128
müəyyən şəraitdən asılı olan fərdi məsrəflərin arasında-
kı fərq differensial gəliri (rentanı) təşkil edir. Daha əlve-
rişli təbii şəraitdə yerləşən keyfiyyətli sərvətlərin istis-
marı dövründə əlavə gəlir (renta) alınmasını təmin edir.
Torpaq, su, meşə sərvətlərinin, eləcə də faydalı qa-
zıntı mədənlərinin qiymətləndirilməsinin əsası kimi sərf
edilmiş canlı və maddiləşmiş əməyin, əsaslı vəsait qo-
yuluşlarının yüksək səmərəsini müəyyən etmək mühüm
məsələ kimi həll edilməlidir.
İstifadə edilən
bu və ya digər təbii sərvətlərin qiy-
mətləndirilməsinin əsas göstəricisi – onlara olan cari
və perspektiv tələbatı təmin etmək, ən az ictimai əmək
və xərc məsrəfləri şəraitində daha çox məhsul almaq,
ekoloji mühitin, biosferin mühafizəsinə nail olmaqla tə-
bii sərvətlərin kompleks və səmərəli istifadə edilməsi-
dir.
Komplekslilik və səmərəlilik meyarının əsasını ən
az xərclə istehsalın inkişafında həmin sərvətlərin rolunu
əks etdirən məcmu-təsərrüfat səmərəsi təşkil edir. Məh-
suldar qüvvələrin səmərəli yerləşməsində ilkin və təkrar
xammal sərvətlərinin iqtisadi qiymətləndirilməsi meya-
rını, istehsalın inkişafında özünü göstərən kəmiyyət və
keyfiyyət göstəriciləri təşkil edir. Burada məsrəflərin sə-
mərəliliyi nəzərə alınmaqla, əldə edilən son məhsulun
həcminin müəyyən edilməsi də zəruri amil kimi çıxış
edir. Mühüm göstəricilərdən biri də ilkin və təkrar xam-
malın hər vahidinə görə məhsul alınması və ya komp-
lekslilik (son məhsulun ilkin xammala nisbəti) əmsalıdır.
Müasir dövrdə belə bir hal geniş yayılmışdır ki,
müəssisələr çox vaxt zəngin filizlərdən istifadə edirlər