Azərbaycan Respublikası Tohsil Nazirliyi Azərbaycan Ə m ək və Sosial Münasibətlər Akademiyası G.İ.İsmayılov İnformasiya iQTİsadiyyati (Dərslik)

9.3.  İnformasiya iqtisadiyatının  regional inkişaf
xarakteri
Azərbaycanda  İİ-i  təsərrüfat  sahələri  və  bölgəİər  üzrə  ınkışaf 
bərabər  getmir.  İİ-i  ocaqları  və  ya  “regionlan”  öİkənin  texni- 
ki-texnoloji  cəhətdən  inkışaf  etmış  bölgələrində  Bakı,  Şaraaxı, 
Gəncə,  Mingəçevir və digər iri  şəhərlərdə  yaranmışdır.  Bu ocaq- 
lann  inkişafı  sənayenin  bütöv  sahələrınm  enişi  və  dcqradasiyası 
fonunda baş  verir.  Sonuncular  İİ-i  şəraitində  telekommunikasiya- 
ların müvafıq  inkişafı  olmadan  ayrıca  sistem,  yəni  ölkə  üçün  bal- 
İast olur.  Bununia belə tİ-i  əw əlk i  təsərrüfat tipləri  ilə müqayisə- 
də  üstünlükləri  ondan  ibarətdır  ki,  kompüterlərin  kommunıkasi- 
yaları  və  digər  müasir  rabitə  vasitələrinə  görə  oniarm  isitfadəçi- 
ləri  arasında  əlaqələrin  sayı  artır,  istənilən  maraqlı  subyektlər 
arasında  mformasiyanın  dərhal  mübadiləsi  baş  verir,  bunun  noti- 
cəsində  iqtisadi  inkişaf xətti  deyil,  eksponensial keçir.  Başqa söz- 
lə  proses  iştirakçıiannm  sayı  nə  qədər  çox  olsa  ınüvafıq  oiaraq 
onlar  arasında  əlaqə  nə  qədər  çox  olsa,  qarşıya  qoyulmuş  məq- 
sədlərə o qədər yaxşı və  tez nail olunur.
İT-nın Azərbaycanda yerləşməsi  coğrafı  cəhətdon  lokallaşmış- 
dır.  İİ-nın  ınfrastukrturunun  əsas  komponentlərinə  aid  olan  kom- 
püter şəbəkələri  və  Mobil  rabitə  kiıni  koınponentləri  nümunə  ki- 
mi  qeyd etmək oiar.

---

X FƏSİL.  İNFORMASİYA HAQQINDA 
DÖVLƏT SİYASƏTİ
1
(
1 1
.
10.2.
10
.
3
.
10
.
4
.
10.5.
10.6.
10
.
7
.
10.8. 
7Ö.P. 
7Ö./Ö.
/a //.
/Ö.72.
/a /j.
/a/4,
/a/5.
“Informasiya  haqqında”  ümumi  müddəalar  və 
anlayışlar
fnformasiyalaşdırma sahəsində dövlət siyasətı 
Informasiya  ehtiyaüarımn  hüquqi rejimi 
İnformasiyanın sənədləşdirilməsi 
İnformasiya  ehtiyatları,  sistemləri,  texnologiya- 
ları  və  onların  təminat  vasitələri  üzərində  mül~ 
kiyyət hüququ
Informasiya  ehtiyatları  ilə  işlənməyə  buraxılma 
hüququ
Fiziki  və  hüquqi  şəxslərin  özləri  barəsində  in~ 
formasiyaya  buraxılmaq hüququ 
İnformasiya  ehtiyatları  mülkiyyətçisi  və ya  sa- 
hibkarının məsuliyyəti
İnformasiyalaşdırma,  informasiya  sistemləri, 
texnologiyaları  və onların təminat vasitələri 
Informasiya  sistemləri,  texnologiyaları  və  onla- 
rın  təminat vasİtəçilərinə müəlliflik hüququ 
İnformasiya  ehtiyatları  və prosesləri  sahəsində 
mühafızənin məqsədləri 
Informasiya mühafizəsinin  təşkili 
Informasiyanın  mühafızəsi  sahəsində subyektlə- 
rin  hüquq  və vəzifələri.
Informasiyalaşdırma  mühitində subyektlərin hü- 
quqlarının  müdafıəsi.
lnformasiya sahəsində beynəlxalq fəaliyyət

---

10.1.  “İnformasiya haqqmda”  üıtıumi 
müddəalar və anlayışlar
"Informasiya,  informasıyalaşdırma  və  informasiyanın  mühafı- 
zəsi  haqqında?' 3  aprel  1998-ci  il tarıxli  Azərbaycan Respublıkası- 
nın Qanunu qəbul  edilmişdir.
Belə  ki,  bıı  Qanunun  “İnformasiyanın  yaranması,  yaradılması, 
işlənməsi,  saxlanması,  axtarışı,  ışlənməsi  əsasmda  informasiya 
ehtiyatlarınm  fomıalaşdırılması informasiya sistemləri, texnologi- 
yaları,  onların  təminat  vasitələrinin  yaradılması  və  onlardan  isti- 
fadə  olunması,  inforaıasiya  mühafızəsi  ilə  əlaqədar  olaraq  yara- 
nan  münasibətlərı  tənzimləyir  və  informasiya  proseslorində  ıştı- 
rak edən subyektlərin hüquqlarmı  müəyyən edir.”
Qanunun  2-ci  maddəsində  aşağıdakı  əsas  anlayışlar  işlədil- 
mişdir:
İnformasiya  -  toqdunat  fonnasından  asılı  olmayaraq  şəxslər, 
əşya,  fakt,  hadisə və proseslər haqqmda məlumatlar;
SənədİəşdiriImonin  informasiya  (sənəd)-  maddi  daşıyıcıda 
qeyd olunmuş  və  indektıkləşdirılməsinə imkan verən rekvizitlərə 
malik informasiya;
Kütləvi  informasiya  - əldə olunması,  işlənməsi,  veriiməsi  və 
ya  istifadəsi  AR-nın  qanunvericiliyi  ilə  məhdudlaşdırümayan  vo 
ümumi  istifadə üçün təyin olunmuş  sənədləşdirilmiş  informasıya;
Konfedcnsial  informasiya  -  əldə  olunması,  işlənməsi,  vcril- 
məsi  və  ya  istıfadəsi  AR-nın  qanunvericiliyinə  müvafıq  olaraq 
məhdudlaşdırüan  sənədləşdirilmış  infonnasiya;
İnformasiya  prosesləri  -  ınformasiyanın  yaradılması,  yığü- 
ması,  ışlənməsı,  saxlanması,  axtarışı, yayılması;
İnformasiya  texnologiyaları  -  informasıya  prosesləri  zamant,
o  cünüədən  hesablama  və  rabitə  texnikasımn  tətbiqi  iio  istifadə 
edılən  üsul və  vasitələr sistemi;
İnformasiya sistemi  -  informasiya texnologıyaları  və  sənədiə- 
rinin  təşkilati  və texniki  qaydada,  o cümlədən hesablama texnika- 
sından  istıfadə  edilməklə,  nizamlanmış  məcmusu;

---

İnformasiya  ehtiyatları  -  mfonnasiya  sıstemlərində  (kitabxa- 
nalarda,  arxivlərdə,  fondlarda,  məlumat  banklarında  vo  s.)  olan 
sənədlər və  sənəd massivləri,  habelə  ayrıca  mövcud  olan  sənəd- 
lər və  onlanların massivləri;
İnformasiya  sistemləri  və  texnologiyalarının  tominat  vasi- 
tələri  -  mformasiya  sistemlərinin  və  texnologiyaiarınm  yaradıl- 
ması  zamam  hazırlanan  və  onlann  istismannı  təmin  edən  proq- 
ram, texniki,  iinqvistik,  hüquqi,  təşkilati  vasitəiər;
İnformasiya sistemləri, texnologiyalan və onların təminat va- 
sitolorinin mülkiyyətçisi - gostərilən obyektlər üzərində tam sahib- 
lik,  istifadə, sərəncam vermə hüququnu həyata keçirən subyekt;
İnformasiya  sistemləri  texnologiyaları,  ehtiyatları  və  onla- 
rın  tominat  vasitələrinin  sahibkarı  -  göstəriiən  obyektlər  üzə- 
rində  qanunda müəyyən oiunmuş qaydada sahiblik və istifadə hü- 
ququnu həyata keçirən subyekt;
İnformasiyanın  istifadəçisi  -  özü  üçün  zəruri  informasiyanın 
alınması  məqsədilə  bılavasitə  informasiya sisteminə  və  ya vasitəçi- 
liyə müraciət edən və ondan ancaq istifadə hüququna maiik subyckt;
İnformasiya  məhsulları  -  istıfadəçilərin  tələblərinə  əsasən 
varadıimış  və  oniann  təlabatiarının  ödənilməsi  üçiin  təyin  oiun- 
muş  və  ya tətbiq  ediiən  sənədiəşdiriimiş  infonnasiya,  infomıası- 
ya sistemləri, texnoiogiyaİarı  və  onlann təminat vasitələri;
İnformasiya  xidmətləri  -  istifadəçilərin  infonnasiya  məhsui- 
ları  ilə  təmin  ediİməsi  İizrə  subyektlərin  (müikiyyrətçilər,  sahib- 
kariar və ya  vasitəçiiərin)  fəaiiyyəti;
İnformasiyalaşdırma  -  informasiya  ehtiyatlarınm  fomıaiaşdı- 
rılması,  təqdim  edilməsi,  istifadə  oiunması  əsasında  dövlot  haki- 
miyyəti və yerli özünüidarə orqanlanmn,  təşkilati-hüquqı  və miil- 
kiyyət  formasından  asılı  oimayaraq  bütün müəssisə,  idarə  və  təş- 
kilatların,  vətəndaşiann  informasiya  tələbatlarının  və  bu  sahədə- 
ki  hüquqlarmın təmin  edılməsı  optimal  şəraitin  yaradılması  üçün 
təşkilati,  sosial-  iqtisadi  və elmi-texnıkı  proses.

---