Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
49 fəaliyyətindən gələn gəlirlərin həcmi 2005-ci ilə nisbətən 2013-cü ildə təxminən 6.9 dəfə artmışdır. Bu dövrdə işçilərə əmək ödənişlərinin həcmi təxminən 3.3 dəfə artırılmışdır.
Ümumi pul gəlirlərinin quruluşunda da maraqlı meyllər nəzərə çarpır. Belə ki, ə gər 2005-ci ildə sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlirlər ilkin gəlirin 42.6%-ni təşkil edirdisə, 2013-cü ildə bu göstərici 63.5%-ə qalxmışdır.
2005-ci ildən başlayaraq əmək haqqının payı isə əksinə aşağı düşmüşdür. Belə ki, 2005-ci ildə əmək haqqının payı 36.6%, 2013-cü ildə 25.7% təşkil etmişdir. 2005-ci ilə nisbətən 2013-cü ildə sosial transfertlərin xüsusi çəkisi 20.7%-dən 9,5%- ə düşmüşdür. Beləliklə, araşdırma göstərir ki, son dövrlərdə əhalinin ümumi gəlirində sahibkarlıq fəaliyyətindən daxil olan gəlirlərin xüsusi çəkisinin kəskin artımı fonunda həyatın sosial standartı kimi çıxış edən əmək haqqının payı xeyli azalmışdır.
Məlumat üçün qeyd edək ki, iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə, o cümlədən Yaponiyada əhalinin pul gəlirlərində əmək haqqının xüsusi çəkisi 91%, ABŞ-da 70,8%, ngiltərədə-62,3%, sveçdə 61,7%, Almaniyada-58,1% təşkil etmişdir. Rusiyada bu göstərici 44,0% olmuşdur.
Ölkənin iqtisadi fəaliyyətinin nəticələrini, onun səmərəliliyini, habelə həyata keçirilən sosial-iqtisadi siyasətin düzgünlüyünün qiymətləndirilməsi məqsədilə Milli Hesablar Sisteminin tətbiqi institusional vahid kimi ev təsərrüfatlarının xüsusi olaraq öyrənilməsini zəruri etmişdir. Odur ki, əhalinin həyat səviyyəsini öyrənmək üçün statistika orqanları ölkəmizdə ev təsərrüfatlarının ( ev təsərrüfatlarının sayı bütün iqtisadi zonaları əhatə etməklə 2200-ə çatdırılmışdır) büdcəsini daimi olaraq tədqiq edir.
Tədqiqat ev təsərrüfatı üzvlərinin bilavasitə sorğusu və gündəlik gəlirlər və xərclər barədə yazıların aparılması qaydası ilə keçirilir. Deməli həm mal və xidmətlərin istehsalçısı, həm də fəal istehlakçısı kimi çıxış edən bu institutsional vahidlərin iqtisadi davranışı ölkənin ümumi sosial-iqtisadi vəziyyətinə əhəmiyyətli təsir göstərir.
50 Məlumat üçün qeyd edək ki, 2011-ci ildə istehsal edilmiş 57708 mln. manatlıq Ümumi Daxili Məhsulun 53.4% son istehlak xərcləri, son istehlak xərclərinin 87.3%-ni isə ev təsərrüfatlarının istehlak xərcləri təşkil etmişdir.
4 saylı cədvəlin məlumatlarından görünür ki, 2005-2013-cü illərdə Azərbaycan Respublikasında ev təsərrüfatlarının adambaşına aylıq pul gəlirlərinin ümumi həcmində artım müşahidə olunmuşdur. Ev təsərrüfatlarının gəlirləri müxtəlif mənbələrdən formalaşır. `Ev təsərrüfatlarının adambaşına aylıq pul gəlirlərinin mühüm tərkib hissəsindən biri kimi əmək gəlirləri 2005-ci ilə nisbətən 2013-cü ildə 3.6 dəfə, 2010-cu illə müqayisədə 2013-cü ildə isə 46% artmışdır. Cədvəl 2.4 2005-2013-cü illərdə Azərbaycan Respublikasında ev təsərrüfatlarının adambaşına aylıq gəlirləri, manat (ev təsərrüfat büdcəsinin tədqiqatı məlumatı əsasında)
Gəlir mənbələri 2005 2008 2010 2011 2013 cəmi gəlirlər: o cümlədən: 64.4
108.9 144,2
166.0 214.7
Ə mək gəlirləri 34.5 61.9
86.3 96.6
125.9 Sosial transfertlər 7.5 17.0
21.8 27.5
34.6 Bütün növ satışdan gəlirlər
12.0 17.2
20.1
23.3
29.8
Digər pul gəlirləri 10.4
12.8 16.0
18.6 24.4
Müqayisə edilən uyğun dövrdə aylıq gəlirlərinin tərkib hissəsi kimi çıxış edən sosial transferlər 2005 - ci ilə nisbətən 2013-cü ildə 4.6 dəfə, 2010-cu illə müqayisədə 2013-cü ildə təxminən 59% artmışdır. Təhlil edilən dövrdə bütün növ satışdan daxil olan gəlirlərin məbləğində davamlı artım müşahidə olunur. Belə ki, 2005-ci ilə nisbətən 2013-cü ildə bütün növ satışdan daxil olan gəlirlər təxminən 2.5 dəfə artmışdır. 2005-2013-cü illərdə Azərbaycan Respublikasında ev təsərrüfatlarının adambaşına aylıq gəlirlərinin dinamikasındakı meyli xətti qrafik daha əyani göstərir (Şəkil 2.3.).
Araşdırmadan görünür ki, 2005 aylıq gəlirlərinin tərkib ünsürl məlumatlar ev təsərrüfatlarının adamba müəyyən dəyişikliklərin oldu
Şə kil 2.3. 2005- larının adambaşına aylıq g
Bu dövrdə müşahid payının artması, kənd t gəlirlərinin xüsusi çəkisinin azalmasıdır. Bel təsərrüfatlarının aylıq ümumi g 58.6% təşkil etmişdir. Bu meyli sütunlu qrafik daha 2005-2013 təsə
0 50 100 150 200
250 64,4
108,9 144,2
dırmadan görünür ki, 2005-2013-cü illərdə ev təsərrüfatlarının adam rkib ünsürlərinin hamısına artım xas olmu rrüfatlarının adambaşına aylıq pul g rin olduğunu göstərir (Cədvəl 2.5). -2013-cü illərdə Azərbaycan Respublikasında ev t ına aylıq gəlirlərinin dinamikası, manat ş ahidə edilən əsas meyl əmək gəlirlərinin v nd təsərrüfatı məhsullarının və s. satışdan g kisinin azalmasıdır. Belə ki, 2005-cı ild atlarının aylıq ümumi gəlirlərinin 53.6%-ni təşkil edirdis dir. Bu meyli sütunlu qrafik daha əyani göst 2013-cü illərdə Azərbaycan Respublikasında ev ə rrüfatlarının aylıq gəlirlərinin quruluşu (%) 144,2
166 214,7
ev təsərrüfatlarının hər nəfərə düşən aylıq gəlirləri,manat 51 rrüfatlarının adambaşına rinin hamısına artım xas olmuşdur. Statistik ına aylıq pul gəlirlərinin quruluşunda
rbaycan Respublikasında ev təsərrüfat- rinin və sosial transferlərin ş dan gəlirlərin və digər pul cı ildə əmək gəlirləri ev ş kil edirdisə, 2013-cü ildə yani göstərir (şəkil 2.4).
Cədvəl 2.5. rbaycan Respublikasında ev ş u (%)
ev təsərrüfatlarının hər nəfərə düşən aylıq gəlirləri,manat Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|