Azərbaycan Respublikasının Səhiyyə Nazirliyinin
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tibb işçisi işlədiyi müəssisədə zahı qadının sorğusu
- MARKETLƏRDƏ SATILAN UŞAQ QİDALARININ TƏHLİLİ
- TÖVSİYƏLƏR
21 38.1% tibb işçisi uşaqlara 3 növ ərzaq məhsulu, 30.2% tibb işçisi – 1 və ya 2 növ ərzaq məhsulu, 24.6% tibb işçisi – 4 növ ərzaq məhsulu, 7.1% tibb işçisi isə 5 növ ərzaq məhsulu verilməsini məsləhət görürlər. Buna əlavə olaraq 7.9% tibb işçisi uşaqlara şirin yeməklərin verilməsini də məsləhət görür.
72.1% tibb işçisi hesab edir ki, heç bir əks göstəriş olmadıqda 6 aydan 1 yaşa qədər uşaq döşlə və əlavə qida ilə qidalanmalıdır. Digər 27.9% müxtəlif cavablar vermişdir. 6 aydan 1 yaşa kimi olan uşaqları gündə 4-6 dəfəyə kimi döşlə qidalandırmaq lazımdır hesab edənlər 42.6%, uşaq nə vaxt istəsə - 35.7 %, 3 dəfəyə kimi 18.6%, digər - 2.3%, bilmir – 0.8% təşkil edir.
68% tibb işçisinin fikrinə görə 6 aydan 1 yaşa kimi olan və döşlə qidalanan uşaqlar gündə 2-3 dəfəyə kimi, 23.4% fikrinə görə - 4-5 dəfəyə kimi, 3.9% - nə vaxt istəsə, 0.8% - 3 saatdan bir əlavə qida qəbul etməlidir. 2.3% tibb işçisi bilmədiklərini, 1.6% isə fərqli cavablar söyləmişlər.
Tibb işçilərinin 41.1%-nin fikrinə görə 6 aydan 1 yaşa kimi olan və döşlə qidalanmayan uşaqlar gündə 3 dəfəyə kimi, 41.1%-nin - 4-6 dəfəyə kimi, 4.7%-nin - uşaq nə vaxt istəsə, 3.1%-nin 3 saatdan bir, 2.3%-nin – 7-10 dəfəyə kimi süd qəbul etməlidirlər. 22.7% hesab edir ki, 6 aydan 1 yaşa kimi olan və döşlə qidalanmayan uşaqlara süd verilmir.
48.8% tibb işçisinin fikrinə görə 6 aydan 1 yaşa kimi olan və döşlə qidalanmayan uşaqlar gündə 4-6 dəfəyə kimi, 47.3%-nin fikrinə görə - 3 dəfəyə kimi, 1.6% - nə vaxt istəsə, 0.8% - 3 saatdan bir əlavə qida qəbul etməlidir. 0.8% tibb işçisi bilmədiklərini, 0.8% isə fərqli cavablar söyləmişlər.
Heç bir əks göstəriş olmadıqda 1 yaşdan 2 yaşa kimi uşaqları tibb işçilərinin 27.9% hesab edir ki, döşlə və əlavə qida, 25.6% döşlə və ailənin süfrə xörəkləri, 14.7% ancaq ailənin süfrə xörəkləri və meyvə, tərəvəzlə, 12.4% döşlə, əlavə qida və ailənin süfrə xörəkləri, 11.6% - ailənin süfrə xörəkləri ilə qidalandırmaq lazımdır.
Zənginləşdirilmiş qida haqqında hansı məlumatınız var sualına 18.2% tibb işçisi bilmədiklərini, digər tibb işçiləri müxtəlif fikirlər söyləmişlər.
Tibb işçilərinin 64.1% onların ərazisində ən çox rast gələn problemin analarda südün az olması/ olmaması və ya anada döş infeksiyası/ mastitin olmasını göstərmişdir.
28.6% tibb işçisi döşlərin qızarması, döş gilələrinin çatları, absesi və anada südün az olması 22 zamanı qadınlara döşlə qidalandırmağın davam etdirilməsini məsləhət görür. 63.1% tibb işçisi (20.3% - döş absesi, 9.4% - ananın hamilə olması, 21.9% - həm hamilə olması, həm döşdə absesin olması) döş absesi və ananın hamilə olduğu zamanı qadınlara döşlə qidalandırmağı məsləhət görmür.
Tibb işçilərinin 38.2% hesab edir ki, döşlə qidalandırmağa dair mütləq əks göstərişlər anada vərəmin açıq forması, döş xərçəngi, insan immunodefisiti virusu, B və C virus hepatitlərinin (İİV) olmasıdır. Tibb işçilərinin 66.9% uşaqların qidalanmasına dair analara məsləhət üçün vəsait var.
Tibb işçilərinin 55.8% yenidoğulmuş və körpə uşaqların qidalanmasına aid təlimlər keçmişlər. Onlar əsasən Quba, Gəncə və Bakı şəhərindəndirlər.
Cəmi 45 nəfər zahı qadınla sorğu aparıldı. Zahı qadınların 73.3% fizioloji yolla, 26.7% keysəriyyə əməliyyatı vasitəsilə uşaqları doğublar. Uşaqların 57.8% ana ilə eyni otaqda, 37.8% ana ilə fərqli otaqda, 4.4% reanimasiyada yerləşdirmişlər.
Qadınların 88.9%-nə tibb işçisi uşağı döşə qoymaq qaydalarını öyrətmişdir. 40 nəfər anadan 91.1%-nə uşağın qidalandırılması haqqında məlumat verilmişdir. Anaların 95 %-nə bu məlumat tibb işçisi tərəfindən 20%-nə doğuşdan əvvəl, 77.5%-nə doğuşdan dərhal sonra, 2.5%-nə evdə verilmişdir. Anaların 42.2%-nin uşaqları ilk bir saat ərzində döşlə əmizdirilib. 44 uşaqdan 50%-nə ilk 3 gün ərzində heç bir maye verilməmişdir. 44 ananın 84.1%-nə 6 aya kimi uşağı yalnız ana südü ilə, 9.1%-nə ana südü, su və çayla qidalandırmaq məsləhət görülüb.
Anaların 11.1%-nin fikrinə görə uşağı 6 aya qədər, 33.3%-nin 1 yaşa qədər, 44.4-nin 2-3 yaşa qədər, 8.9%-nin süd kəsilənə qədər qidalandırmaq lazımdır.
Heç bir maye vermədən uşağın 6 ayına qədər yalnız döşlə qidalandırılmasının anaların 73.3% kifayət olduğunu, 26.7% - kifayət olmadığını söyləmişlər.
23
Cəmi 21 market əhatə olunmuşdur.
Bütün regionlarda mövcud uşaq qida məhsullarının adları və mövcud olub-olmaması aşağıdakı cədvəldə göstərilmişdir.
Məhsulun adı Bakı, Nəsimi Bakı, Nizami Bakı, Sabunçu Lənkəran İmişli Quba Gəncə 1. Nestle
2. Sahha
3. Nutricia
4. Friso
5. Nutrilak
6. Vinni
7. Aquşa
8. Bebi
9. Humana
10. Heinz
11. Digər
- Var - Yox
“Bebi” süni qida məhsuluna yalnız Gəncədə, “Heinz” süni qidasına isə Bakıda rast gəlinib. “Nestle”, “Sahha”, “Nutricia”, “Friso”, “Nutrilak”, “Humana” süni qida məhsulları “Körpələrin və erkən yaşlı uşaqların qidalanması haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunundan götürülmüş 10 meyardan əksəriyyətinə uyğundurlar. Yalnız “Aquşa” süni qida məhsulunun üzərində Azərbaycan dilində yazı yox idi.
24
Sorğu olunmuş anaların əksəriyyəti (98,2%) evlidir. Ailələr əsasən (51,1%) 4-5 nəfərdən ibarətdir. Anaların əksəriyyətində (89,2%) yaşadığı ev şəxsi və ya hökumət evidir. Evlər əsasən (74,4%) qaz və elektrik soba ilə qızdırılır. Axar su, elektrik enerjisi, telefon, soyuducu, televizor və paltaryuyan maşın evlərin əksəriyyətində vardır.
Analar körpə uşaqların qidalandırılması haqında məlumatı ilk dəfə əksər hallarda (84%) tibb işçilərindən alırlar. Analar körpənin qidalandırılması haqqında (84%), uşaqların sağlamlığına aid məlumatları (77,1%) tibb işçilərindən alırlar. Əksər hallarda bu məlumat analara doğuşdan dərhal sonra (65,9%) və doğuşdan sonra (19%) doğuşa yardım tibb müəssisələrində verilir. Qadın məsləhətxanalarında hamilə qadınlara körpələrin qidalandırılması haqqında məlumat nadir hallarda (9,4%) verilir.
Anaların uşağın qidalandırılması haqqında bilikləri kifayət qədər deyil. Belə ki, anaların 44,3%-i hesab edir ki, uşağı 1 yaşa kimi döşlə qidalandırmaq lazımdır. Anaların 50,3%-i düşünür ki, uşağı 6 aya qədər heç bir maye vermədən qidalandırmaq mümkün deyil. Anaların 40%-i hesab edir ki, əlavə qida süni qida deməkdir. Anaların təxminən 1/4 səfhən hesab edir ki, əlavə qida uşağa ilk 5 ayında verilməlidir. Uşaqları neçə müddət ərzində döşlə qidalandırmaq lazım olduğunu Bakı şəhərindəki analar respublikanın sorğu üçün seçilmiş digər yerlərindəki qadınlarla müqayisədə daha zəif bilirlər.
Sorğu olunmuş anaların uşaqlarının əksəriyyəti (97,3%) tibb müəssisələrində doğulub və əksəriyyəti (95.1%) nə vaxtsa döşlə əmizdirilib. Heç bir zaman uşağını əmizdirməyən analar bunu subyektiv səbəblərlə izah ediblər.
Sorğuda iştirak edən qadınların uşaqlarının əksəriyyətinin (97,3%) tibb müəssisələrində doğulması və 77 doğuşa yardım tibb müəssisələrindən 67-si Körpə Dostu Klinikası statusunu almasına baxmayaraq, uşaqlar əksər hallarda (64,5%) ana ilə fərqli otaqlarda yerləşdirilirlər.
Uşaqların yalnız təxminən 1/5 doğulduqdan dərhal sonra və ya 1 saat ərzində döşlə əmizdirilib. Doğulandan sonra ilk bir saat ərzində döşlə əmizdirilən uşaqların faizi respublikanın sorğu üçün seçilmiş digər yerlərində Bakı ilə müqayisədə daha çoxdur.
25 37.1% xəstəxanada uşağa maye verilməsi, 33.9% tibb işçisinin onlara öyrətməsi, 19.6% isə ailənin, yaxınlarının məsləhət görməsi ilə izah ediblər.
2 yaşa qədər uşaqların təxminən yarısı (48,4%) sorğu aparılan zamanı döşlə əmizdirilirdi. 0-5 aylıq uşaqların təxminən 3/4 döşlə əmizdirilir. Eyni zamanda, 6 aya qədər uşaqlar arasında əlavə qida alan uşaqlar 34.4% təşkil edir.
Hal-hazırda döşlə əmizdirməyən anaların əksəriyyəti (85,6%) və hal-hazırda döşlə əmizdirən anaların əksəriyyəti (92,3%) gecələr uşaqlarını döşlə əmizdiriblər. Ötən gün ərzində uşaqların 30.3% 3 növ, 27.5% 4 növ qida məhsulu ilə qidalanmışlar. Bu qida uşaqlara əsasən (53,9%) qaşıqla verilir.
Uşaqların yarısından çoxuna (55,3%) əlavə qida 6 ayından, digərlərinə (43,5%) isə ilk 5 ayından verilib. Əlavə qidanın bu yaşda verilməsini anaların yarısı həkimin məsləhət görməsi ilə izah ediblər.
6 aya qədər uşaqların yalnız 10.2% maye verilmir. Uşaqların 70.8%-nə ötən gün ərzində əmzikli qabda nə isə içizdirilib. Bunların əksəriyyəti 1 yaşa qədər uşaqlardır.
Sorğu olunmuş tibb işçilərinin iş stajı əsasən (81,3%) 20-40 il arasıdır. Tibb işçiləri analara əsasən (51,2%) döşlə qidalandırmanın başlanması haqqında məlumat verirlər. Bunların çoxu təlim keçmiş tibb işçiləridir.
Eksklyuziv döşlə qidalandırma tərifini sorğu olunmuş tibb işçilərinin yalnız üçdə biri bilirdi. Buna baxmayaraq tibb işçiləri (84,5%) hesab edir ki, 0-dan 6 aya qədər uşaqlar yalnız döşlə qidalanmalıdır. Altı ay ərzində uşağın yalnız döşlə qidalandırılmağının tərəfdarı olan tibb işçilərinin 60,6%-i bu haqda təlim keçmişdir.
Buna əlavə olaraq tibb işçilərinin çoxu (82,9%) hesab edir ki, su, çay və ya heç bir başqa maye verilməməsi şərti ilə körpənin ilk 6 ayına kimi yalnız ana südü ilə qidalandırılması kifayət edər. Belə düşünən tibb işçilərinin 58,9%-i bu haqda təlim keçmişdir.
Körpə uşaqların qidalandırılması haqda tibb işçilərinin analara/gələcək analara verdiyi məsləhətləri əksər hallarda natamamdır. 26 Tibb işçilərinin yarısından çoxu (62,8%) hesab edir ki, uşaq nə vaxt istəsə döşlə qidalandırılmalıdır. Tibb işçilərinin əksəriyyətinin (81,4%) fikrinə görə, uşaq doğulandan dərhal və ya 1 saat ərzində döşə qoyulmalıdır. Belə düşünən tibb işçilərinin yarısından çoxu (60%) təlim keçmiş tibb işçiləridir. Gecələr uşağı döşlə qidalandırmaq lazım olmadığını düşünən tibb işçilərinin sayı 40,3% təşkil edir. Uşağın gecə saatlarında döşlə əmizdirilməsinin, iki il ərzində döşlə qidalandırmağın zəruriliyini 40%-dən artıq tibb işçisi bilmir.
Tibb işçisinin (80,6%) fikrincə ana uşağa döş südü verə bilmirsə, o zaman uşağa süni qida verilməlidir. Tibb işçilərinin 70,6%-i düşünür ki, bu qida uşaqlara əmzikli qabda verilməlidir.
Tibb işçilərinin əksəriyyəti (82,9%) düşünür ki, əlavə qida uşaqlara 6 ayından sonra verilməlidir. Onların düşündüklərinə görə uşaqlara 3 növ qida məhsulu verilməlidir. 7,9%-i şirin yeməklərin uşaqlara verilməsini də məsləhət görür.
Tibb işçilərinin əksəriyyəti (72,1%) düşünür ki, 6 aydan 1 yaşa kimi uşaqlar döşlə və əlavə qida ilə qidalandırılmalıdırlar.
Zənginləşdirilmiş qida haqqında tibb işçilərinin məlumatı yoxdur. Ən çox rast gəlinən (64,1%) problem kimi tibb işçiləri xidmət göstərdikləri analarda südün az olması və ya olmaması və anada döş infeksiyası/mastitin olmasını göstərmişlər.
Döşlərin qızarması, döş gilələrinin çatları, absesi və anada südün az olması zamanı tibb işçilərinin 28,6%-i qadınlara döşlə qidalandırmağı məsləhət görür.
Tibb işçiləri (63,1%) ananın hamilə olması və döş absesi zamanı qadınlara döşlə qidalandırmağı məsləhət görmürlər.
Tibb işçilərinin (38,2%) fikrincə anada vərəmin, döş xərçənginin, insan immunodefisiti virusunun, B və C virus hepatitlərinin olması döşlə qidalandırmağa dair mütləq əks göstərişlərdir.
Təlim keçmiş tibb işçilərinin arasında bilikləri yüksək olanlar çoxluq təşkil edir. Müşahidə zamanı məlum olmuşdur ki, Bakı və Gəncə şəhərlərində, demək olar ki, bütün növ süni qida məhsullarını əldə etmək olar. İmişlidə və Lənkəranda uşaq qidaları əsasən apteklərdə satılır.
27 “Nestle”, “Sahha”, “Nutricia”, “Friso”, “Nutrilak”, “Humana” süni qida məhsulları “Körpələrin və erkən yaşlı uşaqların qidalanması haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunundan götürülmüş 10 meyardan əksəriyyətinə uyğundurlar. Yalnız “Aquşa” süni qida məhsulunun üzərində Azərbaycan dilində yazı yox idi.
“Vinni”, “Bebi”, “Heinz” süni qida məhsulları təyin olunmuş 10 meyardan bir neçəsinə uyğun deyildi. Qiymətləndirmənin zəif tərəfləri Bəzi suallar xatırlama ilə bağlı olduğuna görə, burada səhv ehtimalı da var.
Ölmüş uşaqların analarının sorğusu mənəvi cəhətdən çətin olduğuna görə, onlar qiymətləndirməyə daxil edilməyiblər.
Anaların sorğusu zamanı qayınananın yaxınlıqda olması bəzi sualların nəticələrinə təsir göstərib. Misal üçün, uşağa qulluq etməkdə anaya kim kömək edir sualına anaların əksəriyyəti qayınananın da kömək etdiyini söyləyiblər.
Rayonlarda uşaq qidalarının marketlərdən əlavə əsasən apteklərdə satıldığına görə apteklər də müşahidəyə cəlb olunmuşdur.
1. Körpə uşaqların sağlamlığı, o cümlədən döşlə qidalandırılması, bu haqda qadınlara məsləhət verilməsinə dair tibb işçilərinin biliklərinin artırılması üçün uşaq qidalandırılmasına dair təlimlərin təşkili. 2. Uşaq qidalandırılmasına dair tibb işçiləri üçün mövcud olan təlim/tədris materialları və metodikasının müasir standartlara uyğun təkmilləşdirilməsi. 3. Uşaq qidalandırılmasına aid klinik protokolun hazırlanması və bu protokol üzrə tibb işçiləri üçün təlimlərin təşkili. 4. Körpə uşaqların sağlamlığı, o cümlədən döşlə qidalandırılması haqda məsləhətlərin antenatal xidmətlərin ayrılmaz tərkib hissəsinə çevrilməsi. 5. Tibb işçilərinin uşaqların qidalandırılması haqqında qadınlara məsləhət verməsi üzrə monitorinq sisteminin yaradılması. 28 6. Uşaqların qidalandırılması sahəsində geniş miqyaslı kommunikasiya/maarifləndirmə strategiyasının hazırlanması və tətbiqi. 7. Uşaq qidalarının üzərindəki düzgün informasiyanın verilməsi üzrə monitorinqin gücləndirilməsi. 8. “Körpə dostu klinikası” statusunun verilməsi meyarlarının yüksəldilməsi. İSTİNADLAR
i
ii http://www.who.int/whosis/whostat/RU_WHS09_Full.pdf
http://www.unicef.org/socialpolicy/files/ChildrenUnderSix.pdf
http://www.meclis.gov.az/?/az/legislation/view/626
http://www.gender-az.org/Files/Report%202003az.doc
http://e-qanun.az/files/framework/data/12/c_f_12097.htm
http://www.health.gov.az/news.php?id=691
Базовая помощь новорожденному - международный опыт, Москва, 2008 г.- акад.РАМН Н.Н.Володин, акад. РАМН Г.Т.Сухих
ix
http://www.righttofoodindia.org/data/joint_statement_26march.pdf
x
http://guidelines.gov/content.aspx?id=9847
xi Базовая помощь новорожденному - международный опыт, Москва, 2008 г.- акад.РАМН Н.Н.Володин, акад. РАМН Г.Т.Сухих
xii
http://www.unicef.org/programme/breastfeeding/baby.htm Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|