Azərbaycan respublikasi naxçivan muxtar respublikasi

176 
 
Bombus persicus Radoszkowski, 1881 
Mucidobombus eversmanniellus Skorikov, 1923 
Yayılması: Makedoniya, Kiçik Asiya, Qafqaz, İran. 
Qeyd: Orta dağlıq dağ-kserofit, dağ-meşə, dağ-kserofit çəmən-
kolluq,  yüksək  dağlıq  subalp  və  alp  çəmənlik  landşaftlarında 
tapılmışdır.  Bağlarda,  otlu  yamaclarda,  dağların  cənub-qərb 
yamaclarınındakı  subalp  və  alp  çəmənliklərində,  yaşayır. 
Kələmçiçəklilər, 
paxlakimilər, 
kərəvüzkimilər 
və 
fırçaotukimilərin  çiçəkləri  üzərində  qidalanır  [86].  Dağlara 
3300 metrədək qalxır. 
Trofik 
əlaqələri: 
Eryngium 
campestre L., 
Medicago 
lupulina L.,  Draba  polytricha Ledeb.,  Draba  rigida Willd., 
Scabiosa  columbaria L.,  Scabiosa  argentea  L.,  Helichrysum 
callichrysum DC. 
Material:  Şahbuz,  Kükü,  12.08.1978,  2♀;  Ordubad,  Qapıcıq, 
16.06.1980,  5♀,  X.Əliyev;  Culfa,  Göynük,  21.07.2005,  4♀; 
Şahbuz, Keçili, 31.07.2005, 4♀; Keçili, H-1800 m., Medicago, 
Eryngium, 20.07.2006, 1♀, M.Məhərrəmov. 
 
 
Bombus persicus 

---

177 
 
Bombus portchinsky Radoszkowski, 1883  
Yayılması: Avropanın şərqi, Kiçik Asiya, Qafqaz, İran.  
Qeyd:  Orta  dağlıq  dağ-kserofit,  dağ-kserofit  çəmən-kolluq, 
yüksək  dağlıq  subalp  və  alp  çəmənlik  landşaftlarında 
tapılmışdır.  Çəmənliklərdə,  otlu  yamaclarda  və  bağlarda 
yaşayır. Yuvalaması yeraltıdır. Dağlara 3300 metrədək qalxır. 
Trofik  əlaqələri:  Medicago  caucasica Vassilcz.,  Trifolium 
alpestre L., Eryngium campestre L. 
Material:  Ordubad,  Qapıcıq,  16.06.1980,  1♀,  X.Əliyev; 
Şahbuz,  Keçili,  H-1800  m.,  Medicago,  Eringium,  20.07.2006, 
2♀, M.Məhərrəmov. 
Bombus ruderarius (Müller, 1776)  
Apis  ruderaria  Müller,  1776;  Apis  derhamella  Kirby, 
1802;  Apis  raiella  Kirby,  1802;  Bombus  simulatilis 
Radoszkowski, 1888 
Yayılması: Palearktika.  
Qeyd:  Orta  dağlıq  dağ-kserofit,  dağ-kserofit  çəmən-kolluq  və 
subalp  çəmənlik  landşaftlarında  tapılmışdır.  Dağlıq  çöllərdə, 
dağlıq və subalp çəmənliklərində, seyrək enliyarpaq meşələrdə 
yaşayır. Yuvalaması yerüstüdür. Dağlara 2900 metrədək qalxır. 
Trofik  əlaqələri:  Eryngium  campestre L.,  Ceratocephala 
testiculata (Crantz) Roth, Nigella oxypetala Boiss. 
Material:  Kiçik  Qafqaz,  Biçənək,  13.08.1977,  7♀;  Şahbuz, 
Biçənək,  08.08.1978,  2♀,5♂;  Şahbuz,  Kükü,  Qanlı-göl, 
12.08.1978,  2♀,  X.Əliyev;  Culfa,  Başkənd,  05.07.2007,  1♀, 
M.Məhərrəmov. 
Bombus soroeensis (Fabricius, 1776) 
Apis  soroeensis  Fabricius,  1776;  Apis  cardui  Müller, 
1776;  Apis  neutra  Panzer,  1801;  Bombus  proteus  Gerstäcker, 
1869; Bombus radoszkowskyi Dalla Torre, 1890 
Yayılması: Palearktika. 
Qeyd: Orta dağlıq dağ-kserofit,  dağ-meşə, dağ-kserofit çəmən-
kolluq  landşaftlarında  tapılmışdır.  Çəmənliklərdə,  meşə 
kənarlarında  və  düzənliklərində  yaşayır.  Qaymaqçiçəklilər  və 

---

178 
 
kərəvüzkimilər  üzərində  qidalanır.  Yuvalaması  yeraltıdır. 
Dağlara 2200 metrədək qalxır. 
Trofik  əlaqələri:  Bupleurum  exaltatum M.Bieb.,  Eryngium 
campestre L.,  Eryngium  wanaturii Woron.,  Ceratocephala 
falcata (L.)  Cram.,  Orobanche  elatior  Sutton,  Orobanche 
cumana Wallr. 
Material: Kiçik Qafqaz, Biçənək, 13.08.1977, 1♀,6♂; Şahbuz, 
Biçənək,  08.08.1978,  5♂,  X.Əliyev;  Şahbuz,  Batabat,  H-2000 
m., 21.06.2007, 2♀, M.Məhərrəmov. 
Bombus sylvarum (Linnaeus, 1761) 
Apis  sylvarum  Linnaeus,  1761;  Bombus  daghestanicus 
Radoszkowski,  1877;  Bombus  dagestanicus  Radoszkowski, 
1877;  Bombus  rogenhoferi  Dalla  Torre,  1882;  Bombus  lederi 
Dalla Torre, 1882 
Yayılması: Avropa, Qafqaz, Kiçik və Orta Asiya, İran, Çin. 
Qeyd:  Orta  dağlıq  dağ-kserofit  çəmən-kolluq,  dağ-çəmən  və 
çəmən-bozqır,  yüksək  dağlıq  subalp  çəmənlik  landşaftlarında 
tapılmışdır. 
Dağ 
çöllərində, 
subalp 
çəmənliklərində, 
enliyarpaqlı meşələrin kənarlarında və düzənliklərində yaşayır. 
Yuvalaması yerüstüdür. Dağlara 2600 metrədək qalxır. 
Trofik  əlaqələri:  Echium  russicum J.F.  Gmel.,  Onosma 
tenuiflora Willd.,  Gentiana  cruciate  L.,  Carduus  adpressus 
C.A. Mey., Cirsium rhizocephalum C.A.Mey. 
Material:  Kiçik  Qafqaz,  Biçənək,  13.08.1977,  7♀,  2♂; 
15.08.1977,  1♀;  Carduus,  16.08.1977,  1♀,1♂;  Şahbuz, 
Biçənək,  13.08.1977,  9♀,2♂;  Şahbuz,  Kükü,  13.08.1978,  2♀ 
X.Əliyev. 
Bombus terrestris (Linnaeus, 1758)  
Apis terrestris Linnaeus, 1758 
Yayılması: Holarktika. 
Qeyd:  Orta  dağlıq  dağ-kserofit  çəmən-kolluq  landşaftında 
tapılmışdır.  Enliyarpaqlı  meşələrdə  və  bağlarda  yaşayır. 
Dağlara 2000 metrədək qalxır. 
Trofik  əlaqələri:  Eryngium  campestre L.,  Thymus  collinus M. 
Bieb., Stachys pubescens Ten., Salvia viridis L. 

---

179 
 
Material: Şahbuz, Biçənək, 16.08.1977, 4♀, X.Əliyev. 
 
 
Bombus terrestris 
Bombus velox Skorikov, 1914  
Agrobombus velox Skorikov, 1914 
Yayılması:  Kiçik Asiya, Qafqaz.  
Qeyd:  Orta  dağlıq  dağ-kserofit  çəmən-kolluq,  yüksək  dağlıq 
subalp  və  alp  çəmənlik  landşaftlarında  tapılmışdır.  Subalp 
çəmənliklərində  və  çölləşmiş  dağ  yamaclarında  yaşayır. 
Yuvalaması yerüstüdür. Dağlara 2900 metrədək qalxır. 
Trofik 
əlaqələri: 
Draba 
siliquosa M.Bieb., 
Draba 
bruniifolia Steven, Stachys macrantha (K. Koch) Stearn. 
Material:  Ordubad,  Qapıcıq,  16.06.1980,  X.Əliyev,  5♀; 
Şahbuz, Keçili, H-1800 m., 20.07.2007, 2♀, M.Məhərrəmov. 
Bombus zonatus Smith, 1854  
Yayılması: Cənubi Avropa, Kiçik Asiya, Qafqaz, İran 
Qeyd: Düzənlik və alçaq dağlıq yarımsəhra və orta dağlıq dağ-
kserofit, dağ-kserofit çəmən-kolluq  landşaftlarında tapılmışdır. 
Bağlarda  və  çayların  vadilərində  yaşayır.  Gülçiçəklilər, 

---