını kə- nara çevirmək və ağızı əllə örtmək lazımdır, kəskin öskürmə zamanı mütləq ağıza yaylıq qoyulmalıdır. Burunu sakit silmək lazımdır. Burunu çəkmək olmaz. Asqırmaq tələbatını burun ucluğunu hər iki tərəfdən sıxaraq müm- kün olduqca boğmaq və asqırma zamanı yaylığı ağıza yaxınlaşdırmaq la- zımdır. Beləliklə, kostyum seçimi, bütün geyimin (köynək, qalstuk, tufli, bu- run yaylığı) rəng qamması, kostyumda oturmağı bacarmaq – bütün bunlar biznesmendən ən ciddi münasibət gözləyir. Hətta odekolon və ətirdən is- tifadə etmək kimi xırdalıq da. Fransız atalar sözünü yadda saxlamaq la- zımdır: “Kim həddən artıq yaxşı iy verirsə, o pis iy verir”.
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 75
VI FƏS L. K Ç K B ZNES N TƏŞK L 6.1. Kiçik biznesin mahiyyəti və müəyyən edilməsi meyarları Bazar iqtisadiyyatının mühüm tərkib hissəsi olan sahibkarlıq hər ş eydən əvvəl kiçik biznesdə təzahür edir. Kiçik biznes istehlak bazarında rə- qabət mühitinin yaradılmasına, ümumi milli məhsulun artım tempinə, struk- turuna və keyfiyyətinə təsir göstərir. Bazar prinsipləri əsasında fəaliyyət göstərən yeni iqtisadi sistemi for- malaşdırmaq istiqamətində tənzimləyici siyasət aparan hökumətimiz kiçik biznesin təşəkkülü və inkişafı ilə bağlı bir çox məqsədyönlü və sistemli tədbirlər həyata keçirir. Lakin bu sahədə hələ də bir sıra problemlər qalmaq- da davam edir. Bununla yanaşı kiçik biznesin səmərəli fəaliyyətinin təmin edilməsi üçün dövlətin strateji siyasəti davamlı olmalı, düzgün müəyyənləş- dirilməli, təsərrüfat fəaliyyəti ilə məşğul olan sahibkarlar arasında baş verə biləcək inhisarçılıq meyilləri bazar prinsipləri əsasında aradan qaldırmalı, haqsız rəqabətin qarşısının alınması və aradan qaldırılması tədbirləri ön plana çəkilməlidir. Adından göründüyü kimi “kiçik biznes” bazar iqtisadiyyatının sub- yektləri tərəfindən həyata keçirilən sahibkarlıq fəaliyyətidir. Sahibkarlıq iqtisadi fəaliyyətdir. Müasir dövrdə sahibkarlıq insan cə- miyyətinin iqtisadi həyatının bütün sahələrində özünü büruzə verir. qtisadi fikirlərin inkişafında olan dəyişikliklərin araşdırılması göstərir ki, sahib- karlıq haqqındakı düşüncələr bu fəaliyyət istiqamətinin təkamülünü xarakte- rizə edir. Məhz bu prosesin müasir dövrdə aktuallaşması sahibkarlığın çağ- daş iqtisadiyyatın inkişafında əsas amillərdən biri olduğunu sübuta yetirir. Dünya təcrübəsindən məlum olduğu kimi kiçik müəssisələr bir çox hallarda işçi heyətinin orta sayı ilə müəyyən olunur. Bununla belə bəzi ə dəbiyyatlarda bu iqtisadi subyektlər kiçik bir qrupun iqtisadi fəaliyyəti kimi də başa düşülür. Ümumilikdə isə əsaslı olaraq iqtisadi fəaliyyətlə məş- ğ ul olan kiçik бизнес kateqoriyasına aid olan subyektləri işçi heyəti, nizam- namə kapitalı, aktivlərin böyüklüyü və dövriyyənin həcmi göstəricilərinə uyğun olaraq, müəyyən edilirlər. Lakin valyutaların dönərliyində baş verən dəyişikliklər və bir sıra digər səbəblərdən dolayı bölgünün işçilərin sayına görə aparılması daha məqsədəuyğun hesab olunmuşdur. Qeyd edək ki, biznesin tiplərə bölünməsindəki meyarları hər bir ölkə və ya beynəlxalq təşkilat özünün müstəqil təsbitləri əsasında müəyyənləş- dirir. Məsələn, Dünya Bankı tərəfindən hazırlanan hesabatlarda ölkələrdəki кичик бизнесин inkişaf səviyyəsi üzrə müqayisələr aparılan zaman
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 76
işçilərinin sayı 50 nəfərədək olan müəssisələr kiçik tipli sahibkarlıq subyektlərinə şamil edilirlər. Avropa Şurası hesabatlarına istinadən isə 1 yanvar 1995-ci ilin mə- lumatına əsasən Avropa Şurasında kiçik бизнеся aid müəssisələr aşağıdakı bölgüyə uyğun olaraq müəyyənləşdirilirdi. şçilərinin sayı 50 nəfər, illik dövriyyəsi 4 mln. ekyu; balansın məbləği minimum 2 mln. ekyu olanlar ki- çik müəssisələr щесаб олунур. AŞ-də bu göstəricilərdən əlavə digər şərtlər daxilində də kiçik müəssisələri müəyyən etmək olur. Avropa Şurasının ko- missiyasının təklifinə əsasən kiçik müəssisələrin aşağıdakı bölgülər üzrə müəyyən olunması irəli sürülmüşdür. Buna əsasən kiçik müəssisələr işçi- lərin sayı 100 nəfəri ötən, əsas kapitalın məbləği 75 evro olanlar hesab edi- lirdi. Onu da nəzərə almalıyıq ki, hər hansı bir böyük firmanın, müəssisənin nizamnamə kapitalında yeri 1/3 həddi keçməməlidir. Bununla belə AŞ komissiyasında müəssisələri mikro və xırda tipli sahibkarlıq subyektlərinə bölərək, qeyd edilir ki, mikro qrupa aid edilən təşkilatlarda işləyənlərin sayı 10 nəfərə qədər olmalıdır. Aydındır ki, bu tipli müəssisələr şəxsi və ev təsərrüfatlarından ibarət olmaqla, sənətkarlıq xidmət sahələrini əhatə edir. Həmçinin AŞ komissiyası xırda müəssisələrə işçilərinin sayı 10 nəfər ilə 99 nəfər arasında dəyişən təsərrüfat subyektlərini aid edir. Azərbaycanda kiçik sahibkarlıq subyektləri işçilərinin sayı və illik dövriyyəsi göstəriciləri müəyyənləşdirilir. Belə ki, bu meyarlar aşağıdakı kimi formalaşdırılır: - sənaye və tikintidə 40 nəfərdən və illik dövriyyəsi 200 min ma- natdan;
- кənd təsərrüfatında 15 nəfərdən və illik dövriyyəsi 100 min ma- natdan; - topdansatış ticarət müəssisələrində 10 nəfərdən və illik dövriyyəsi 300 min manatdan; - iqtisadiyyatın digər sahələrində 5 nəfərdən və illik dövriyyəsi 100 min manatdan az olan kiçik sahibkarlıq subyektləri. Müəssisələrin həcmi bu və ya digər sahənin xüsusiyyətindən, onun texnoloji vəziyyətindən, fəaliyyət sahəsinin səmərəliliyindən asılıdır. Elə sa- hələr vardır ki, onlar yüksək kapital və əmək tutumuna, istehsala malik olur. Ona görə də böyük həcmli müəssisələrin yaradılması кичик бизнеся nisbətən az səmərəlidir. Müasir iqtisadiyyat üçün istehsalın miqyasına iri istehsal strukturlu meyillər xasdır ki, buna da bir çox amillər təsir edir. Məsələn, elmi-texniki tərəqqinin davamlı inkişafı bir tərəfdən istehsalın təmərküzləşməsinə gətirib çıxarır və digər tərəfdən isə iri firmalar böyük maddi, maliyyə və əmək resurslarına, həmçinin ixtisaslaşmış kadrlara malik olmaqla çoxsaylı resurs- ları özündə birləşdirirlər. Ona görə də belə müəssisələr iri miqyaslı elmi- texniki əməliyyatlar həyata keçirməyə qadir olurlar. Yüklə 4,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|