Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Aqrar Elm Mərkəzi

 
 
 
 
Akad.C.Əliyevin 85 illik yubl. həsr olunmuş  Azərb. ET Əkin.İns. elmi əsərlər məcmuəsi, XXIV 
cild, Bakı-2013, “Müəllim” nəşriyyatı s.338-343  
3.  Həsənov  V.H.,  Aslanova  R.H.,  İsmayılov  B.N.      Dağlıq  Şirvan  zonasında  dağ-qəhvəyi 
torpaqların morfogenetik diaqnostikasına üzüm bitkisinin təsiri // Ümum-milli lider H. Əliyevin 
anadan olmasının 90 illiyinə həsr olunmuş elmi-praktiki konfransın materialları AMEA Torpaq. 
və Aqrok. Jurnalı, İSSN 2222-7882, Cild 21, №1, Bakı-2013 “Elm”, s. 33-39  
4. Huseynov R.Q.  Azərbaycanda gübrələmə sisteminin aqrokimyəvi əsasları. Bakı-1961,329 s. 
5.  Məmnmədov  M.I.  Gəпсə-Qazax  massivinin  qədimdən  suvarılan  boz-qəhvəyi  torpaqlarının 
münbitlik  parametrlərinin  dayişməsinə  üzüm  bitkisinin  təsiri.//  “Azər.  torpaqları:  genezis, 
cografiya,  meliorasiya,  səmərəli  istifadə  və  ekologiya”  adlı  beynglxalq  elmi  konfransın  əsər, 
toplusu, Bakı-2012, XII cild, I hissə, s.335-338. 
6.  АслановаР.Г.  Изменение  гумусного  состояния  горно-лесных  и  горно-степных  почв 
Малого  Кавказа  под  влиянием  эрозионных  процессов  и  его  улучшение.  Автореф.  канд. 
дисс.с.-х. наук, Баку-1984, 24 с. 
7.  Бабаев  М.П.,  Мамедов  Э.Э.,  Асланова  Р.Г.  Изменение  физико-химических  свойств 
горно-лесных коричневых почв М. Кавказа под антропогенным воздействием. // Изв. Аг-
ной Науки. Том 7, №3, Тбилиси-2009, с.43-47. 
8.  Гусейнов  P.Г.    Агрохимическoе  районирование  почв  Азербайджанской  ССР.  
Агрохимия, 1972, № 12, с.62-70.                                                   
9. Джафарова Ч.М.   Состав гумусовых  веществ   и их органо-минеральных производных 
горно-степных почвах южного склона  Б. Кавказа. Автореф. дисс. канд. наук, Баку, 1968, 
21 с. 
10. Ковалев Р.В.  Почвы Ленкоранской области. Изд. АН Азерб.ССР, Баку-1966, 373с. 
11. Bialousz S.   Soil Protection in Poland scientific, technical and educational level. In Central 
Europan Countries, New independent states, Central Asian Countries and in Mongolia, Prague-
Czech 2000, p. 299-304. 
12. Dumansky J., Coote D.R., Luciuk A., Lok C.   Soil conservation in Canada. //Journal of soil 
and Water Conservation, № 4, 1986, 210 p. 
13. Mann L.K.   Changes in soil carbon storage after cultivation. //Soil Science, № 5, 1986, 295 
p. 
14. Pierce J.T., Stathers R.J.   Environmental impacts on cereal grain production in the Canadian 
prairie provinces. A growthconstraint model. Agriculture, Ecosystems and Environmental, № 3-
4, 1998, 243 p (18). 
 
ВЛИЯНИЕ ВИНОГРАДНЫХ ПЛАНТАЦИЙ И ЗЕРНОВЫХ КУЛЬТУР НА 
МОРФОГЕНЕТИЧЕСКУЮ ДИАГНОСТИКУ И ПАРАМЕТРЫ ПЛОДОРОИЕ 
КОРИЧНЕВЫХ ПОЧВ ЛЕНКОРАНСКОГО МУГАНА  
 
В.Г.ГАСАНОВ, М.И. МАМЕДОВ, Р.Г.АСЛАНОВА, Б.Н.ИСМАИЛОВ, 
Ш.М.АЛИЕВА 
Выявлено,  что  по  сравнению  зерновых  монокультур  в  результате  долголет-них 
использований  под  виноградные  плантации  в  богарных  условиях  в  профиле коричневых 
почв  сформировались  достаточно  гумусированный  (3,6-4,0%)  мощный  окультуренный 
слой  (45-50  см),  состоящий  из  рыхлого  пахотного    (AU'az=25-30см)  и  заметно 
уплотненного подпахотного горизонта (AU″az=20-25см) которые отличаются достаточном 
обеспечением 
валовыми 
(N=0,26-0,30%; 
P
2
O
5
=0,18-0,20%; 
K
2
O=1,34-1,95%) 
и  
усвояемыми  питательными    N/NH
3
=  10-12  мг/кг;  N/NO
3
=4-5  мг/кг;  P
2
O
5
=18,0-23,0; 
K
2
O=191-225 мг/кг) веществами.     
         

---

 
 
 
 
THE INFLUENCE OF GRAPE PLANTING AND CEREAL PLANTIG  ON 
MORPHOGENETIC DIAGNOSTICS AND FERTILITY PARAMETERS OF 
“KASTONOZEMS” IN LENKORANUS MUQAN 
V.H.HASANOV, M.I.MAMMADOV, R.H.ASLANOVA, B.N.ISMAYILOV, 
Sh.M.ALIEVA 
On  the  basis  of  comporative-geoqraphical  investigations  of  cereal  monocultures  in  the 
genetic profile of Kastonozems that long-tern grape cultivated thick plough horizon (45-50 cm) 
which contains the plough layer (AU'az=25-30cm) and subsurface layer (AU"az=18-20cm) both 
is characterized by the favorable agronomical features and well-supplied with optimal content of 
organic  matter  (3,6-4,0  %),  gross  (N=0,26-0,30%;  P
2
O
5
=0,18-0,20%;  K
2
O=1,34-1,95%)  and 
nutrients    available  (N/NH
3
=10-12mg/kg;  N/NO
3
=4-5mg/kg;  P
2
O
5
=18-23;K
2
O=191-225mg/kg) 
was determined.     
 
 
UOT. 631.47.48 
 
KİÇİK QAFQAZIN DAĞ-ÇƏMƏN VƏ DAĞ-MEŞƏ TORPAQLARININ 
MORFOGENETİK DİAQNOSTİKASINA VƏ TORPAQ ÖRTÜYÜ 
STRUKTURLARININ FORMALAŞMASINA MÜXTƏLİF BAXARLI YAMACLARIN 
TƏSİRİ  
V.H.HƏSƏNOV, R.H.ASLANOVA, B.N.İSMAYILOV, E.R.NURİYEV  
AMEA Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutu,  AZ 1073, Azərbaycan              
 Bakı ş., M.Arif küçəsi 5,  E mail: 
[e-mail]
 
Kiçik  Qafqazın  şimal-şərq  yamacında  yerləşən  Göygöl  Milli  Parkında  aparılmış  çöl-
torpaq  və  kameral-laboratoriya  tədqiqatları  əsasında  toplanmış  materialların  riyazi-statistik 
təhlili  üzrə  dağ-çəmən,  dağ-meşə  çəmən,  dağ-meşə  qonur  və  dağ-meşə  qəhvəyi  torpaqların 
morfogenetik  göstəricilərinə  müxtəlif  baxarlı  yamacların  təsiri  öyrənilmişdir.  Kölgəli  (şimal-
qərb)  baxarlı  yamaclarına  nisbətən,  günəşli  (cənub-şərq)  yamaclarda  –  narın  torpaq  layının, 
akkumulyativ-çürüntü  qatının,  humusun,  azotun  və  udma  tutumunun  azalması,  qranulometrik 
tərkibin  yüngülləşməsi,  skeletlilik  dərəcəsinin  artması  müəyyən  edilmişdir.  Relyefin  plastikası 
metodu  əsasında  Göygöl  MP-ın  iri  miqyaslı  (M1:25000)  torpaq  xəritəsi  hazırlanıb  və  TÖS 
(dalğavari-zolaqlı,  yelpikvari-zolaqlı,  simmetriyalı-ağacşəkilli,  bordyur)  tipləri  müəyən 
edilmişdir. 
 
Açar 
sözlər: 
torpaq 
profili, 
relyefin 
plastikası, 
torpaq 
xəritəsi, 
torpaq                         
örtüyünün strukturası,  morfogenetik diaqnostika 
Ключевые  слова:  почвенный  профиль,  пластика  рельефа,  почвенная  карта, 
структура почвенного покрова, морфогенетическая диагностика 
Key words: profile of soil, relief, plasticity, soil maps, soil cover, strukture, morphogenetic 
diaqnostics 
 
Azərbaycanın  dağlıq  və  dağətəyi-düzənlik  zonalarında  torpaqların  morfogenetik 
diaqnostikası  və  torpaq  örtüyünün  strukturası  özünün  mürəkkəbliyi  ilə  səciyyələnir.  Hələ  XX 
əsrin  əvvəllərində  Rusiya  torpaqşünaslıq  məktəbinin  klassikləri  V.V.Dokuçayev  (1957),  M.M. 
Sibirtsev  (1953),  L.İ.Prosulovinin  (1931)  göstərdiyi  kimi  və  sonralar  V.A.Kovda  (1987), 
V.M.Fridland  (1984),  İ.N.Stepanov  (1984,  2003)  və  Azərbaycanda  V.R.Volobuyev  (1948), 
M.E.Salayev  (1966,  1991),  Ş.G.Həsənov  (1978),  Q.S.Məmmədov  (1998,  2006),  H.M.Hacıyev 

---