Azərbaycan Respublikası Tohsil Nazirliyi Azərbaycan Ə m ək və Sosial Münasibətlər Akademiyası G.İ.İsmayılov İnformasiya iQTİsadiyyati (Dərslik)
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 7.5. Əsas xarakteristikaların təkamülü
- Təşkilatın əsas xarakteristikalannm təkamüiü
orta idarəetmənin payına isə işçilərin üçdə birındən çoxu müşahidə olunurdu. 80-ci illərə isə fırmanm işçılərinin yansından çoxu məlu- matla işləyiıdi, əməliyyat və kontor xidmətçilərinin payı isə 40%-ə qədər düşmüşdür. İdarəetmənin ali bəndinin xüsusi çəkısi 90-cı illə- rin əw əlinə qədər dəyışməz qalır və fırmamn ümumi sayının təx- minən 5% təşkil edir. Müvafıq olaraq məşğul olanlanıı strukturuııun dəyişməsi onun qrafıki təsviri dəyişir: 60-cı illər üçün xarakterik olan üçbucaq, 80-cı illərdə işçilərin sayımn və xüsusi çəkisinin azal- ması hesabı əsasmda kəsik olan romba çevrilir. 90-cı illərdə funksional ierarxiya dəvamiyyətini itirir: təşkila- tm aiı, orta və aşağı bəndlərinə bölünmə qeyrt dəqıq olur, sadə icraçılann xüsusi çəkisi əhəmiyyətli olmur və finnamn təşkilati strukturunda əsasən yenı onun daxilində qeyri formal şəbəkə strukturlannm yayılmasıdır. Ayrıca təşkilati həddlərin sayı ara- sında uyğunluq daimi deyil və fırmanın hansı məqsədləri və ıııə- sələləri həll etməyindən asıhdır. Bu cür fırmanın fəaiiyyətinin vacib şərti tamamilə bütün əməkdaşlann bütün əlaqə və komnıu- nikasiya vasitələri, həmçinin yaranmış problemlərin həlli iiçün banklar ilə praktiki təminatıdır. Bu cür rombşəkilli sistemin və ya təşkilatın doyəri orada olan qovşaqlann sayından asılı olaraq qiymətlidir, başqa sözlə ıstənilən iri təşkilatda şəbəkə strukturlanmn artması onun foaliyyətinin ef- fektilivliyini kəskın sürətdə artmr. Əsas müddəalan ıkı məqam; 1) qiymətlilik nadirllyi ilə təyin olunur və 2) mallann artıqhğı qiy- mətdən düşməyə səbəb olur olan ənənəvi iqtisadiyyatdan fərqli olaraq artıqlıqdan irəli gəlir. Şəbəkə iqtisadiyyatı üzrə məhşur qərb mütəxəssisi K.Kelli bunun “faks effekti” adlaııdırır. Hazırlan- masına million dollarlar gedən ilk müasir faks maşmı 1965-ci ildə işə düşmüş, lakin bir ədəd olmaqla onun dəyəri heçnə idi. İkinci faks-maşin birincisinə müəyyən dəyər verdi minimum iki subyekt üçün məlumatları ötürmək və qəbul etmək imkanı yaramııışdır. Sonradan hər bir əldə olunaıı faks yerdə qalan digər fakslannın qiymətini dahada artmrdı. Beləliklə hər hansı müəyyən pui nıəblə- ği xərcləyərək insan öz sərəncamına bütün geniş şəbəkəni əldə edir. Bu sözləri kompüterlərin yayılnıası haqqında deıııək olar: on- lar nə qədər çoxdursa, onların arasında əlaqə nə qodor çoxdursa, kompyuterlərin şəbəkəsi o qədər dəyərli və effcktivdir, əsasını kompüter şəbəkəli təşkil edən iqtisadıyyat o qədər gücdlüdiir. Firmanın təşkilati strukturunun transformasiyası təşkilatm Özünün əsas xarakteristikalarında qeyd olunur, Bu da öz növbə- sində iqtisadi inkişafa təsir edir. 7.5. Əsas xarakteristikaların təkamülü Təşkilatın əsas parametrlərinin transfomıasiyasma və onun iq- tisadi inkişafına qısaca baxaq. Cədvəl 10-da təşkilatın bir sıra əsas xarakteristikalarınm təkamülünün qısa təsviri qeyd olunub. Təşkilatın keyfıyyət xarakteristikalarının dəyişıkləri ilə aşağı- daki qaydada biruzə verilir, onlar bir-biri ilə mövqe ilə sıx bağlı- dır. Birincisi təşkilatm ümumi strukturu dəyişmiş - burada qlobal şirkətlər yaranmış, onlar hal-hazırda dünya bazarlarında siyasoti təyin edir, yeganə istehsalat standartlan yaradır. İkincisi, əqli, o cümlədən əqli əməyin rolu keyfıyyəth şəkildə dəyişmiş, o əsas olur. Cədvəl 10. Təşkilatın əsas xarakteristikalannm təkamüiü ! Xaraktcristika Təşkilatların fəliyyət c j Övrü XX əsrin ovvo- linə qədər ın- dustrial iqtisa- diyyatın qurul- ması XX əsrin 70 il- lərinin ortasına qodər industrıal iqtısadiyyatın parlaması XX əsrin 70-90-cı illerin- də İnformasiya iqtisadiyyatının qurulması Təşkilatların ümumi strukturu f İri şirkotlərin az savı və qiqant təşkilatların ol- maması İri və qiqant təş- kilatların böyük sayı j. - -j Qlobal təşkilat- lann yaranması, böyük sayda ta- bc və asılı fır- malann yaradıh ması İdaro ctmə oməyinin ohəmiyyəti Əhəmiyyotİi is- tehsal gücü dcyiİ Əhəmiyyətli is- tehsal gücüdür Əqli əməklə bir- İikdə əsas isteh- saİ ^ücüdür İdarəetmonın üstünlük üsulları Toşkilati-sərən- cam (sort rcqla- mcnt, əmr) İqtisadi (mükafatlar, əla- və ödənişlər, tu- tulma, corimo- lər) Sosial-psixoloji (mənəvi miika- fatlandırma, omoyin komfort j şərtləri, özünü- j təşkil) Əməyın xaraktcrı Əsason əl və mexaniki Əsasən yarım və tam avtomatlaş- dırılmış PK vo İT baza- sında əsasən ya- radıcı, əqli Əsas obyektlər Firmanm əmlakı Kommersiya ris- ki vo fırmanın omlakı Əqli mülkiyyot obyektləri Belə bir əməyin nəticələri say ölçülməsinə pis riayət edir, bə- zən isə say qiymətləndirilmir, buda ümumiyyətlə sosial-iqtisadi inkişaf kriteriyalarının və iqtisadi inkişafın göstəricilərinin seçil- məsinə yanaşmanın dəyişməsinə ehtiyyac yaradır Üçüncü, əməyin dəyişmiş xarakteri ictimai istchsalatın nəinki say, həmdə keyfıyyət artımına səbəb olur. Buda ınkişaf kriteriya- larına yanaşmantn doyişmosinə səbəb olur. Dördüncü, İİ-ı şəraitində sosial-psixoloji idarəetmə üsullannın üstünlüyü (industrialda iqtisadi və aqrar iqtisadiyyatda koman- da-nəzarət üsullarına qarşı) insanın yaradıcıhq imkanlannın açıl- ması üçün mühit, şərait yaradır, bu da nətıcədə həyatın keyfıyyə- tinin yaxşılaşmasmda əks olunur. Beşinci və ən nəyahət təşkilatın əsas dəyərləri lıisscdilməyən nemətlər, müxtəlif informasiya - əqli mülkiyyət obyekti, lakin in- formasiya dövründənəw əl isə fırmanın və ölkənin varlığı əsasən fıziki və maddi rifahların həcmi ilə Ölçülürdü. Beləliklə ictimai istehsalatın texniki-texnoloji bazasının dəyiş- məsi cəmiyyətin inkişaf səviyyəsini təyin edən rola çıxarılması, bununla əlaqədar insanın istehsalatda dəyişməsi, homçiniıı idaro- etmə sisteminin transformasiyası XX əsrin sonuna ıqtisadi inkişaf tipinin dəyişməsinə və onun meyarlanntn dəyişməsinə səbəb ol- muşdur. Yüklə Dostları ilə paylaş:
|