Azərbaycan Respublikası Milli Elmlər Akademiyası Fəlsəfə, Sosiologiya və h üquq İnstitutu
|
demokratiya, insan hüquqlarına hörmət, bazar iqtisadiyyatının genişlənməsi sahəsində əməkdaşlığı əhatə edəcək. Azərbaycan tərəfindən bu danışıqlara rəhbərlik edən Azər baycan Xarici İşlər Nazirinin müavini M. Məmmədquliyevin sözlərinə görə: “Azərbaycan Avropa Birliyi ilə assosiasiya haq qında Sazişin imzalanması perspektivini müsbət qəbul edir. He sab edirik ki, bu sazişin imzalanması ölkədə islahatların dərin ləşməsinə kömək edəcək”. Onun fikrincə, bu sazişdə siyasi təh lükəsizlik və təhsil məsələlərinə xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. O həmdə qeyd etdi ki. regionda siyasi stabilliyə, erməni- azərbaycan münaqişəsinin nizamlanmasına böyük diqqət yetiril məlidir. Öz növbəsində Avropa Birliyinin nümayəndəsi C.Kra- yer qeyd etdi ki, Cənubi Qafkaz ölkələri ilə eyni vaxtda danı şıqların başlanması AB və bu region arasında əməkdaşlığının yeni mərhələsinin başlanğıcıdır. C.Krayer həmdə qeyd etdi ki, assosiasiya haqqında Saziş iqtisadiyyat, ticarət, bazar iqtisadiy yatının genişlənməsi, yaxşı idarəçilik və demokratiya sahəsində Avropa Birliyinin Azərbaycanla və regionla əməkdaşlığına əlavə təkan verəcək. O, həmdə ölkənin Avropa Birliyi ilə partnyor- luğun inkişaf edilməsində Azərbaycanın Ümumdünya Ticarət Təşkilatına (ÜT7) üzv olmasının vacibliyini qeyd etdi. Geniş lənmə və avropa qonşuluq siyasəti üzrə Avropa Birliyi Komissa rı Ştefaıı Tüle bəyan etdi ki: “Bu assosiasiya haqqında sazişlər bizim Azərbaycanla. Ermənistanla, Gürcüstanla münasibətlərin yeni hüquqi əsasını yaradacaq. Assosiasiya haqqında sazişin əsas məqsədi bu ölkələrlə Avropa Birliyi arasında daha sıx siyasi birliyin və tədricən iqtisadi inteqrasiyanın əldə edilməsidir.” Məsələ ondadır ki, Azərbaycan və Avropa Birliyi arasında assosiasiya haqqında Saziş yanlız Azərbaycanın l’JTT üzv olduğundan sonra bağlana bilər. Bununla bərabər, Azərbaycanın 98 ÜTT üzv olmaması faktı Azərbaycan və Avropa Birliyi arasında əmtəə dövriyyəsinə təsir edə bilməz. Çünki bizim ölkə 2009-cu ilin əvvəlində Avropa Birliyi ilə ticarətdə Ümümləşdirilmiş preferensiyalar sisteminə (GSP+) qoşulmuşdur. (GSP+) layihəsi nin əsas məqsədi Azərbaycanın qeyri-neft sektorunun inkişafını dəstəkləmək və ixracat potensialını yüksəltməkdir. Bu proqram vasitəsilə azərbaycanın iş adamları öz mallarını güzəştli şərtlərlə və həmdə rüsumsuz Avropa Birliyinə ixrac etmək imkanını əldə edirlər. Cənubi Qafkaz Avropa Birliyinin cənubi sərhədlərinə yaxın oldüğü üçün bu regionda baş verən hadisələr Avropa Birli yini narahat etməyə bilməz. Avropa Birliyi beynəlxalq hüququn subyekti qismində çıxış edərək Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması probleminə öz mü nasibətini açıq şəkildə bildirmişdir. Qeyd etmək maraqlı olardı ki, ekspertlər və politoloqlar arasında, (nəzərə alaraq ki, Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması işində öz gücsüz lüyünü nümayiş etdirir), belə bir fikir irəli sürülmüşdür ki, Er mənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlan masında həlledici rolu Avropa Birliyi oynamalıdır. Belə ki, Bor do siyasi tədqiqatlar İnstitutunun əməkdaşı Samuel Eussak qeyd etmişdir ki: “Mən özümü bu münaqişənin potensial həlli Mos kvada və ya Vaşinqtonda yox. Brüsseldə olmasını hesab edənlə rə aid edirəm. Bu münaqişəni həll etməyə kömək etmək üçün Avropa Birliyi daha aktiv olmalıdır. Avropa Birliyi yeganə tərəf dir ki, ona Ermənistan və Azərbaycan arasında bitərəf vasitəçi kimi baxıla bilinər. I Jmid edirəm ki, biz Eştonun kabinetinin tam formalaşmasından sonra, bu regionda Avropanın aktivliyinin şahidi olacağıq». [96| Avropa Birliyinin əsas orqanlarından biri Avropa Parlamen 99 ti, Yevqeniy Kirilovun - Bolqarıstandan olan deputatın məruzəsi əsasənda 20 may 2010-cu ildə 2216 nömrəli “Cənubi Kavkazda Avropa Birliyi strategiyasının tərtib edilməsi zərurəti haqqında” qətnamə qəbul etmişdir. [95] Bu qətnamə çoxqütblü dünyada əsas təsir mərkəzlərindən biri olan bu çox nüfuzlu avropa siyasi strukturun mövqeyini əks etdirir. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, bu qətnamədə Dağlıq Qarabağ probleminə ayrica bir bölmə həsr edilib. “Şərqi Partnyorluq” və qonşuliq siyasəti üzrə Avropa Birliyinin təşəbbüsünü dəstəkləyərək, Avropa Parlamenti Cənu bi Kavkaz ölkələrinin avropa siyasətinə inteqrasiya səviyyəsinin qaldırılması məqsədilə Cənubi Kavkazın möhkəm sülh, stabil və çiçəklənən regiona çevrilməsində Avropa Birliyini daha fəal rol oynamağa çağırır. Avropa Parlamenti öz qərarında Cənubi Kav kaz ölkələrinin ərazi bütövlüyünə və suverenliyinə hörmət edil məsi prinsiplərinə əsaslanaraq, yada salır ki, “Şərqi Partnyorluq” proqramı prinsiplərindən biri partnyor ölkələrin dövlətçiliyinə və ərazi bütövlüyünə real dəstək verilməsidir. Bununla yanaşı, Av ropa Parlamenti Cənubi Kavkaz regionu ölkələrinin ərazi bütöv lüyünə və suverenliyinə hörmət edilməsinə dair hər-hansı bir şərtlərin irəli sürülməsini yolverilməz hesab edir. 2216 nömrəli qətnamənin ən mühüm müddəalarından biri öz əksini qətnamə nin 8-ci bəndində tapmışdır. Bu bənddə Avropa Parlamenti Dağ lıq Qarabağ münaqişəsi zamanı və ya bu münaqişə ilə bağlı öz doğma evlərini tərk etmiş yüz minlərlə qaçqın və məcburi köç künün mövcudluğu faktından və bununla bərabər, onların geri qayıtma hüququ, mülkiyyət hüququ, şəxsi təhlükəsizlik hüququ daxil olmaqla, onların hüquqlarının inkar edilməsindən, öz ciddi narahatlığını bildirdi, və tərəfləri birmənalı və heç bir qeyd-şərt olmadan bu hüquqların tanınmasına çağırdı. Bununla yanaşı, bü tövlükdə, problemin tezlikə həll edilməsi üçün bu hüquqların hə 100 yata keçirilməsi zərurəti xüsusi qeyd edilir. Avropa Parlamenti beynəlxalq hüquq prinsiplərinə hörmət edilməsi zərurətindən çıxış edərək erməni qüvvələrini Azərbaycanın bütün işğal olunmuş ərazilərindən çıxardılmasını tələb etdi. Qeyd etmək lazımdır ki, bu qətnamənin qəbul edilməsinə maneə yaratmaq məqsədilə erməni tərəfinin bütün cəhdlərinə baxmayaraq bu qətnamə Avropa Parlamentinin əsas siyasi qruplarının güclü dəstəyini aldı. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair Avropa Par lamentinin bu aydın və vaxtında verilmiş bəyanatı Azərbaycan torpağlarının işğal altında saxlanılmasına, münaqişənin həllinin uzadılmasına yönəlmiş siyasətinin həyata keçirilməsinin dayan dırılması məqsədilə Ermənistan üçün ciddi həyəcan siqnalıdır. Cənubi Kavkaza dair Avropa Parlamenti tərəfindən qəbul edil miş qətnamədə öz əksini tapmış “bütün işğal edilmiş azərbaycan torpağlarından erməni qüvvələrinin çıxardılması tələbi Ermənis tan üçün ciddi siqnal olması” təsdiqləməsi, haqlı olaraq bir sıra avropa ekspertləri tərəfindən də qeyd edilmişdir. Belə ki, Brüs seldə yerləşən Avropa siyasi mərkəzinin tədqiqatçısı Amanda Paulun fikrincə “Azərbaycan qarabağ münaqişəsi üzrə öz möv qesinin irəliləməsində çox böyük çətinliklərlə üzləşir, çünki er məni diasporası Azərbaycanın “günahkar” tərəf olmasında dün ya ictimaiyyətini inandırmaq üçün inanılmaz dərəcədə çox bö yük bir iş görmüşdür. Və bu qətnamə tədricən “balansı dəyişmə yə” kömək etmək üçün pozitiv (müsbət) addımdır”. [84] Heç də təsadüfi deyil ki, Avropa Parlamentinin bu qətnamə sinə erməni tərəfinin reaksiyası çox əsəbi, hətta demək olar ki, isterik oldu. Xüsusən, Avropa Parlamentinin bu qətnaməsi üzrə Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi son bəyanatında öz mövqeyini heç düzəməlli əsaslandırmayaraq bütün günahlarda avropa par lament üzvlərini ittiham etməkdən yaxşı heç nə tapmadı. [91] 101 Yüklə Dostları ilə paylaş:
|