Azərbaycan respublikasi kənd тəSƏRRÜfaтi naziRLİYİ
Yüklə 2,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4. 7. Qida sahəsi, bitki sıxlığı və biçin vaxtlarının həna bitkisinin yarpaq məhsuldarlığına təsiri
76 77 78 79 80 4. 7. Qida sahəsi, bitki sıxlığı və biçin vaxtlarının həna bitkisinin yarpaq məhsuldarlığına təsiri Bitkilərin bu və ya digər torpaq - iqlim şəraitinə introduksiyası zamanı qarşıda duran ən mühüm vəzifələrdən biri onların məhsuldarlığının kəmiyyət və keyfiyyətcə təyin edilməsidir. Azərbaycan şəraiti üçün yeni olan həna bitkilərinin normal inkişaf edib yüksək məhsul verməsi üçün onun becərilmə aqrotexnikasına düzgün əməl etmək vacib məsələlərdən biridir (61). 1991-1993 - cü illərdə apardığımız tədqiqatlarla müəyyən edilmişdir ki, həna bitkisinin yaş kütlə və quru yarpaq məhsuldarlığı onların becərildiyi torpaq -iqlim şəraiti və becərilmə aqrotexnikasına daxil olan qida sahəsi, bitki sıxlığı və biçin vaxtı ilə sıx əlaqədardır. Тədqiqat apardığımız illərdə həna bitkisinin müxtəlif qida sahələri və iki biçin (I biçini avqust 2-də, II ci biçini oktyabrın 15-də apardıqda) üzrə cəmi yaş kütlə məhsuldarlığı Şirvan bölgəsində variantlar üzrə orta hesabla 38,1 - 56,3 s/ha olmuş, nəzarət variantından isə 47,2 s/ha yaş kütlə əldə olunmuşdur. I biçini avqustun 20-də, II biçini isə oktyabrın 25-də apardıqda isə nəzarət variantından 28,4 s/ha yaş kütlə alınmış, variantlar üzrə məhsuldarlıq isə 26,3 - 37,3 s/ ha olmuşdur. Gəncə - Qazax bölgəsində isə I biçini avqustun əvvəlində, II ci biçini oktyabrın ortalarında apardıqda variantlar üzrə orta hesabla 41,5 - 67,0 s/ha yaş kütlə məhsulu alınmış, nəzarət variantında isə bu göstərici 49,5 s/ha olmuşdur (cədvəl 4. 10). Bu bölgədə I biçini avqustun 20-də, II biçini oktyabrın 25-də apardıqda isə nəzarət variantından 41,5 s/ha yaş kütlə əldə olunmuş, variantlar üzrə məhsuldarlıq 38,0 - 56,8 s/ha təşkil etmişdir. Cədvəldən görünür ki, hər iki bölgədə həna bitkisindən ən yüksək yaş kütlə məhsulu 60 x 20 sm qida sahəsi verilmiş bitkilərdən əldə olunmuşdur. 81 82 83 84 Quru yarpaq məhsuldarlığına nəzər saldıqda görürük ki, I biçini avqustun 2-də, II biçini oktyabrın 15-də apardıqda Şirvan bölgəsində 60 x 30 sm qida sahəsində əkilmiş həna bitkilərindən orta hesabla 9,5 s/ha, 60 x 20 sm qida sahəsində əkilmiş bitkilərdən 10,8 s/ha, 60 x 10 sm qida sahəsində əkilmiş bitkilərdən isə 7,3 s/ha məhsul götürülmüş, nəzarət variantının (60 x 40 sm) məhsuldarlığı isə 9,0 s/ha olmuşdur. I biçini avqustun 20 - də, II biçini oktyabrın 25 - də apardıqda isə 60 x 30 sm variantından orta hesabla 5,6 s/ha, 60 x 20 sm variantında 7,1 s/ha, 60 x 10 sm variantından 5,0 s/ha, nəzarət variantından isə 5,6 s/ha quru yarpaq məhsulu əldə olunmuşdur. Gəncə - Qazax bölgəsində isə I biçini avqustun 2-də, II biçini oktyabrın 15 - də apardıqda 60 x 30 sm qida sahəsində əkilmiş həna bitkisindən orta hesabla 10,9 s/ha, 60 x 20 sm qida sahəsində əkilmiş bitkilərdən 13,0 s/ha, 60 x 10 sm qida sahəsində əkilmiş bitkilərdən 8,3 s/ha, nəzarət variantından (60 x 40 sm) isə 9,9 s/ha quru yarpaq məhsulu əldə olunmuşdur. Birinci biçini avqustun 20-də, ikinci biçini oktyabrın 25-də apardıqda nəzarət variantından orta hesabla 8,3 s/ha, 60 x 30 sm variantından 9,4 s/ha, 60 x 20 sm variantından 11,2 s/ha, 60 x 10 sm variantından isə 7,3 s/ha quru yarpaq məhsulu götürülmüşdür. Göründüyü kimi quru yarpaq məhsuldarlığına görə də 60 x 20 sm variantı hər iki bölgədə başqa variantlara nisbətən üstünlük təşkil etmişdir. Apardığımız tədqiqatlardan məlum oldu ki, həna bitkisində I biçinin avqustun əvvəlində, II biçinin oktyabrın ortasında aparılması, I biçinin avqustun 20-də, II biçinin isə oktyabrın 25 - də aparılmasına nisbətən daha əlverişlidir. Birinci biçini avqustun əvvəllərində aparılması bitkilərin sonrakı müddət ərzində daha yaxşı böyüməsinə səbəb olur. Belə ki, avqustda həna bitkilərinin kütləvi çiçəkləməsi müşahidə edilir. Bu zaman bitkilərin yerüstü hissəsinin böyüməsi nisbətən yavaş gedir. Bəzi bitkilərdə isə böyümə tamamilə dayanır. Bitki gücünü 85 generativ orqanların formalaşmasına sərf edir. Bu vaxtda I biçi- nin aparılması II biçində daha artıq yarpaq məhsulu götürül- məsinə zəmin yaradır. Cədvəldəki rəqəmlərdən də aydın görünür ki, Şirvan bölgəsində həna bitkisinin I biçinindən ( 2. VIII ayda ) variantlar üzrə orta hesabla 13,0 16,6 s/ha yaş kütlə, 2,5 - 3,2 s/ha quru yarpaq götürüldüyü halda, II biçindən (15. X ayda) 25, 1- 39,7 s/ha yaş kütlə, 4,8 -7,6 s/ha quru yarpaq məh- sulu götürülmüşdür. Gəncə - Qazax bölgəsində isə hənanın I biçinindən (2. VIII ayda) variantlar üzrə orta hesabla 10,5 - 18,1 s/ha yaş kütlə, 2,1 - 3,6 s/ha quru yarpaq götürüldüyü halda, II biçindən (15. X ayda) 31,0 - 48,9 s/ha yaş kütlə, 6,2 - 9,4 s/ha quru yarpaq məhsulu götürülmüşdür. Birinci biçini 20. VIII ayda apardıqda Şirvan bölgəsində həna bitkisindən variantlar üzrə orta hesabla 17,9 - 24,7 s/ha yaş kütlə, 3,5 - 4,7 s/ha quru yarpaq, II biçindən (25. X ayda) isə 7,8 - 12,6 s/ha yaş kütlə, 1,5 -2,4 s/ha quru yarpaq məhsulu əldə olunmuşdur. Gəncə - Qazax bölgəsində isə I biçini 20. VIII ayda apardıqda variantlar üzrə orta hesabla 27,9 -38,7 s/ha yaş kütlə, 5,4 - 7,7 s/ha quru yarpaq, II biçindən (25. X ay) 10,1 - 18,1 s/ha yaş kütlə, 1,9-3,5 s/ha quru yarpaq məhsulu əldə olunmuşdur. Yuxarıda deyilənlərdən aydın olur ki, I biçinin 18 -20 gün gecikdirilməsi Şirvan bölgəsində həna bitkisinin I biçindən variantlar üzrə orta hesabla 4,0 - 8,1 s/ha yaş kütlə, 1,0 - 1,5 s/ha quru yarpaq məhsulunun artımı deməkdirsə, II biçində 17,3-27,1 s/ha yaş kütlə, 3,3 - 5,2 s/ha quru yarpaq məhsulunun azalması deməkdir. Gəncə - Qazax bölgəsində də həna bitkisində I biçini avqustun 20-də apardıqda avqustun 2-də aparılan I biçinə nisbətən variantlar üzrə yaş kütlə artımı orta hesabla 17,4 - 20, 6 s/ha, quru yarpaq artımı isə 3,3 - 4,1 s/ha olmuşdur. Lakin II biçinin 25. X ayda aparılması nəticəsində həna bitkisinin yaş Yüklə 2,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|