Azərbaycan respublikasi kənd тəSƏRRÜfaтi naziRLİYİ
Yüklə 2,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4. 3. Тoxumların basdırılma dərinliyinin standart həna şitillərinin alınmasına təsiri
56 57 və çay qumu) istifadə olunan torpaq (bölgələr üzrə) kimyəvi tərkibinə görə bir - birindən fərqlənir. Aydın olur ki, Gəncə - Qazax bölgəsinin torpaqları bu iş üçün daha əlverişlidir. Səpin normasının standart həna şitillərinin alınmasına təsirini öyrənmək üçün parnikdə də səpin aparılmış və məlum olmuşdur ki, parnikdə 1 kv. m-ə 10 q həna toxumu səpilməklə 427 ədəd, 12 q. həna toxumu səpməklə 493 ədəd, 14 q. toxum səpməklə 429 ədəd standart həna şitili əldə etmək mümkündür. Beləliklə, müxtəlif bölgələrdə səpin normasının standart həna şitillərinin alınmasına təsirinin öyrənilməsi göstərdi ki, hər iki bölgədə standart həna şitilləri əldə etmək üçün ən yaxşı səpin norması istixananın ləmələrində 1 kv. m-ə 10 q, torpa- ğında isə 12 q. hesab edilməlidir. Əgər səpini parnikdə aparmaq lazım gələrsə o halda 1 kv.m-ə 12 q. həna toxumu səpilməlidir. 4. 3. Тoxumların basdırılma dərinliyinin standart həna şitillərinin alınmasına təsiri Тoxumla çoxaldılan bitkilərdə toxumların basdırılma dərinliyinə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Həna kimi xırda toxumlu bitkilərin çoxaldılması zamanı daha diqqətli olmaq tələb olunur. Çünki, bu bitkilərin toxumları dərinə düşdükdə cücərib torpağın üzünə çıxa bilmir. Dayaz basdırma zamanı isə toxumlar yüngül olduğundan suvarma zamanı asanlıqla üzə çıxaraq suvarma suyu ilə yuyulub aparılır və ya sahənin bir yerində toplanır. Bu da öz növbəsində seyrək cücərtilərin alınmasına, bəzi hallarda isə təkrar səpinlərin aparılmasına səbəb olur. O dur ki, hər bir bitkinin toxumlarının optimal basdırılma dərinliyi müəyyən olunmalıdır. 1991-1993-cü illərdə Şirvan və Gəncə - Qazax bölgələrində tədqiqat apararkən örtülü və açıq sahələrdə həna toxumlarının basdırılma dərinliyinin 1 kv. m-dən alınan standart həna şitillərinin miqdarına təsiri öyrənilmişdir. 58 Məlum olmuşdur ki, Şirvan bölgəsində istixananın ləmələrində həna toxumları 2,5 mm dərinlikdə səpildikdə 1 kv. m dən orta hesabla 652 ədəd, 3,0 mm dərinlikdə səpildikdə 841 ədəd, 3,5 mm dərinlikdə səpildikdə isə 762 ədəd standart həna şitilləri alınır. İstixananın torpağında isə 3,0; 4,0 və 5,0 mm dərinlikdə aparılan səpinlərdən müvafiq olaraq 385; 531 və 478 ədəd standart həna şitilləri götürülmüşdür (cədvəl 4. 3). Тorpağa birbaşa səpindən alınan şitillərin ləmələrdən alınan şitillərə nisbətən az olmasının səbəbi torpağın qranulometrik hissələrinin təsiri nəticəsində zərif cücərtilərin üzə çıxmaqda çətinlik çəkməsi və çox halda məhv olması ilə bağlıdır. Eyni normalarda səpin Gəncə - Qazax bölgəsində də aparılmışdır. Bu bölgədə istixananın ləmələrində həna toxumları 2,5 mm dərinlikdə səpildikdə orta hesabla 691 ədəd, 3,0 mm dərinlikdə səpildikdə 927 ədəd, 3,5 mm dərinlikdə səpildikdə isə 783 ədəd standart şitil əldə olunmuşdur. İstixananın torpağında isə 3,0 mm dərinlikdə səpin apardıqda 478 ədəd, 4,0 mm dərinlikdə səpin apardıqda 599 ədəd, 5,0 mm dərinlikdə səpin apardıqda isə 517 ədəd standart həna şitili əldə olunmuşdur. Cədvəldən (4. 3) aydın olunur ki, hər iki bölgədə alınan cücərtilərin miqdarı standartlaşmış şitillərin miqdarına nisbətən xeyli artıqdır. İstixananın ləmələrində 2,5 mm, torpağında isə 3,0 mm dərinlikdə aparılmış səpindən alınmış cücərtilərin miqdarı həmin yerlərdə 3,5 və 5,0 mm dərinlikdə səpindən alınan cücərtilərin miqdarından çox olmuşdur. Buna baxmayaraq bu cücərtilərin kökləri torpaqla az örtüldüyündən suvarma zamanı yuyulmuş və nəticədə cücərtilərin çoxu tələf olmuşdur. İstixananın ləmələrində 3,5 mm, torpağında isə 5,0 mm dərinlikdə səpindən alınmış cücərtilərin tədqiqindən belə məlum olur ki, bu dərinliklər həna toxumlarının səpilməsi üçün yararlı deyildir. Çünki, toxumlar çox xırda, alınan cücərtilər isə həddindən artıq zərif olduğundan onların heç də hamısı 59 torpağın səthinə çıxa bilmir (şəkil 4. 1). Bu hal tədqiqat aparılan hər iki bölgədə özünü göstərmişdir. Lakin tədqiqatlarımızdan belə məlum oldu ki, eyni şəraitdə, eyni dərinlikdə səpin apardıqda Gəncə - Qazax bölgəsində Şirvan bölgəsinə nisbətən daha çox standart həna şitilləri götürmək mümkündür. Тoxumların basdırılma dərinliyinin standart həna şitillərinin alınmasına təsiri parnik şəraitində də öyrənilmişdir. Məlum olmuşdur ki, parnikdə 3,0 mm dərinlikdə səpin apardıqda hər kv. mdən orta hesabla 449 ədəd, 4,0 mm dərinlikdə səpin apardıqda 493 ədəd, 5,0 mm dərinlikdə səpin apardıqda isə 484 ədəd standart həna şitilləri əldə etmək mümkündür (cəd- vəl 4. 3). 3,0 mm dərinlikdə səpindən alınan cücərtilərin kök- ləri torpaqla az örtüldüyündən su- varma zamanı çoxu su ilə yuyu- lub aparılır. 5,0 mm isə həna to- xumları üçün dərin olduğundan ancaq yüksək enerjili to- xumlar cücərib üzə çıxa Şəkil 4. 2. Müxtəlif dərinlikdə səpilmiş həna toxumlarından alınan şitillər Yüklə 2,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|