Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 5,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hollandiya Böyük Britaniya AB
- Qeyd: A fazası – yüks əl ən hegemonluq v ə əsas iddiaçılar arasında k əskin konfliktl ər dövrü.
Dünya iqtisadiyyatının tarixi
96
sistemlərində iqtisadi prosesin dinamikası başlıca olaraq geosiyasi proseslərdən, iqtisadi trend və tsikllərdən asılıdır. Dünya-sistem təhlilində prinsipial yenilik ondan ibarətdir ki, əsas vurğu ekzogen amillərin üzərinə keçirilir. Hər bir cəmiyyətin, yaxud dövlətin inkişafına qlobal kontekstdən baxmadan sosial-siyasi və iqtisadi dəyişikliklərin gerçək mahiyyətini anlamaq mümkün deyildir. Yalnız özünə xas olan, təkamülün immanent məntiqinə uyğun gələn ayrı-ayrı avtonom və ya təcrid olunmuş nə dövlət, nə də hər hansı bir siyasi, mədəni yaranış yoxdur və ola da bilməz. Dünya-sistem yanaşmasının əsas istiqamətləri cədvəl 4.6-da öz əksini tapmışdır.
Cədvəl 4.6 .Vallerstaynın hegemonluq tsikləri konsepsiyası Hegemonluq Dünya “Otuzillik müharibələr” Yenidən strukturlaşma razılaşmaları Dominantlıq dövrü Tənəzzül və yeni rəqiblər Hollandiya 30 illik müharibə (Qabsburq dünya- imperiyaları ilə) Vestfal
müqaviləsi 1648
1620-1650 1650-1672, Böyük Britaniya və Fransa Böyük
Britaniya Napoleon müharibələri (Napoleonun dünya-imperiyası ilə) 1792-1815 Vyana konfransı, 1815 1815-1873 1873-1896, ABŞ və
Almaniya. ABŞ
Birinci və kinci Dünya
müharibələri (2-ci və 3-cü reyxin dünya-imperiyaları ilə) 1914-1918, 1939-1945 Yalta konfransı 1945 1945-1967 1967 - ?, A və
Yaponiya, Çin
Dünya iqtisadiyyatının tarixi
97
Cədvəl 4. 7 “Uzun yüzillik” tsiklləri və C.Arriqanın 100 “yığımın sistem tsiklləri” (YST) arasında qarşılıqlı əlaqə modeli
Hollandiya Böyük Britaniya ABŞ Cari “Uzun yüzilliyin” başlanğıcı (əvvəlki hegemonluğun “siqnal böhranı”)
Cari YST-in (yığımın sistem tsiklləri) başlanğıcı (əvvəlki hegemonluq və “uzun yüzilliyin” “sonuncu böhranı”). 1630 1780 1930 Hegemonluğun “siqnal böhranı”, cari YST rejimin yönüm dəyişkənliyi (növbəti “uzun yüzilliyin” başlanğıcı) 1740 1870 1974 Hegemonluğun “sonuncu böhranı”. (cari “uzun yüzilliyin” və cari YST-in sonu)
Cədvəl 4. 8 Müasir kapitalist dünya-iqtisadiyyatlarında “hegemonluq tsiklləri”, ə
F.Brodelin əsrlik trendləri Birinci əsrlik trend 1507/10-1733/43 kinci əsrlik trend 1733/43 - 1896 Üçüncü əsrlik trend 1896-2050 (?) “Uzun yüzillik” 1560/80-1780/92 1740-1930/45 1870/97-?
100 Arrighi G. The long Twentieth Century: Money, Power, and the Origins of Our Times London; Verso, 1994. Dünya iqtisadiyyatının tarixi
98
YST (yığımın sistem tsiklləri) 1630/40-1780/92 1780/92-
1930/45 1930/45-? Hegemonluğun yüksəlişi və tənəzzülü Hollandiya Böyük Britaniya ABŞ Əsas rəqib beriya-Avropa. Qabsburq imperiyası Fransa
Almaniya A' faza K-1 1580-1609 1740-1763 1897-1913/20 B' faza K-1 1609-1640 1763-1792 1913/20-1945 Struktur dominantlıq Vestfal sülhü 1648 Vyana
konfransı 1815
Yalta və BMT 1945/47 A² faza K-2 1640-1660 1792-1817 1945-1973 B² faza K-2 1660-1688 1817-1851 1973-2000/05 Yeni rəqiblər Böyük Britaniya, Fransa
ABŞ və Almaniya Yaponiya və A A³ faza K-3 1688-1713 1851-1873 2000/05 – 2025/30 B³ faza K-3 1713-1740 1873-1897 2025/30 – 2050/55
konfliktlər dövrü. B' fazası – hegemonluq uğrunda qələbə əldə edilməsi; yeni hegemon digər dövlətləri ötüb keçir. A² fazası – Yetkin (və strukturca möhkəm) hegemonluq dövrü; B² faza – Hegemonluğun tədrici tənəzzülü, hegemonluğa yeni iddiaçıların meydana çıxması dövrü; Yüklə 5,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|