Akad.C.Əliyevin 85 illik yubl. həsr olunmuş Azərb. ET Əkin.İns. elmi əsərlər məcmuəsi, XXIV
cild, Bakı-2013, “Müəllim” nəşriyyatı s.338-343
3. Həsənov V.H., Aslanova R.H., İsmayılov B.N. Dağlıq Şirvan zonasında dağ-qəhvəyi
torpaqların morfogenetik diaqnostikasına üzüm bitkisinin təsiri // Ümum-milli lider H. Əliyevin
anadan olmasının 90 illiyinə həsr olunmuş elmi-praktiki konfransın materialları AMEA Torpaq.
və Aqrok. Jurnalı, İSSN 2222-7882, Cild 21, №1, Bakı-2013 “Elm”, s. 33-39
4. Huseynov R.Q. Azərbaycanda gübrələmə sisteminin aqrokimyəvi əsasları. Bakı-1961,329 s.
5. Məmnmədov M.I. Gəпсə-Qazax massivinin qədimdən suvarılan boz-qəhvəyi torpaqlarının
münbitlik parametrlərinin dayişməsinə üzüm bitkisinin təsiri.// “Azər. torpaqları: genezis,
cografiya, meliorasiya, səmərəli istifadə və ekologiya” adlı beynglxalq elmi konfransın əsər,
toplusu, Bakı-2012,
XII cild, I hissə, s.335-338.
6. АслановаР.Г. Изменение гумусного состояния горно-лесных и горно-степных почв
Малого Кавказа под влиянием эрозионных процессов и его улучшение. Автореф. канд.
дисс.с.-х. наук, Баку-1984, 24 с.
7. Бабаев М.П., Мамедов Э.Э., Асланова Р.Г. Изменение физико-химических свойств
горно-лесных коричневых почв М. Кавказа под антропогенным воздействием. // Изв. Аг-
ной Науки. Том 7, №3, Тбилиси-2009, с.43-47.
8. Гусейнов P.Г. Агрохимическoе районирование почв Азербайджанской ССР.
Агрохимия, 1972, № 12, с.62-70.
9. Джафарова Ч.М. Состав гумусовых веществ и их органо-минеральных производных
горно-степных почвах южного склона Б. Кавказа. Автореф. дисс. канд. наук, Баку, 1968,
21 с.
10. Ковалев Р.В. Почвы Ленкоранской области. Изд. АН Азерб.ССР, Баку-1966, 373с.
11. Bialousz S. Soil Protection in Poland scientific, technical and educational level. In Central
Europan Countries, New independent states, Central Asian Countries and in Mongolia, Prague-
Czech 2000, p. 299-304.
12. Dumansky J., Coote D.R., Luciuk A., Lok C. Soil conservation in Canada. //Journal of soil
and
Water Conservation, № 4, 1986, 210 p.
13. Mann L.K. Changes in soil carbon storage after cultivation. //Soil Science, № 5, 1986, 295
p.
14. Pierce J.T., Stathers R.J. Environmental impacts on cereal grain production in the Canadian
prairie provinces. A growthconstraint model. Agriculture, Ecosystems and Environmental, № 3-
4, 1998, 243 p (18).
ВЛИЯНИЕ ВИНОГРАДНЫХ ПЛАНТАЦИЙ И ЗЕРНОВЫХ КУЛЬТУР НА
МОРФОГЕНЕТИЧЕСКУЮ ДИАГНОСТИКУ И ПАРАМЕТРЫ ПЛОДОРОИЕ
КОРИЧНЕВЫХ ПОЧВ ЛЕНКОРАНСКОГО МУГАНА
В.Г.ГАСАНОВ, М.И. МАМЕДОВ, Р.Г.АСЛАНОВА, Б.Н.ИСМАИЛОВ,
Ш.М.АЛИЕВА
Выявлено, что по сравнению зерновых монокультур в результате долголет-них
использований под виноградные плантации в богарных условиях в профиле коричневых
почв сформировались достаточно гумусированный (3,6-4,0%) мощный окультуренный
слой (45-50 см), состоящий из рыхлого пахотного (AU'az=25-30см) и заметно
уплотненного подпахотного горизонта (AU″az=20-25см) которые отличаются достаточном
обеспечением
валовыми
(N=0,26-0,30%;
P
2
O
5
=0,18-0,20%;
K
2
O=1,34-1,95%)
и
усвояемыми питательными N/NH
3
= 10-12 мг/кг; N/NO
3
=4-5 мг/кг; P
2
O
5
=18,0-23,0;
K
2
O=191-225 мг/кг) веществами.
THE INFLUENCE OF GRAPE PLANTING AND CEREAL PLANTIG ON
MORPHOGENETIC DIAGNOSTICS AND FERTILITY PARAMETERS OF
“KASTONOZEMS” IN LENKORANUS MUQAN
V.H.HASANOV, M.I.MAMMADOV, R.H.ASLANOVA, B.N.ISMAYILOV,
Sh.M.ALIEVA
On the basis of comporative-geoqraphical investigations of cereal monocultures in the
genetic profile of Kastonozems that long-tern grape cultivated thick plough horizon (45-50 cm)
which contains the plough layer (AU'az=25-30cm) and subsurface layer (AU"az=18-20cm) both
is characterized by the favorable agronomical features and well-supplied with optimal content of
organic matter (3,6-4,0 %), gross (N=0,26-0,30%; P
2
O
5
=0,18-0,20%; K
2
O=1,34-1,95%) and
nutrients available (N/NH
3
=10-12mg/kg; N/NO
3
=4-5mg/kg; P
2
O
5
=18-23;K
2
O=191-225mg/kg)
was determined.
UOT. 631.47.48
KİÇİK QAFQAZIN DAĞ-ÇƏMƏN VƏ DAĞ-MEŞƏ TORPAQLARININ
MORFOGENETİK DİAQNOSTİKASINA VƏ TORPAQ ÖRTÜYÜ
STRUKTURLARININ FORMALAŞMASINA MÜXTƏLİF BAXARLI YAMACLARIN
TƏSİRİ
V.H.HƏSƏNOV, R.H.ASLANOVA, B.N.İSMAYILOV, E.R.NURİYEV
AMEA Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutu, AZ 1073, Azərbaycan
Bakı ş., M.Arif küçəsi 5, E mail:
vilayet-hesenov@mail.ru
Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacında yerləşən Göygöl Milli Parkında aparılmış çöl-
torpaq və kameral-laboratoriya tədqiqatları əsasında toplanmış materialların riyazi-statistik
təhlili üzrə dağ-çəmən, dağ-meşə çəmən, dağ-meşə qonur və dağ-meşə qəhvəyi torpaqların
morfogenetik göstəricilərinə müxtəlif baxarlı yamacların təsiri öyrənilmişdir. Kölgəli (şimal-
qərb) baxarlı yamaclarına nisbətən, günəşli (cənub-şərq) yamaclarda – narın torpaq layının,
akkumulyativ-çürüntü qatının, humusun, azotun və udma tutumunun azalması, qranulometrik
tərkibin yüngülləşməsi, skeletlilik dərəcəsinin artması müəyyən edilmişdir. Relyefin plastikası
metodu əsasında Göygöl MP-ın iri miqyaslı (M1:25000) torpaq xəritəsi hazırlanıb və TÖS
(dalğavari-zolaqlı, yelpikvari-zolaqlı, simmetriyalı-ağacşəkilli, bordyur) tipləri müəyən
edilmişdir.
Açar
sözlər:
torpaq
profili,
relyefin
plastikası,
torpaq
xəritəsi,
torpaq
örtüyünün strukturası,
morfogenetik diaqnostika
Ключевые слова: почвенный профиль, пластика рельефа, почвенная карта,
структура почвенного покрова, морфогенетическая диагностика
Key words: profile of soil, relief, plasticity,
soil maps, soil cover,
strukture, morphogenetic
diaqnostics
Azərbaycanın dağlıq və dağətəyi-düzənlik zonalarında torpaqların morfogenetik
diaqnostikası və torpaq örtüyünün strukturası özünün mürəkkəbliyi ilə səciyyələnir. Hələ XX
əsrin əvvəllərində Rusiya torpaqşünaslıq məktəbinin klassikləri V.V.Dokuçayev (1957), M.M.
Sibirtsev (1953), L.İ.Prosulovinin (1931) göstərdiyi kimi və sonralar V.A.Kovda (1987),
V.M.Fridland (1984), İ.N.Stepanov (1984, 2003) və Azərbaycanda V.R.Volobuyev (1948),
M.E.Salayev (1966, 1991), Ş.G.Həsənov (1978), Q.S.Məmmədov (1998, 2006), H.M.Hacıyev