459
Şagird kollektivinin xüsusiyyətləri:
14.2. Şagird kollektivinin xüsusiyyətləri
ġagird kollektivi Ģagirdlərin sosial və ali orqanıdır. Çünki
o, ümumi sosial əhəmiyyəti olan məqsəd və fəaliyyət birliyi ilə bir-
ləĢmiĢdir. Onun ümumi seçkili orqanları vardır.
ġagird kollektivi bir sistem kimi daha mürəkkəb birlikdir,
çünki o, uĢaq (yeniyetmə və gənclər) və müəllim kollektivini birləĢ-
ġAGĠRD
KOLLEKTĠVĠNĠN
XÜSUSĠYYƏTLƏRĠ
ġagird
kollektivi
bir sistem kimi daha
mürəkkəb birlikdir.
ġagird
kollektivi
nisbi müstəqil
sistemdir.
ġagird
kollektivi
dinamik
sistemdir.
ġagird
kollektivi
uĢaq və müəllim
kollektivini birləĢdirən
tərbiyəvi kollektivin
üzvi hissəsidir.
ġagird
kollektivi
sinif kollektivinin
ən stabil həlqəsidir.
ġagird
kollektivi
vahid ictimai əhəmiy-
yətli olan məqsədlərin
həyata keçirilməsi üzrə
fəaliyyətin subyektidir
.
460
dirən tərbiyəvi kollektivin üzvi hissəsidir.
ġagird kollektivi nisbi müstəqil sistemdir, çünki bu sistemə
özünütənzimləmə, özünütəĢkiletmə, özünüidarəetmə prosesləri
aiddir.
ġagird kollektivi dinamik sistemdir, çünki kollektivin
inkiĢafı Ģagirdlərin daxili aləmində, cəmiyyətin həyatında, kollektivi
əhatə edən mühitdə baĢ verən dəyiĢikliklərlə bağlıdır.
Şagird kollektivinin əlamətləri:
Ümumi sosial əhəmiyyəti olan məqsəd qoymaq. Hər bir
qrupun məqsədləri vardır. Kollektivin məqsədi ictimai məqsədlərə
uyğun gəldiyindən cəmiyyət və dövlət onu müdafiə edir, çünki o,
dövlətin konstitusiyasına və qanunlarına zidd deyildir.
QarĢıya qoyulmuĢ məqsədə çatmaq üçün birgə fəaliyyət.
Ġnsanlar kollektivlərdə ona görə birləĢirlər ki, birgə səylərlə
müəyyən məqsədlərə tez nail olsunlar. Bunun üçün kollektivin hər
bir üzvü birgə fəaliyyətdə fəal iĢtirak etməli, onun nəticələri üçün
yüksək Ģəxsi məsuliyyəti ilə fərqlənməlidir.
Kollektivin üzvləri arasında məsuliyyətli asılılıq münasi-
bətləri. Bu münasibətlər təkcə məqsəd və fəaliyyət birliyini deyil,
həm də bu məqsəd və fəaliyyətlə əlaqədar olaraq yaranan hiss və
duyğuları, təəssüratları, fikir birliyini əks etdirir.
Ümumi seçkili rəhbər orqanların yaradılması. Kollektivdə
demokratik münasibətlər yaranır. Kollektivin idarə orqanları bir-
baĢa və açıq seçki yolu ilə onun ən nüfuzlu üzvlərindən formalaĢır.
ŞAGİRD (TƏLƏBƏ)
KOLLEKTİVİNİN
ƏLAMƏTLƏRİ
ÜMUMĠ SOSĠAL
ƏHƏMĠYYƏTLĠ
MƏQSƏDĠN OLMASI
KOLLEKTĠVĠN ÜZVLƏRĠ
ARASINDA
MƏSULĠYYƏTLĠ ASILILIQ
QARġIYA QOYULMUġ
MƏQSƏDƏ ÇATMAQ
ÜÇÜN BĠRGƏ FƏALĠYYƏT
ÜMUMĠ SEÇKĠLĠ
RƏHBƏR ORQANLARIN
YARADILMASI
461
14.3. Kollektivin mərhələlər üzrə formalaşması
texnologiyası
Kollektivin mərhələlər üzrə formalaĢması texnologiyası
A.S.Makarenkonun təlimində öz əksini tapmıĢdır. O, kollektivin hə-
yat qanununu yaratmıĢdır: hərəkət kollektivin yaĢaması forması, da-
yanmaq isə onun dağılması formasıdır. O, kollektivin inkişaf prin-
siplərini müəyyən etmiĢdir:
1) aşkarlıq; 2) məsuliyyət; 3) perspektiv xətlər; 4) parelel
təsir.
Kollektiv olmaq üçün qrup bir neçə çətin keyfiyyət dəyiĢikliyi
yolunu keçməlidir. A.S. Makarenko bu yolun bir neçə mərhələsini
müəyyən etmiĢdir:
I mərhələ kollektivin təĢəkkülü mərhələsidir. Bu mərhələdə
müəllim qrupu kollektivə çevirmək istəyir. Kollektivdə fəallar
yaradıldıqdan sonra Ģagirdlər ümumi məqsəd, fəaliyyət və ümumi
təĢkilat əsasında birləĢir.
II mərhələdə sinif fəallarının Ģagird yoldaĢlarına təsiri güc-
lənir. Fəallar müəllimin tələblərini müdafiə edirlər. Burada fəallarla
iĢ müəllimdən diqqət tələb edir.
Tərbiyənin subyekti kimi kollektiv öz inkiĢafının müəyyən
səviyyəsinə bu mərhələdə çatır. Bu mərhələdə kollektivin inkiĢafı
ziddiyyətlərin aradan qaldırılması ilə bağlıdır. Kollektivin inkiĢa-
fında sıçrayıĢlar, geriləmələr labüddür.
III mərhələ kollektivin inkiĢafı mərhələsidir. Bu mərhələdə
kollektivin üzvlərinin bir-birlərinə verdikləri tələblərin səviyyəsi də
fərqlidir. Belə ki, kollektivin hər bir üzvi yoldaĢına nisbətən öz
qarĢısında daha ciddi tələblər qoyur. Ümumi təcrübə, hadisələri bir
cür qiymətləndirmək bu mərhələdə kollektivin əsas əlamətlərindən-
dir.