Azərbaycan Respublikasının daxili və xarici siyasətinə, beynəlxalq münasibətlərə dair analitik jurnal

Say 7-8 • 2014 | STRATEJİ TƏHLİL 
143
də lizinq şirkətlərinin rəqabət mühitinə mənfi təsir göstərir. Bu problemin mey-
dana gəlməsi yenə də nəzarətedici orqanın olmamasına söykənir.
Lizinq  xidmətindən  istifadənin  aşağı  səviyyədə  olmasına  digər  bir  səbəb 
yerli sahibkarların və əhalinin bu xidmət haqqında kifayət qədər biliyə malik 
olmamasıdır. Bu gün KİV-də bankların işıqlandırılması əhalinin daha çox kreditə 
yönəlməsinə səbəb olur. İnformasiya qıtlığı əhalini, xüsusilə də sahibkarları liz-
inq xidmətinin avantajlarından məhrum edir. Belə ki,  kiçik və orta sahibkarlığın 
kredit qabiliyyəti aşağı olur və onlar likvid girovun təklif edilməsi imkanına ma-
lik olmadıqlarına görə maliyyə aləti kimi lizinqdən istifadə həm KOM-lar (kiçik 
və orta müəssisələr), həm də lizinq portfelinin həcminin artımı üçün yararlı ola 
bilər. KOM-lara daha çox maliyyə lizinqi sərf edir ki, hal-hazırda da elə lizinqin 
adı çəkilən növü ölkədə daha böyük paya malikdir. 
Ümumiyyətlə, gəliri birbaşa ən müasir texnikadan asılı olan, əsas resurslarını 
qısa müddət çərçivəsində mütəmadi yeniləşdirən şirkətlərə isə operativ lizinq 
sərf edir. Nəzərə alsaq ki, artıq Azərbaycanda belə şirkətlərin sayı artmaqdadır, 
onda  həmin  şirkətləri  “operativ  lizinq  xidmətinin  potensial  müştəriləri” 
adlandırmaq  olar.  Düzgün  marketinq  potensial  müştəriləri  real  müştərilərə 
çevirə  bilər.  Bu  həm  lizinq  bazarının,  həm  də  iri  şirkətlərdə  korporativ 
idarəetmənin inkişafına səbəb olar. 
Lizinq  xidmətinin  üstünlüyü  haqqında  informasiya  qıtlığı,  göründüyü 
kimi, sosial-psixoloji problemin də yaranmasına gətirib çıxarır. Müştəri lizinq 
xidmətinə deyil, alternativ maliyyə mənbələrinə üz tutur. 
Bu gün Avrozonada lizinq bazarı inkişaf etdiyindən, o, büdcə balansına təsir 
göstərir  və  hətta  beynəlxalq  lizinq  zamanı  artıq  vergidə  və  qanunda  qeyri-
müəyyənlik  müşahidə  olunur.  Rusiyada  isə  lizinq  şirkətlərində  baş  vermiş 
geriləmə və ya irəliləyiş həmin şirkətlərlə birgə işləyən digər kampaniyaların 
(lizinq şirkətlərini kreditləşdirən banklar və digər investisiya şirkətləri, sığorta 
şirkətləri, lizinq alan qismində çıxış edən firmalar, tədarükçü və ya satıcı şirkətlər) 
fəaliyyətinə  təsir  göstərir.  Rusiyada  lizinq  şirkətlərinə  verilmiş  imtiyazlar 
(sürətləndirilmiş amortizasiyanın tətbiqi, beynəlxalq lizinqdə vergi güzəştləri 
və s.) nəticəsində şirkətlər artıq öz filial şəbəkələrini genişləndirirlər, məsələn, 
“ВЭБ Лизинг” Belarusda özünün lizinq fondunu yaratmışdır [21]. 
Cədvəl 6.
Dünya tendensiyası
Rusiyadakı vəziyyət
Azərbaycandakı vəziyyət
İştirakçıların sayı azalır
İştirakçıların sayı azalır
Bazarın regionlarda da 
formalaşması məsləhətdir
Qlobal və regional 
ekspansiya gedir
Kampaniyalar filial 
şəbəkəsini aktiv inkişaf 
etdirir
Proseslər  daha çox 
paytaxtda baş verdiyindən 
bazar paytaxta konsentrasiya 
olunur
Marja azalıb
Anoloji olaraq marja 
azalır
Şirkətlərdən asılı olaraq 
dəyişkəndir

---

STRATEJİ TƏHLİL | Say 7-8 • 2014
144 
Bazel III standartlarına 
yaxınlaşıb
Bazel II və 
riskin keyfiyyətli 
qiymətləndirilməsinə 
keçib
Risklərin qiymətləndirilmə 
sisistemi praktiki olaraq 
yoxdur
Operativ lizinqin aktiv 
hərəkəti: 
-inkişaf etmiş bazarlarda 33%
-inkişafda olan bazarlarda 5%
Operativ lizinqin aktivliyi 
daha çox dəmiryolu və 
aviasiyada artıb
Operativ lizinq inkişaf 
etməyib və bunun üçün 
müvafiq baza yaratmaq 
lazımdır
Büdcə disbalanslığına 
nəzərəçarpacaq dərəcədə 
təsir vardır
Kampaniyaların 
bəzilərində ağır maliyyə 
böhranı olur
Sistemli problemlər elə 
lizinq bazarının özünün zəif 
inkişafına təsir edir
Vergidə və qanunda 
qeyri-müəyyənlik
“Əsassız varlanma” 
səbəbindən 
sürətləndirilmiş 
amortizasiyanın  və digər 
imtiyazların ləğvi təhlükəsi
Güzəştli imtiyazlar yoxdur və 
lizinq haqqında qanun aktiv 
deyil
Beynəlxalq Maliyyə 
Hesabatı Standartlarının 
(IFRS) yeni standartları 
ilə qeyri-müəyyənlik
Köhnə standartlar 
və BMHS-nə keçidin 
gözlənilməsi
BMHS yoxdur
Mənbə:  “Эксперт РА” reytinq agentliyi
Hal-hazırda Avropada lizinq bazarındakı payına görə Rusiya 5-ci yerdədir, 
digər 1, 2, 3 və 4-cü yerləri müvafiq olaraq Almaniya, Fransa, Böyük Britaniya 
və İtaliya bölüşür [22]. Cədvəl 6-da Azərbaycanın lizinq bazarının vəziyyətini 
dünya və Rusiya tendensiyaları ilə müqayisədə daha aydın görmək olur. Bu 
cədvəldə qeyd olunanları daha açıq şəkildə ölkələrin lizinq bazarının həcmini 
(2011-ci il) əks etdirən qrafikdə (3) izləyə bilərik [23].
Qrafik 3.
Mənbə:    Leaseurope.org

---

Say 7-8 • 2014 | STRATEJİ TƏHLİL 
145
Azərbaycanda (2012-ci il) lizinq bazarının strukturunda 37%-lə tikinti sek-
toru ilk sırada, 5%-lə isə yüngül və yeyinti sənayesi son sıradadır (Qrafik 4).
Qrafik 4.
Mənbə:   Azərbaycan Lizinq Şirkətləri Assosiasiyası
 
Azərbaycanda  lizinq  bazarı  üçün  geniş  perspektivlər  vardır:  qeyri-neft 
sektorunun  inkişafı,  kiçik  və  orta  sahibkarlığın  stimullaşdırılması,  ölkədə 
dünya  səviyyəli  yarışların,  tədbirlərin  həyata  keçirilməsi  məqsədilə  tikinti 
və  yenidənqurma  işlərinin  artması  bunun  üçün  real  zəmin  yaradır.  Belə  ki, 
Azərbaycanda  tikinti  sektorunda  bina,  yol,  körpülərin  tikintisi  və  təmiri, 
kənd  təsərrüfatının inkişafi,  nəqliyyat  sektorunda yüklərin  daşınması,  ictimai 
nəqliyyata  və  avtomobilə  olan  tələbatın  artması,  yeyinti  və  yüngül  sənaye 
sektorunda  xarici  bazarlara  çıxışın  zəruriliyi,  səhiyyə  sektorunda  isə  son 
zamanlar  yeni  klinikaların  açılması,  poliklinikaların  təmiri  lizinq  bazarının 
inkişafı üçün geniş imkanlar açmışdır.
Bundan başqa, Azərbaycanda lizinq bazarının inkişafı üçün lizinq şirkətlərinin 
istiqrazlar buraxmasına da şərait yaradılmışdır. Məsələn, 2013-cü ildə Qiymətli 
Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi (QKDK) “Finans Lizinq” ASC-nin ümumi dəyəri 500 
min manat olan təmin edilməmiş, faizli, sənədsiz, adlı istiqrazlarının emissiya 
prospektini  qeydiyyata  almışdır.  Emissiya  çərçivəsində  hər  birinin  nominal 
dəyəri 500 manat olan 1000 istiqraz buraxılıb. İstiqrazların tədavül müddəti 
illik 14 faiz gəlirlilik və faiz ödənişinin müddəti 90 gün olmaqla 720 gün təşkil 
edir. Yerləşdirmənin anderrayteri qismində “Texnika Kapital Menecment” MMC 
çıxış edir. Emissiya prospektinə əsasən, yerləşdirmə kütləvi təklif üsulu ilə Bakı 
Fond Birjası tərəfindən keçiriləcək [24].
Azərbaycanda yalnız İslam lizinqini (İcara) təmsil edən yeganə şirkət Ansar 
Lizinqdir. Ansar Lizinq şəriətin haram buyurduğu sahələrə (spirtli içki istehsalı, 
qumar oyunları və s.) xidmət göstərmir. Maraqlıdır ki, həmin şirkət ölkəmizdə 
səhiyyə  sektoruna  investisiya  qoymur.  Bunun  səbəbi  səhiyyə  sektorunun 
qeyri-likvid  olmasıdır.  Bu,  icaranın  tətbiqində  əsaslı  səbəbdir.  Çünki  ənənəvi 
lizinqdən fərqli olaraq İslam lizinqində faiz olmur və ödənişlərin gecikdirilməsi 
zamanı əldə olunan cərimələr (cərimələr günə 1%-dir, bu proses cəmi bir ay 
davam edir, bir aydan sonra dayandırılır və müştəri cəmi 30% cərimə olunur) 
gəlir kimi istifadə olunmur. Həmin vəsait xeyriyyə məqsədilə istifadə olunur. 

---