Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ sumqayit döVLƏt universitetiNİn nəZDİNDƏ
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
MÖVZU 12. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların fiziki tərbiyəsi PLAN: 1.Fiziki t ərbiyənin əsas anlayışları 2. Fiziki t ərbiyənin məqsəd və vəzifələri 3. Fiziki t ərbiyənin məzmunu və vasitələri 4. Fiziki t ərbiyənin prinsipləri 5. M əktəbəqədər yaşlı uşaqların fiziki tərbiyəsində tətbiq olunan metodlar 1. Şəxsiyyətin mühüm mənəvi keyfiyyətlərindən biri olan fiziki tərbiyə uşaqların səhhətinin mühafizəsi və möhkəmləndirilməsinə, onların mükəmməl fiziki inkişafına yönəldilmiş, düzgün inkişafetdirmə prosesidir. Uşaqalrın ahəngdar fiziki inkişafı rəngarəng fiziki təmrinlərin həyata keçirilməsindən çox asılıdır. Fiziki t ərbiyə pedaqoji anlayış olub məqsədi orqanizmin anatomik-fizioloji xüsusiyyətlərinə istinad ed ərək pedaqoji qanunlar əsasında uşağın inkişafını tənzim etməkdir. Fiziki tərbiyə prosesind ə uşaqda müvafiq bilik, bacarıq və vərdişlər sistemi yaranır. Fiziki tərbiyənin əsas anlayışları aşağıdakılardır: fiziki təhsil, fiziki inkişaf, fiziki hazırlıq, fiziki mədəniyyət. Fiziki t əhsil fiziki tərbiyənin mühüm anlayışlarından biri olmaqla uşaqda fiziki inkişaf sah əsində müvafiq bilik, bacarıq və vərdişlər yaratmaq məqsədi güdür. Hər hansı bir hərəkətin mahiyy əti və icra tərzi uşaq üçün tam aydın olmalıdır. Uşağa verilən hərəki tapşırıqların icrası t əkcə tərbiyəçinin deyil, həm də uşağın arzusu və istəyi əsasında yerinə yetirilməlidir. Fiziki inkişaf uşaq orqanizmində gedən təbii proses və bizdən asılı olmayaraq həyat tərzinin t əsiri ilə uşaq orqanizmində baş verən funksional fizioloji dəyişikliklərdir. Fiziki tərbiyənin elmi metodoloji c əhətdən düzgün təşkili uşaqların fiziki inkişafını maksimal səviyyəyə çatdırır. Fiziki t ərbiyənin əsas vəzifələrindən biri də yetişməkdə olan gənc nəsli fiziki cəhətdən həyata tam hazırlamaqdan ibarətdir. Bu, əməyə və Vətənin müdafiəsinə hazır olmaqla dözümlülük, gümrahlıq, qorxmazlıq, cəsurluq, mərdlik, mübarizlik kimi yüksək əxlaqi keyfiyyətlərin formalaşması ilə müəyyənləşdirilir. Fiziki m ədəniyyət anlayışı fiziki hazırlağa malik olan gənc nəslin sadəcə cismani güclülüyü deyil, h əm də mənəvi güclülüyü kimi başa düşülür. Yəni fiziki tərbiyə prosesində uşaqların əzələlərinin inkişafı ilə yanaşı, onlarda yüksək əxlaqi keyfiyyətlər: mədəni davranış qaydaları, qayğıkeşlik, insanpərvərlik kimi əxlaqi keyfiyyətlər də formalaşdırmalıdır. 2. Fiziki t ərbiyənin başlıca məqsədi uşaqları sağlam, fiziki cəhətdən normal inkişaf etmiş, çevik, dəyanətli, qüvvətli, bədəncə gümrah böyütməkdən ibarətdir. Fiziki tərbiyə uşaqlarda belə keyfiyy ətlərin yaranmasına xidmət etdiyindən bütün xalqlar ona həmişə ciddi fikir verirlər. Bu m əqsədlə uşaq hələ ana bətnində olarkən onun normal fiziki inkişafına xüsusi qayğı ilə yanaşırlar. Yeni doğulmuş uşağı isə vaxtlı-vaxtında yuyundurmaq, düzgün bələmək, xüsusi rejim üzrə ana südü ilə qidalandırmaq, tez-tez o üz - bu üzü üstə uzandırmaq, bələyi vaxtlı- vaxtında dəyişdirmək, 5-6 ayında uşağı oturmağa alışdırmaq, 8-9 ayında ona yeriməyi öyrətmək v ə s. fiziki inkişafla bağlı olan ilk tədbirlərdir. Fiziki t ərbiyə yetişməkdə olan gənc nəslin fiziki kamilliyini təkmilləşdirmək, dövlət və quruculuq işlərində fəal iştirak etmək, Vətən torpağını mərdliklə qorumaq kimi mühüm vəzifələri əhatə edir. Bundan irəli gələn bir neçə mühüm vəzifələrin yerinə yetirilməsi zərurət kimi qarşıda durur: 1. Uşaq orqanizminin forma və funksiyasını inkişaf etdirməklə onun fiziki qabiliyy ətlərini hərtərfli təkmilləşdirmək, yaradıcı əməkdə iştirakına kömək etmək və xoşbəxt g ələcək naminə onun uzunömürlülüyünü təmin etmək; 2. Fiziki t ərbiyənin mühüm sahələri üzrə müvafiq bilik, bacarıq və qabiliyyətləri formalaşdırmaq; 3. H ər bir uşaqda yüksək fiziki mədəniyyət və möhkəm iradi keyfiyyətlər tərbiyə etmək; 4. H ər bir uşaqda mütləq estetik fiziki baxış və gigiyenik vərdişlər formalaşdırmaq; N əzərdə tutulan bu vəzifələr müxtəlif yaş dövrləri ilə əlaqədar olaraq konkret şəkildə xüsusi rejiml ə tətbiq edilməlidir. 3. Fiziki t ərbiyənin məzmununa hərəki mədəniyyət qaydaları, sanitar-gigiyenik mədəniyyət qaydaları, bunların həyata keçirilməsi imkanları və yolları daxildir. Hərəki mədəniyyət xüsusi rejim vasit əsilə müxtəlif hərəkətlərin icra tərzinin formalaşdırılmasıdır. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların fiziki tərbiyəsini səmərəli həyata keçirmək üçün onlarda vaxtında bir neçə mədəni gigiyenik v ərdişləri möhkəmləndirmək lazımdır: a) qidalanma m ədəniyyətinə alışdırmaq; b) sanitariya-gigiyena mədəniyyətinə alışdırmaq; c) m əişət qaydalarına riayət etmək mədəniyyətinə alışdırmaq. Uşaqlarda hərəki vərdiş və bacarıqları yaradn fiziki təmrinlər də müəyyən edilməlidir: a) əsas ümumi hərəkətlər ( yeriş,qaçmaq, tullanmaq və s.); b) idman təmrinləri ( gimnastik hərəkətlər, üzmə, dırmanma və s.) c) göstərişli hərəki oyunlar ( süjetli, süjetsiz elementli oyunlar, gəzintilər v ə s.). Uşaqların fiziki tərbiyəsi rəngarəng vasitələrlə həyata keçirilməlidir: - gigiyenik faktorlar ( düzgün rejim, faydalı qida, gigiyenik şərait, mədəni gigiyena v ərdişlərinin formalaşdırılması) - t əbii faktorlar ( sudan, havadan və günəş şüasından istifadə Rejim fiziki t ərbiyənin başlıca vasitələrindən biridir. Rejim uşaq bağçasında və ailədə uşaqların h əyatı üçün qəbul edilən müxtəlif fəaliyyət növlərinin gün ərzində həyata keçirilməsidir. Rejimin köməyi ilə uşaqlar vaxtında yatır, yeyir, oynayır, məşğul olur, gəzintiyə çıxır və təmiz havada olurlar. Rejimin t əşkilində aşağıdakılar nəzərə alınmalıdır: 1. Rejim uşaq orqanizminin fərdi fizioloji xüsusiyyətlərinə və uşaqların yaş xüsusiyyətlərinə müvafiq olmalıdır. 2. Rejim müəyyən dövr üçün sabit olmalıdır. 3. Rejimin müntəzəm icrası vacibdir. 4. Rejim pedaqoji qanunlar əsasında həyata keçirilməlidir. Tərbiyəçi yaşından asılı olaraq uşaqların gəzintisinə, soyunmasına, geyinməsinə, yuyunmasına, yemək yeməsinə, yuxusuna ayrılan vaxtı bilməlidir. Uşaqların normal inkişafını təmin edən əsas şərtlərdən biri də qidalanma prosesidir. M əktəbəqədər yaşlı uşaqalr mütəhərrik olduğu üçün daha çox enerji itirirlər. Buna görə də qəbul edil ən qida maddələri kalorilik etbarilə uşaqların oyuna sərf etdikləri enerjini təmin etməlidir. M əktəbəqədər yaşlı uşaqlarda mədəni-gigiyenik adət və vərdişlərin tərbiyə edilməsi fiziki inkişaf üçün çox əhəmiyyətlidir. Belə adət və vərdişlər sinir sisteminin normal inkişafını təmin edir. S əliqəlilik, sakitlik, tarazlığı saxlamaq qabiliyyəti artıq enerji itkisinin qarşısını alır. Bu da uşaqların fiziki cəhətdən sağlam böyüməsinə kömək edir. Mədəni gigiyenik vərdişlərin formalaşmasında gündəlik səhər gimnastikasının keçirilməsi də müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. S əhər gimnastikası sürətli yerişlə, hava soyuq olduqda isə qaçışla başlanmalıdır. Sonra əzələləri möhkəmləndirmək məqsədilə bir sıra gimnastik hərəkətləri icra etməlidirlər. Səhər gimnastikası hərəkətlərin sürətini zəiflətməklə başa çatdırılır. Hava vannası uşaq orqanizmini möhkəmlətməkdə böyük əhəmiyyət kəsb edir. Hava vannaları daha çox yay aylarında qəbul edilir. Belə vannaların qəbuledilmə müddəti 10 d əqiqədən başlayaraq, 25 dəqiqəyə çatdırılır.Su vannaları bədəni yaş dəsmalla silmək, bədənə su çiləmək və ya çimməklə həyata keçirilir.Yaş dəsmalla bədənin silinməsi bütün yaş dövrlərində səmərəlidir. 4. M əktəbəqədər yaşlı uşaqların fiziki tərbiyəsi didaktikanın prinsipləri ( şüurluluq və fəallıq, əyanilik, müvafiqlik, yaşauyğunluq, fərdi xüsusiyyətlərin nəzərə alınması, müntəzəmlik, tədricilik) əsasında həyata keçirilir. Şüurluluq və fəallıq prinsipi fiziki fəaliyyətin məqsədəmüvafiq və faydalı icra olunmasını n əzərdə tutur. Yəni fiziki tərbiyə üzrə uşaqlara verilən hər bir tapşırığın məzmunu, mahiyyəti, z əruriliyi, əhəmiyyəti və icra tərzi tam aydın olmalıdır. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların fiziki t ərbiyəsində şüurluluq və fəallıq prinsipinə əməl etdikdə fiziki təmrinlərin icrası zamanı onlarda çətinliyi aradan qaldırmaq anlayışı güclənir. Məsələn, uşaq fikirləşir ki, ipdən asılmış şarın altından necə keçmək olar ki, ona toxunmasın, oyun zamanı maneələrdən necə keçmək olar və s. M əktəbəqədər yaşlı uşaqlarda təfəkkür zəif olduğundan fiziki tərbiyəni əyani yolla həyata h əyata keçirmək xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Fiziki tərbiyəni əyanilik üzərində qurmaq m əqsədilə tərbiyəçi fiziki təmrinləri ilk növbədə özü yerinə yetirməli, sonra plakatlar üzərində izah etm əli, daha sonra onların icra tərzini yaxşı bacaran uşaqlara nümayiş etdirməlidir.Bu zaman uşaqlar fiziki təmrinlərin icrasını asan mənimsəyirlər. Müvafiqlik imkan və çətinliklə üzvi surətdə əlaqədardır. Tərbiyəçi uşağın imkanını nəzərə alaraq, onu müvafiq çətin fiziki təmrinlərə cəlb etməlidir. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların fiziki t ərbiyəsini həyata keçirərkən onların yaşı, fiziki və anlaq səviyyəsi nəzərə alınmalıdır. Əgər veril ən tapşırıqların icrasında uşaq həddən artıq çətinlik çəkirsə, deməli, həmin tapşırıq onun gücünə və anlaq səviyyəsinə uyğun deyil.Belə tapşırıqlar uşağın fiziki inkişafına mane olur, onlarda inamsızlıq, qorxaqlıq kimi hisslər oyadır. Ona görə müvafiqlik prinsipinə ciddi əməl edilm əlidir. M əktəbəqədər yaşlı uşaqlar fərdi xüsusiyyətlərinə, boyuna, sağlamlığına, xarici görünüşünə, temperament v ə xarakter əlamətlərinə görə müxtəlif olurlar. Fiziki tərbiyə prosesində tərbiyəçi birinci növbədə uşaqları yaxşı tanımalı, yeri gəldikcə fiziki təmrinləri elə fərdiləşdirməlidir ki, uşaqlar bunu hiss etməsinlər.Nisbətən zəif uşaqlara verilən fərdi tapşırıqlar inkişafetdirici əhəmiyyətə malik olmalıdır. Yəni, bu proses elə aparılmalıdır ki, uşaqlar az müddət ərzində öz yolda şlarına çata bilsinlər. Fiziki t ərbiyənin müvəffəqiyyəti məşğələlərin müntəzəmliyindən çox asılıdır. Məşğələlərin ardıcıl aparılması uşaqlarda müvafiq bacarıq və vərdişlərin formalaşmasına səbəb olur. Fiziki t əkmilləşmənin optimal yolu fiziki tərbiyənin müntəzəm aparılmasındadır. Fiziki tərbiyə zamanı istirah ətin verilməsi də vacibdir. Fiziki t ərbiyə uzunmüddətli prosesdir. Fiziki tərbiyə zamanı tələblərin tədricən çətinləşdirilməsi, sadə təmrinlərdən başlayaraq tədricən mürəkkəbləşdirilməsi və idman yükünün artırılması vacibdir. Yalnız tədriciliyi gözləməklə uşaqlarda mühüm fiziki və iradi keyfiyy ətləri formalaşdırmaq olar. 5. M əktəbəqədər yaşlı uşaqların zəruri fiziki bacarıq və vərdişlərə yiyələnmələri müvafiq metodların tətbiqindən çox asılıdır. Didaktik metodlar kimi tərbiyə metodları da üç qrupa bölünür: a) əyani metodlar; b) şifahi metodlar; c) praktik metodlar. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|