Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 4,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 138
b) nəqliyyat-ekspeditor əməliyyatları. Malların yüklənməsi və göndə- rilməsi, habelə yüklərin sığortalanması bu əməliyyatlara aiddir; c) ticarət əməliyyatlarının maliyyələşdirilməsi; d) satışdan sonrakı texniki xidmətlər; e) bazar haqqında informasiyaların toplanılması və ötürülməsi. Ticarət-vasitəçi qrumda keyfiyyətli dəyişiklik gedir. Bunlardan ən vacibi ticarət-vasitəçi əməliyyatlarının çox hissəsinin bir neçə iri ticarət ş irkətinin əlində cəmləşməsidir. Ticarət şirkətləri sözügedən əməliyyatların bütün kompleksini, yəni öz hesabına alqı-satqı; əməliyyatların maliyyə- ləşdirilməsi; sığortaetmə (özünün sığorta şirkətləri olur); nəqletmə (özünün donanması olur); texniki xidmətlər (ehtiyat hissələri anbarı olur); istehsal və emaletmə; xarici əməliyyatlar (xaricdə filialları olur); konkret malların satışına yönəldilən diler firmalarının işini həyata keçirirlər. Ticarət-vasitəçi qurumda (həlqədə) gedən keyfiyyət irəliləyişlərinin mühüm xüsusiyyəti həmin fəaliyyətin mövcud istiqamətlərinin müəyyən edilməsi dairəsinin genişlənməsi və ümumiyyətlə, bu fəaliyyətin diversi- fikasiyasıdır. Fəaliyyətin diversifikasiyası aşağıdakılar üzrə həyata keçirilir: a) ayrı-ayrı mallar üzrə (malların nomenklaturu üzrə); b) fəaliyyət növləri üzrə (topdansatış, pərakəndə satış, bağlama göndərmələri ticarəti üzrə); c) yerinə yetirilən əməliyyatlar üzrə (ixracat, idxalat); d) xidmətlər üzrə (ehtiyat hissələri təminatı, texniki mallar-maşın, avadanlıq ticarəti və satışdan sonra xidmət göstərmə);
Müasir şəraitdə ticarət-vasitəçi firmaların fəaliyyətlərinin mühüm xüsusiyyətlərindən biri də agent firmaların satış bazarlarının bölüşdürülməsi yolu ilə onların fəaliyyətini əlaqələndirən sənaye inhisarına və bütün növlərdən olan ticarət-vasitəçilərinin maşın və avadanlıq istehsalçılarına aid edilməsidir. Məsələn, Yaponiyanın ticarət inhisarlarının spesifik xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, onlar özlərinin qüdrətlilik səviyyəsinə, mal tədavülündə hökmranlıq dərəcəsinə, fəaliyyət xarakterinə görə adi ticarət-vasitəçi firma anlamı çərçivəsindən çox-çox kənara çıxırlar. Belə ki, əməliyyatların miqya- sına görə bütün dünya şirkətləri arasında Yaponiya ticarət inhisarlarına bərabəri olanı yoxdur. Misal üçün, ABŞ-ın öncül ticarət korporasiyası olan “Sirs Robek”in mal dövriyyəsi Yaponiyanın “Misupisi sedzi” aparıcı korpo- rasiyalarının dövriyyəsindən iki dəfə azdır. Yaponiyanın ən iri ticarət inhi- sarının payına öz ölkəsinin topdansatış dövriyyəsinin 25 faizi, ixracat-id- xalat dövriyyəsinin yarıdan çox hissəsi isə birinci altı şirkətin payına düşür. Xarici investisiyalarda Yaponiyanın ticarət inhisarları liderlik mövqeyində- dirlər. Bunun da başlıca səbəbi maliyyə qruplarında onların vəziyyətinin fərqli xüsusiyyət təşkil etməsindədir. Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 139
Yeri gəlmişkən, qeyd etmək lazımdır ki, ticarət şirkətlərinin onların fəaliyyətini maliyyələşdirən xüsusi və dövlət bankları ilə sıx əlaqələri vardır. В u banklar, eyni zamanda ticarət şirkətlərinə müxtəlif xidmətlər də gös- tərirlər. Müasir şəraitdə pərakəndə satış ticarəti, o cümlədən onun yeni for- maları – supermarketlər vasitəsilə universal ticarət və univermaqlar, pasılka ticarəti, səyyar ticarəti, ticarət avtomatları inkişaf etməkdədir. XX əsrin səksəninci illərində inkişaf etmiş ölkələrdə pərakəndə satış ticarət-firma strukturu əhəmiyyətli dəyişikliyə məruz qaldı. Belə ki, iri transmilli korpo- rasiyalar, kooperativ və digər topdan-pərakəndə satış birlikləri yaranmağa başladı. Korporasiyalar həm topdansatış firmalar, həm də bilavasitə isteh- salçılar vasitəsilə satınalma fəaliyyətlərinin mərkəzləşdirilməsini həyata keçirirlər. Pərakəndə satış korporasiyaları alıcıların daha çox cəlb edilməsi üçün yeni üsullar axtarır, sorğular keçirir, alıcıların anketləşdirilməsi yolu ilə daimi əlaqələr qurur, alıcılıq tələbini öyrənir və onun formalaşmasına təsir göstərirlər. Bundan əlavə onlar müşayiət xidmətləri, o cümlədən malın evlərə gətirilməsi, taradan çıxarılması, quraşdırılması (mebel, soyuducu və s.) onların işə salınması və s. bu kimi xidmətlər göstərir, satışdan sonrakı xidmət və təmiretmə işlərini həyata keçirirlər. Bu qəbildən olan pərakəndə satış nəhənglərindən ABŞ-dakı “Sirs”, “Robek”i, “Vul vors”u, “Montqomeri uorld”u, ngiltərədəki “Marks end Spenser”i, “Saynsber”i, Hollandiyadakı “Brum end Dressmen”i, “Si end Ey”i və s. göstərmək olar. Müasir dövrdə kooperativ və digər topdan-pərakəndə satış birlikləri də fəa- liyyət göstərirlər. Onlar bilavasitə istehsalçıdan topdansatış qiymətlə iri par- tiyalarla mallar alır və özlərinin standart qiymətli xüsusi mağazaları vasitəsilə son istehlakçılara çatdırırlar. Belə mağazalar malları işləyib satışa hazırlayan texniki vasitələrlə təchiz edilir, habelə onların rahat giriş-çıxış yolları və avtodayanacaqları olur, burada mallar ixtisaslaşmış iri mağazalar və univermaqlarda olan 10-20% aşağı qiymətlə satılır. Müasir şəraitdə pasılka ticarəti də geniş yayılmışdır. Alıcılar firmanın kataloqu üzrə istədikləri malları seçir, onların dəyəri ödənilmiş sifarişli fir- maya göndərir və poçt vasitəsilə malı qəbul edirlər. Pasılka ticarəti iri pəra- kəndə satış korporasiyaları, həm də ixtisaslaşmış pasılka ticarəti firmaları tərəfindən həyata keçirilir. Bunlardan əlavə, iri pərakəndə satış firmaları və topdansatış birliklərinin geniş, müstəqil, kiçik satıcılar şəbəkəsi də olur. Həmin iri birliklərlə xüsusi kontraktlar bağlamaq əsasında “Françayzinq” adlanan bu növ ticarət şəbəkəsi onların mal nişanəsilə mallar satır və öz mağazalarının lövhəsində bunların adından istifadə edirlər. Kiçik ticarətin xidmət etdiyi iri şirkətə satıcı malın dəyərinin 2-10 faizə qədərini verir. Bəzən bu növ ticarətçilər sonradan iri şirkətlərə də çevrilə bilərlər. Məsələn, belə bir iri ticarətçi şirkətlərdən biri olan ABŞ-ın “Makdonalds” firması
Yüklə 4,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|