Azərbaycan Respublikasının daxili və xarici siyasətinə, beynəlxalq münasibətlərə dair analitik jurnal
Yüklə 4,36 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- STRATEJİ TƏHLİL
- Qrafik 2. Mənbə
- STRATEJİ TƏHLİL 141
- Cədvəl 4. Şirkətin adı Təsisçilər
- Cədvəl 5. İllər Dövlət büdcəsi və digər mənbələrdən ayrılmış vəsaitlər (mln., AZN)
STRATEJİ TƏHLİL | Say 7-8 • 2014 140 olub ki, onun tərkibində lizinq yolu ilə investisiya qoyuluşu 0,17 mlrd. ABŞ dollarına bərabər olmuşdur. 2011-ci ildə isə ümumi investisiya qoyuluşunun həcmi artaraq 21,66 mlrd. ABŞ dolları olub, lakin belə artımın tərkibində lizinq yolu ilə investisiya qoyuluşunun həcmi 2010-cu ilə nisbətən azalaraq 0,15 mlrd. ABŞ dolları olmuşdur. Bunu aşağıdakı qrafikdə (2) daha aydın görmək olur. Lizinq münasibətlərini tənzimləyən xüsusi orqanın yoxluğu bu sektorun zəif inkişaf etməsinin səbəblərindən biri kimi qiymətləndirilir. Hətta Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası (İFC) Azərbaycanın lizinq bazarının inkişafı üçün belə bir orqana ehtiyacı olduğunu müəyyən etmişdir [17]. Çünki ölkənin lizinq bazarı hələ də tam formalaşmadığından inkişaf üçün dövlət tərəfindən gələn dəstək və tənzimləyici tədbirlər geniş imkanlar aça bilər. Məhz tənzimləyici orqanın olmamasının nəticəsi idi ki, 2009-cu ildən tətbiq edilən kapitallaşmaya yönəldilmiş gəlirə edilən vergi güzəştləri yalnız banklara və sığorta şirkətlərinə aid edilmiş və lizinq şirkətləri burada nəzərə alınmamışdır. Lizinq bazarları üçün tənzimləyici orqan kimi ideal seçim müxtəlif qurumlar ola bilər. Ümumiyyətlə, hər bir ölkədə lizinq münasibətlərinin dövlət tərəfindən tənzimlənməsinin özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır. Lizinqin bankların spe- sifik xidməti kimi fəaliyyət göstərdiyi ölkələrdə (İtaliya, Fransa) dövlət yalnız bankları deyil, həm də lizinq münasibətlərini tənzimləyir. Böyük Britaniya və Al- maniyada banklar yalnız lizinq əməliyyatlarının o hissəsini tənzimləyir ki, həmin hissə onların strukturlarına tabe olsun. Fransada isə lizinq fəaliyyəti banklar kimi çox ciddi şəkildə dövlət tərəfindən tənzimlənir. İtaliya, ABŞ və Fransa qa- nunvericiliyi lizinq mexanizminə xüsusi tələb irəli sürür. Belə ki, lizinq müqaviləsi məhkəmə orqanlarından qeydiyyatdan keçməlidir. Böyük Britaniya, Almaniya, Danimarka və Niderlandda, bir qayda olaraq, lizinq fəaliyyəti tənzimlənmir və məhdudlaşdırılmır. Lakin belə ölkələrdə lizinqə dövlət tərəfindən investisiya fəaliyyətinin mühüm forması kimi dəstək verilir. Məsələn, İrlandiyada lizinq kampaniyalarının stimullaşdırılması məqsədilə dövlət tərəfindən subsidiyalar təqdim edilir, sürətləndirilmiş amortizasiya tətbiq edilir və s. imtiyazlar verilir. Nəticədə, İrlandiya dünyada təyyarələrin lizinqi üzrə mərkəz olmuşdur [18]. Qrafik 2. Mənbə: www.stat.gov.az 2010 2011 Lizinq yolu ilə investisiya qoyuluşu (mlrd. dollar) 0.17 0.15 Ümumi investisiya qoyuluşu (mlrd. dollar) 17.6 21.66 Say 7-8 • 2014 | STRATEJİ TƏHLİL 141 Cədvəl 4-ə nəzər salsaq görərik ki, ölkəmizdə fəaliyyət göstərən bir çox lizinq şirkətlərinin təsisçiləri yerli banklar və xarici şirkətlərdir. Bu, onu göstərir ki, ölkənin lizinq bazarında problemli məsələlərdən biri də maliyyələşdirmə mənbələridir. Hal-hazırda lizinq şirkətlərinin güclü maliyyələşdirmə mənbələrinə ehtiyacı vardır. Belə ki, son maliyyə böhranı ilə əlaqədar olaraq xarici kapitalın yerli lizinq bazarına cəlb edilməsi çətin məsələdir. Yerli bankların maliyyələşdirmə mənbəyi kimi çıxış etməsinin əsas səbəbi isə onların pul kapitalına malik olması və lizinq xidmətinin bu pul kapitalına olan tələbatı ilə bağlıdır. Bəzi yerli bankların lizinq xidməti göstərməsi lizinq şirkətlərinin inkişafına mane olur. Bankların daha çox pul kapitalına malik olması onları bazarda liz- inq şirkətlərinin güclü rəqiblərinə çevirir. Zəif inkişaf edən lizinq şirkətləri isə bu rəqabət mühitində tab gətirə bilmirlər. Nəticədə, ölkədə lizinq portfelinin həcmi aşağı olur. Bu gün kənd təsərrüfatı sektorunda rəqibsiz lider lizinq şirkəti “Aqrolizinq ASC”-dir. Kənd təsərrüfatının inkişafı ilə bağlı olan dövlət sifarişləri yalnız bu şirkətə verilir. Aqrolizinq ASC-yə həvalə edilmiş tədbirlərin yerinə yetirilməsi üçün 2005-2012-ci illər üzrə dövlət büdcəsindən və digər mənbələrdən 370,63 milyon manat maliyyə vəsaiti ayrılmışdır (Cədvəl 5). Bundan başqa, “Azərbaycan Respublikasında heyvandarlığın inkişafı ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında” Prezident Sərəncamına (11 fevral 2013-cü il) əsasən, xaricdən damazlıq heyvanların idxal olunmasının və heyvandarlıqla məşğul olan kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına 50% güzəştlə lizinq yolu ilə satılmasının təmin edilməsi üçün dövlət büdcəsində nəzərdə tutulmuş Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ehtiyat fondundan “Aqrolizinq” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinə 10 milyon manat vəsait ayrılmışdır [19]. Cədvəl 4. Şirkətin adı Təsisçilər Ansar Leasing Özəl Sektorun İnkişafı üzrə İslam Korporasiyası (100%) Qafqaz Lizinq MMC Türkiyənin NAB şirkətlər qrupu (100%) Joint Leasing Company BB-nın DH Leasing LTD (52,4%) Azərbaycan Beynəlxalq Bankı (47,6%) AG Leasing AG Bank (35%) İngilis şirkəti - Hiperion Capital Managemnet (30%) Amerikan şirkəti - Delta Trans LTC (25%) İngilis firması – Milio Leasing Limited (10%) Unileasing QSC Unibank (66,67%) AYİB (33,33%) Parex Leasing&Factoring Latviyanın Parex Bankı (əvvəl) Hollandiyanın SWITLAR Investments (indi) MCB Lizinq QSC Pakistanın MCB Bank Limited, Yerli rezident Mənbə: Şirkətlərin rəsmi saytları STRATEJİ TƏHLİL | Say 7-8 • 2014 142 Dövlət tərəfindən güzəştli imtiyazların “Aqrolizinq”ə verilməsi kənd təsərrüfatı sektorunun inkişafına səbəb olmuşdur. Belə ki, ayrılmış və təkrar istifadə olunan vəsait hesabına 2005-2012-ci illər ərzində müxtəlif markalı 1033 ədəd taxılbiçən kombayn, 4252 ədəd traktor, 164 ədəd ekskavator, 8960 ədəd traktora qoşulan kənd təsərrüfatı texnikaları (kotanlar, kultivatorlar, ot biçən texnika, ot və küləş presləyən, malalar, taxıl səpən, gübrə səpən, çiləyicilər, traktor qoşquları və s.), 9 dəst süd zavodu avadanlıqları, 23 dəst soyuducu kameraları, 8 dəst qarışıq yem istehsal zavodu avadanlıqları, kənd təsərrüfatı texnikalarına lazım olan ehtiyat hissələri, dəzgahlar alınmışdır. Nəticədə, kənd təsərrüfatı müəssisələrində əsas istehsal fondlarının strukturunda maşın və avadanlıqların payı 2003-cü ildə 10,2% olduğu halda, 2011-ci ildə bu göstərici artaraq 17,2% olmuşdur. Kənd təsərrüfatının inkişafına baxmayaraq, “Aqrolizinq” ASC-nin 2012-ci il maliyyə hesabatına əsasən, cəmiyyət 2012-ci ili 1 mln. 340 min 905 manat zərərlə başa vurmuşdur. Qeyd edək ki, 2011-ci il üçün zərər 801 min 148 manata bərabər olmuşdur [20]. Buna görə də digər lizinq şirkətlərinin də bu istiqamətdə fəaliyyətinin artırılması məqsədəuyğundur. Kənd təsərrüfatı sektorunda lizinq xidmətinin daha da geniş yayılması, digər lizinq şirkətlərinin də potensial müştərilərinin reallaşdırılması, eyni zamanda “Aqrolizinq” şirkətinin sağlam rəqabət mühitində daha da inkişaf etməsi üçün, yaxşı olardı ki, Prezidentin ehtiyat fondundan ayrılan vəsait bərabər səviyyədə olmasa da, müəyyən hissələrlə digər lizinq şirkətləri arasında da bölüşdürülsün. Təbii ki, vəsaitin bölüşdürülməsi zamanı həmin lizinq şirkətlərinin fəaliyyətinin hansı səviyyədə olmasını nəzərə almaq məqsədəuyğun olardı. Belə olan halda sağlam rəqabət mühiti formalaşar, nəticədə, lizinq şirkətləri güclü rəqabət şəraitində kənd təsərrüfatı sektorunda daha da inkişaf edərlər. Belə ki, lizinq şirkətlərinin daha çox müştəri qazanmaq həvəsi onların əlavə xidmətlər göstərməsinə gətirib çıxaracaq ki, bu da birbaşa operativ lizinqin inkişafı deməkdir. Cədvəl 5. İllər Dövlət büdcəsi və digər mənbələrdən ayrılmış vəsaitlər (mln., AZN) 2005 25,0 2006 41,0 2007 37,5 2008 72,5 2009 48,23 2010 44,6 2011 46,8 2012 55,0 Mənbə: Aqrolizinq.com Azərbaycanda lizinq şirkətlərinin lisenziya verilmədən yaradılması, mini- mum nizamnamə kapitalının tələb olunmaması, bankların da lizinq xidməti göstərməsi lizinq bazarına istənilən şəxsin daxil olmasına səbəb olur. Bu məsələ Yüklə 4,36 Kb. Dostları ilə paylaş:
|