Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan müƏLLĠMLƏR Ġnstġtutu
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TapĢırıqlar AĢağıdakılarla bağlı Ģərh verin
101
miĢdir. Sultana göndərilən bu hədiyyyə, xüsusi nüsxə olaraq qızıl suyu ilə yazılmıĢ, almaz qaĢlarla bəzədilmiĢ və qalın gümüĢ qutuda yerləĢdirilərək Xeyriyyə Cəmiyyətinin üzvü müəllim və pedaqoq, görkəmli Ģair, ictimai xadim Abdulla ġaiqin qardaĢı Axund Yusif Talıbzadə (Yusif Ziya adı ilə də məĢhurdur) tərəfindən 1907-ci ilin 19 avqustunda Sultan Əbdül Həmidə təqdim edilmiĢdir. Böyük ədib və Ģairimiz Abdulla ġaiq böyük qardaĢı Axund Yusif Talıbzadənin Türkiyə səfəri haqqında belə yazmıĢdır: “Bakı qazisi Mir Məhəmməd Kərim Mir Cəfərzadə Quranı Azərbaycan dilinə tərcümə edib məĢhur sərvətdar Hacı Zeynalabdın Tağıyevin pulu ilə çap etdirmiĢdir. Hacı tərcümənin əlli nüsxəsini qızıl suyu ilə çap etdirib qiymətli cildə tutdurmuĢdur. Bu nüsxələrdən birinin cildini qalın gümüĢdən yapdırıb ortasına da “La ilahə illəllah, Mühəmmədən Rəsulillah” sözlərini yazdırmıĢ və qardaĢım Axund Yusif Talıbzadə vasitəsilə həmin nüsxəni Türkiyə Sultanına hədiyyə göndərmiĢdir”. Osmanlı arxivində mühafizə edilən yazılı bir sənədə əsasən Axund Yusif Talıbzadə - Xeyriyyə Cəmiyyətinin idarə iĢlərində vəzifə daĢıdığını, ziyalı bir ailədən gəldiyini, Rus ali məktəbindən məzun olduğunu, müsəlman əhalisinin mənən və dinən xilafət məkanına daha qüvvətli bağlanması və onların aydınlanması üçün nəĢr etdirdiyi günlük “Təzə həyat” qəzetində yazarlıq yapdığını saray nazirlərinə bildirdikdən sonra, Bakıda Ġslam Xeyriyyə Cəmiy- yətinin qurucusu və rəhbəri olan Hacı Zeynalabdin Tağıyevin təqib etməyə çalıĢdığı xətti hərəkəti saray üzvlərinə belə bildirmiĢdir: 1) Ġndiyə qədər Qafqaz Türkləri yazıĢmalarında yalnız farscadan istifadə etmiĢlər. Bundan sonra farscanın yerinə ana dilimiz olan türkcənin istifadə edilməsi və geniĢləndirilməsi; 2)Məktəb kitabları- mızın türk dilində yazılması; 3) Məktəblərimizin proqramlarının Osmanlı Maarif proqramına müvafiq tərtib edilməsi; 4) Mərkəzi idarəsi Bolqarıstanın Varna Ģəhəri ilə Ġranın Urmiyə Ģəhərlərində yerləĢən Erməni-Amerikan və Erməni-Proteston Komitələri Qafqaz və Azərbaycan türklərini xilafət məqamına bağlılıqdan və müqəd- dəs qaye olan Ġslam ittihadından uzaqlaĢdırmaq üçün ərəbcə, türkcə, farsca və kürdcəyə vaqif olan ermənilər Qafqaza zərərli nəĢriyyatlar soxurlar. Bunları bir an öncə təsirsiz hala gətirmək və Qafqaz
102
müsəlmanlarına təsirini önləmək üçün qarĢı nəĢriyyatda bulun- mağımız gərəkir; 5) Qafqazdan Ġrana, Misirə və Avropaya fərarilik edib, oralarda tutulmayanların bir daha Qafqaza dönmələrinə izin verilməməsi; 6) Uyğun bilinən məktəb müdirləri və müəllimlərin Osmanlı hökümətindən Qafqaza göndərilməsinin təmin edilməsi; 7) Dini kitabların və təfsirlərin, peyğəmbərimizin hədisləri, əxlaqi kitablar və bu mövzuda yararlı təmimlərin yayınlanması . Axund Yusif Talıbzadə Bakı Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyəti- nin və onun sədri H.Z.Tağıyevin həyata keçirmək istədiyi əsas məsələləri bu Ģəkildə saray üzvlərinə anlatdıqdan sonra Qurani - Kərimin Hacı tərəfindən hazırlatdırılmıĢ üç cildlik türkcə təfsirini, onun (H.Z.Tağıyevin) yazdığı bir məktubla birlikdə, Osmanlı Dövlətinin PadĢahı II Əbdülhəmidə təqdim etmiĢdir. Sultan Əbdülhəmid də bunun əvəzində brilyantla iĢlənmiĢ Osmanlı dövlətinin ən böyük, ən üstün medalını - birini H.Z.Tağı- yevə, o birini də Axund Yusif Talıbzadəyə təqdim etmiĢdir.
1. Ġslamiyyətdə tərbiyə məsələləri. 2. Ġslam tərbiyəsinin üsulları. 3. Ġalam tərbiyəsinin prinsipləri. 4. Qurani Kərimdə tərbiyə məsələləri. 5. H.Z.Tağıyevin maarifçilik fəaliyyəti haqqında. 6. H.Z.Tağıyev və Quranı-Kərimin tərcüməsi haqqında.
1.
Qurani-Kərim. Bakı: AzərnəĢr, 1992. 2.
Ot kökü üstə bitər: Akademik Kamal Talıbzadə ilə müsahibə. “Xalq” qəz. Bakı, 5 iyun 1999. 3.
Quran aparılması” məqaləsi. “Elm” qəz. mart 1992, № 6 (403). 4.
Talıbzadə K.A. Axund Yusif Talıbzadə. “Odlar yurdu” qəz. 10- 17 sentyabr 1992, № 26; 24-30 sentyabr, 1992, № 27. 5.
Naxçıvan Ģəhəri), Abdulla ġaiqin Mənzil Muzeyinin arxivi, qovluq. 103
6.
ġeyxülislam AllahĢükür PaĢazadə. Qafqazda Ġslam: Tarixilik və müasirlik. Bakı: Azərbyacan Dövlət NəĢriyyaü, 1991. 7.
həyat, 1998. № 5. 8.
Məmmədov K.A. ġərq pedaqoji fikir tarixindən (Tədris vəsaiti). Bakı: Mütərcim, 2011. 9.
H.Z.Tağıyevin Sultana hədiyyəsi // Azərbaycan məktəbi, 2011, № 3.
4.5. Təsəvvüfdə tərbiyə məsələləri Erkən orta əsrlər dövründə Azərbaycanın ictimai-siyasi, mə- dəni-maarif həyatında, Ģəxsiyyətin tərbiyə və təlimində, pedaqoji fikrində sufilik hərəkatı geniĢ vüsət almıĢdır ki, bu hərəkatın mahiy- yətini bilmədən o dövrün ədəbiyyatını, mədəniyyətini, mənəviy- yatını, pedaqoji fikirlərini anlamaq çətin olar. Ġslamda yaranmıĢ mistik hərəkat sufilik adlanmıĢdır. “Misti- ka” ingiliscə “Tanrıya dönüĢ” anlamını verir. Sufilik özünə məxsus bir həyat olmaqla maddiyyəti özündən uzaqlaĢdırmaq və hər cür maddi istək və arzuya qarĢı daxili mübarizədir. Təsəvvüf Ġslam qay- naqlı olub, müsəlmanların mənəvi həyatının təbii nəticəsi olaraq meydana çıxmıĢdır. Təsəvvüfün əsas nüvəsi Quran və hədislərdir. Təsəvvüfün özünə məxsus tərbiyə, əxlaq prinsipləri mövcud olmuĢdur. Təsəvvüf bir ədəbdir, pis xasiyyətləri tərk edib, gözəl xasiyyətlər qazanmaqdır, kimsədən inciməmək, kimsəni incitmə- məkdir, nəfsə qarĢı bir mübarizədir, hər kəsin yükünü çəkmək, kim- səyə yük olmamaqdır, bütün insanlara sevgi ilə baxmaq və onları özünə dost bilməkdir. Təsəvvüf sözünün kökü haqqında müxtəlif fikirlər vardır. Bunların ən tutarlısı dil qaydalarına və tarixi gerçəkliyə uyğun olan “Təsəvvüf” ün kökü olan “Sufi” sözünün “Suf” sözündən (yəni “Yun”) alındığını söyləyən görüĢdür. ġihabəddin Sührəverdi bu mövzuda bir çox fikirləri təhlil etmiĢ və göstərmiĢdir ki, Sufilər yun paltar geydiklərindən onlara sufi deyilmiĢdir. MəĢhur hurufi Ģair Nəsimi bu mənada demiĢdir: “Geymə atlas, gey gilən Ģali sən” (yəni
Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|