Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 5,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- §16.3. nformasiya iqtisadiyyatı: virtualla şmanın f əsadları
Dünya iqtisadiyyatının tarixi
453
Lider ölkələr bir qayda olaraq təhsil sferasına, ələlxüsus texnoloji biliklərin aşılanması yönümündə böyük vəsait sərf edirlər. nsan kapitalında tərəqqiyə nail olmanın digər yolu effektiv immiqrasiya siyasətinin yeridilməsidir. Bu siyasət konkret ölkə miqyasında effektiv hesab olunsa da, qlobal səviyyədə - nəticə etibarilə gözlənilən yekunla sonuclanmır və s. Qeyd edilən göstəricilər elektron kommersiyanın inkişafı üçün əsas elementlər keyfiyyətində çıxış edirlər. Bununla yanaşı, göstərmək lazımdır ki, elektron ticarət sadalananların “cəmindən” çoxdur. Bunun üçün əlverişli siyasətlə yanaşı rəqabət mühitinin yaradılması da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Ümumiyyətlə, elektron ticarətin qərarlaşması prosesinin əsas tərkib ünsürləri kimi aşağıdakıları göstərmək olar: 1.
məzmunlu rəqabətin mövcudluğu; 2.
Maliyyə sisteminin elektron əməliyyatları dəstəkləmək qabiliyyətinin olması; 3.
üçün açıq olması; 4.
Siyasi və maliyyə sabitliyi, tənzimləmənin şəffaflığı, dövlət xidmətlərinin açıqlığı və biznes sferasında ümumi riskin dərəcəsi. nkişaf etmiş ölkələrin əksəriyyəti rəqabətin yüksəlməsi və imkanların genişləndirilməsi məqsədilə milli bazarlarının açıqlıq dərəcəsini yüksəltməyə çalışırlar. Bununla belə, hələ ki, daxili ziddiyyətlərdən tam şəkildə yaxa qurtarmaq mümkün olmamışdır. Hal-hazırda, elektron ticarətin inkişafı istiqamətində çoxsaylı tədbirlər həyata keçirilməkdədir. “Elektron kommersiya üzrə qlobal dialoq”, “Qlobal internet-layihə” və s. tipli layihələr tətbiq olunmaqdadır. Hətta “böyük səkkizlər” (Böyük Britaniya, Almaniya, taliya, Kanada, Rusiya, ABŞ, Fransa, Yaponiya) “ nformasiya imkanları üzrə xüsusi komissiya” yaratmaq haqqında razılaşmaya gəlmişlər. nformasiya iqtisadiyyatının qərarlaşmasında müstəsna rol oynayan elektron ticarətin regional bölümdə tətbiqi sferasında əhəmiyyətli fərqlər mövcuddur. 1.
Latın Amerikası (Argentina, Braziliya və s.) ölkələrində elektron ticarətin inkişafı baxımından əlverişli imkanlar mövcuddur. Bununla
belə, informasiyanın təhlükəsizliyinin təminatı sistemində qeyri-adekvat Dünya iqtisadiyyatının tarixi
454
dəyişikliklər elektron ticarət üçün etibarlı baza yaratmağa imkan vermir. Eyni zamanda, internetə çıxış ifrat aşağı səviyyədədir və elektron ticarətə maliyyə vəsaitlərinin qoyuluşunda problemlər mövcuddur. 2.
ondan ibarətdir ki, onların bir çoxu 1997-ci il böhranının ağır nəticələrini aradan qaldırmaq istiqamətində elektron ticarətdən bir vasitə kimi istifadə etməyə başlamışdılar. Bununla bahəm, bu regionun informasiya iqtisadiyyatına keçidinə əngəl törədən əsas məsələ informasiya təhlükəsizliyinin adekvat şəkildə
təmin oluna
bilməməsidir. 3.
Mərkəzi və Cənubi Avropa (Türkiyə, Rusiya, spaniya, Macarıstan və s.) - informasiya iqtisdiyyatına ən yaxın olan regionlardan biridir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu ölkələrdə də bir sıra problemlər hələ də öz həllini tapmamışdır: adekvat hüquqi mühit: elektron ticarətin aparılması üçün əlverişli şəraitin yaradılması və s. 4.
informasiya iqtisadiyyatına keçid nöqteyi-nəzərindən ən problematik situasiya məhz bu regionda formalaşmışdı.
Virtuallaşma – tamı, bütövü görmə, anlama imkanlarını potensial mümkünlük sferasından reallığa çevirən bir prosesdir. Dünya “kiçilir”, “nöqtələşir”. Dərketmə, araşdırmaların real empirik bazasını toplu halında əldə etmə, qlobal proseslərin təzahür formalarını üzə çıxarma baxımından sözügedən prosesin alternativi yoxdur. Təşkil, tənzimlənmə, idarəetmə sferalarında maksimum effektivliyə nail olma və təbii ki, elmi- tədqiqatlarda sistemliliyin təminatı prizmasından virtuallaşma son dərəcə mühüm əhəmiyyət kəsb edir.... Həm qlobal, həm də regional və milli səviyyələrdə reallığın virtuallaşması prosesinin intensivlik dərəcəsi yüksələn xəttlə
getməkdədir. Proses artıq bütün təsəvvür edilən və edilməyən sərhədləri keçməkdə, konkretləşməkdə, konkret varlığın virtuallaşmasını reallığa çevirməkdədir. Yəni, virtual reallıq – virtual varlıq (mahiyyət fərqliliyini
Dünya iqtisadiyyatının tarixi
455
nəzərə almadan) eyniyyəti aktual reallığın təbii “görünüşlü”, immanent xassəli törəməsi kimi meydana çıxmaqdadır... Heç bir şübhə yoxdur ki, “Homo vitualis” (virtual insan) problemi üçüncü minilliyin mərkəzi probleminə çevriləcəkdir. “Virtual” anlayışı latın mənşəli “virtualis” sözündən yaranıb və “mümkün olan, elə bir şey ki, müəyyən şəraitdə yaranır yaxud yaranmalıdır” anlamındadır. Virtual reallıq fenomeni – bu gün elmin əsas “baş ağrısıdır”. Virtual reallıq şüurlu, dərkedilən şəkildə və məqsədyönlü olaraq yaradılanda artefakta – süni şəkildə formalaşdırılan obyektə çevrilir və spontanlığı itirir. Virual reallıq - əslində yabançı təbiətli reallıqdır. Bu reallıq – həqiqi mövcud olan reallıqdan daha çox azadlığa (məhdudiyyətsiz) malikdir və bəzi hallarda (əsasən iqtisadi sferada ) insan motivasiyasının “bespredeli” kimi xarakteristikaya da sahiblənə bilir. lğım məzmunluluğu arxasında isə kifayət qədər iddialı bir istək dayanır: real varlıq statusuna sahiblənmək istəyi? Virtual reallığın aydın şəkildə formalaşdırılan məqsədləri var:
1. stəyin ödənilməsi situasiyasını yaratmaq; 2.
3.
Hipotetik yaxud şərti olaraq aparılan dialoqda məna axtarışı prosesini həyata keçirmək; Bu, artıq, əgər belə demək caizdirsə, nəzəriyyələşmə anlamına gəlir. Virtual reallığın mərkəzi problemi surəti yaxud obrazı yaradılan şeylə onun özünün, yəni real mövcud olan şey arasındakı, başqa sözlə obrazın hegemonluğu və şeyin konkretliyi dixotomiyasındakı münasibət problemidir. Başqa sözlə, geridönüşlə hərəkət traektoriyasını dəyişmə istəyi yaxud müxtəlif kalibrli manipulyasiyaların həyata keçirilməsi, əslində yaxşı heç nə vəd etmir. Yaxud, müəyyən çərçivədə əldə edilən “yaxşı” çox qısaömürlü olur və tezliklə özünün əksinə - pisə çevrilir. Belə ki, konkret reallığın sərhədləri və müstəqil mövcudluq imkanında olan konkret varlıq hər hansı bir individual “Mən”in ideal yeniləşmə “istəyinə”,onun istədiyini etmə istəyinə tabe deyildir. Eyni zamanda, virtual reallığın aktual reallıqla identikliyi mövcuddur. Yəni, o məkan, zaman, hərəkət, inkişaf və s.-ni özündə ehtiva edir, həmçinin ideal –artefakt və virtual-spesifik xassələrə malikdir. Amma ... qeyd edilən atributika aktual reallıqla eyni “davranış” xarakterinə malik deyildir. Belə ki, virtual reallıqda məkan-zaman Yüklə 5,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|