Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
46 inkişaf meylini və dinamikasını, habelə əhalinin gəlir səviyyəsini xarakterizə edən digər göstəriciləri statistik araşdırmaq zəruridir (cədvəl 2.2). Cədvəl 2.2. 2005-2010-cu illərdə AR-da ÜƏD-in əməyin ödənilməsinə yönəldilən məbləğinin və ə halinin sərəncamında qalan ümumi gəlirin dinamikası [14] Göstəricilər 2005 2007 2008 2009 2010 2012 ÜƏD-in əməyin ödənilməsinə yönəldilən məbləği (mln. manat) 2820.5 4308.6
5724.0 6211.8
6820.4
8961.2 Ə məyin ödənilməsinin adam- başına düşən məbləği (manat)
327.5 489.5
643.3
681.8
743.5
964.0
Ə məyin ödənilməsinə yönəl-dilən məbləğin ÜDM-da xüsusi çəkisi (%)
22.5 15.2
16.6 14.6
16.1
16.4 Sərəncamda qalan ümumi gəlir (mln. manat) 12116
37358
34021
40811
52051
Milli Hesablar Sisteminin məlumatları 2005-2012-ci illərdə ümumi əlavə dəyərin əməyin ödənilməsinə yönəldilən məbləğinin dinamikasında xeyli dəyişik- liklərin baş verdiyini göstərir. Belə ki, 2005-ci ilə nisbətən 2012-ci ildə əməyin ödənilməsinə yönəldilən məbləğ 2.4 dəfə, onun adambaşına düşən məbləği 3.2 dəfə artmışdır. 2005-ci ildə ölkə üzrə əməyin ödənilməsinə yönəlilən hissə ümumi əlavə dəyərin 22.5%-nə, 2012-ci ildə isə 16.4%-ə bərabər olmuşdur. Göstəricilərin dinamikası son illərdə əməyin ödənilməsinə yönəldilən məbləğin ümumi əlavə dəyərdə payının azaldığını göstərir.
47
Şə kil 2.2. 2005-2012-cu illərdə Azərbaycan Respublikasında əməyin ödənilməsinə yönəldilən məbləğin Ümumi Daxili Məhsulda xüsusi çəkisinin dinamikası.
Beləliklə, araşdırma göstərir ki, əhalinin pul gəlirlərinin dinamikasında xeyli artım vardır. Lakin bunun kontekstində Ümumi Daxili Məhsulun əməyin ödənilməsi şə klində daha az hissəsi əhalinin sərəncamına daxil olur. Rəsmi statistikaya əsasən adambaşına ümumi gəlirlərin səviyyəsi 60 manata qədər olan əhali ümumi əhalinin 68.4%-ə bərabərdir. Digər tərəfdən ölkədə ümumi pensiya alanların sayı 2011-ci ildə 1277.6 min nəfər, o cümlədən yaşa görə 812.8 min, əlilliyə görə 331.6 min, ailə başçısının itirilməsinə görə 133.2 min nəfər olmuş, onlara hesablanan aylıq pensiyaların orta məbləği müvafiq olaraq 145.1 manat, o cümlədən 160.1 manat, 126.1 manat və 101.1 manat təşkil etmişdir. Bu da ölkədə əmək haqqının əhalinin həyat səviyyəsinə əhəmiyyətli təsir göstərdiyini qeyd etməyə əsas vermir.
Ölkə əhalisinin sosial-iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasının əsas amil- lərindən biri də bazar iqtisadiyyatı mexanizmlərinin daha da dərinləşməsi və inki- ş afıdır. Son illərdə özəl sektorun və sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi sahəsində həyata keçirilən ardıcıl işlər nəticəsində əhalinin gəlirlərinin quruluşunda mühüm meyllərin formalaşdığı nəzərə çarpır. Burada müşahidə edilən meyl gəlirlərin quruluşundan sahibkarlıq fəaliyyətindən daxil olmaların xüsusi çəkisinin artmasıdır. 90-cı illərin 22,5
15,2 16,6
14,6 16,1
16,4 0 5 10 15 20 25 2005
2007 2008
2009 2010
2012 Əməyin ödənilməsinə yönəl- dilən məbləğin ÜDM-da xüsusi çəkisi (%)
48 ə vvəllərində pul gəlirlərinin təxminən 70%-ni əmək haqqı gəlirləri təşkil edirdisə, 2013-cü ildə gəlirlərin 63.5%-i sahibkarlıq fəaliyyətinin hesabına əldə edilmişdir (cədvəl 2.3). Cədvəl 2.3 2005-2013-cü illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin gəlirlərinin həcm və quruluşunun dinamikasını xarakterizə edən göstəricilər, mln. manat [13, 14]
Gəlirlər-cəmi 8064 20735
25607 30525
37555 lkin gəlirlər 6394 16979
22126 26862
33985 o cümlədən:
ş çilərə əmək ödənişləri 2955
5872 7027
8020 9660
Sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlirlər 3433 10881
14725 18544
23837 Mülkiyyətdən gələn gəlirlər 6.8
226.5 374,2
298.0 488.3
Alınmış cari və əsaslı transferlər 1669 3756
3480 3663
3570
Ümumi gəlirlərdə xüsusi çəkisi (%) Gəlirlər –cəmi 100,0 100.0 100.0 100.0 100.0 lkin gəlirlər 79.3 81.9
86.4 88.0
90.5 o cümlədən:
ş çilərə əmək ödənişləri 36.6
28.3 27.4
26.3 25.7
Sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlirlər
42.6
52.5
57.5
60.6
63.5
Mülkiyyətdən gələn gəlirlər 0.001 1.1
1.5 0.01
1.3 Alınmış cari və əsaslı transferlər 20.7
18.1 13,6
12.0 9.5
Statistik məlumatlardan görünür ki, əhalinin pul gəlirini formalaşdıran bir sıra mənbələrin dinamikasında davamlı artım olmuşdur. Belə ki, sahibkarlıq Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|