Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ GƏNCƏ DÖVLƏt unġversġtetġ
Yüklə 16,42 Kb. Pdf görüntüsü
|
102 taktiki döyüş priyomları, güllə atıcılığı qaydaları, mülki müdafiə və s. haqqında qısaca və lazımi məlumatlar vermək mümkündür. Zəruri biliklər elə bir sistemlə məktəblilərə çatdırıla bilər ki, onlar fizika dərsliklərinin məzmununu ağırlaşdırmamaqla və dəyişdirmə- məklə bərabər, həm fizikanın özünün asan mənimsənilməsinə, həm də gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı (ibtidai hərbi hazırlıq) kursu- nun öyrənilməsinə, daha sonra isə X sinifdən başlayaraq, fizika və gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı fənlərinin qarşılıqlı-əlaqəli tədri- sinə hazırlıq olsun. Bu iş əsasən paralel şəkildə iki istiqamətdə aparıla bilər. Birincisi, fizikadan yeni mövzuların tədrisi zamanı. Bir sıra mövzu- lar vardır ki, onlarda hərbi biliklərə rast gəlinir və fizika anlayış- larının mənası aydınlaşdırılarkən hərbə dair materiallardan nümunə kimi istifadə edilir. Ona görə də həmin materialları dərsdə nisbətən qabarıq şəkildə verərək, onları yığcam şəkildə genişləndirmək olar. İkincisi, fizika dərsliklərindəki hərbi məzmunlu çalışmaların həlli zamanı həyata keçirilə bilər. Hər iki istiqamətdə iş qarşılıqlı əlaqədə və biri o birini tamamlamaqla aparılmalıdır. Fizika dərslərində hərbi-texniki və taktiki biliklərin verilməsi prosesi konkret hərbi mövzular üzrə qruplaşdırılmışdır. I. Fizika dərsliklərində gənclərin çağırışaqərdəki hazırlığı (ibtidai hərbi hazırlıq) fənninin əsas bölmələrindən biri olan “Silah- lar və atıcılıq hazırlığı”na (“Atəş hazırlığı”na) dair məlumatlar var- dır. Onların bir qismi yeni tədris materialının məzmununda verilir. Məsələn, “Kalaşnikov avtomatının gülləsinin (lülədən çıxan anda) hərəkət sürəti 715m/san-yə bərabərdir” (VI-VII siniflər üçün “Fizi- ka” dərsliyi, 29-cu səhifə). Həmin məlumatların digər qismi fizika çalışmalarının məz- munundadır. Məsələn, “Kütləsi 10q olan və üfüqi istiqamətdə 600m/san sürətlə hərəkət edən güllə, kütləsi 2kq olan taxta tirə də- yərək orada qalır. Bu vaxt güllə və tir qızır. Qızmaya nə qədər enerji sərf olunur? Havanın müqavimətini nəzərə almamalı” (VIII sinfin “Fizika” dərsliyi, 216-cı səhifə, 36/7-ci çalışma). 103 6-7-ci siniflərin “Fizika” dərsliyinin 36-cı, 37-ci (3-cü çalış- ma), 38-ci (2 və 3-cü çalışmalar), VIII sinfin “Fizika” dərsliyində isə 134-cü, 207-ci (34,3-cü çalışma), 222-ci səhifələrindəki məlu- mat və çalışmalar da həmin qəbildəndir. Bunu nəzərə alaraq, müəllim ardıcıllıq etibarı ilə əvvəldə veri- lən çalışmaların həlli zamanı Kalaşnikov avtomatının ümumi görü- nüşü və ondan atılan güllənin hərəkət trayektoriyası plakatını hərbi kabinetdən götürüb nümayiş etdirə bilər. Bu zaman o, bir-iki cümlə ilə belə məlumat verə bilər: “Uşaqlar, siz Kalaşnikov avtomatını görürsünüz. Bu qoşunlarımızın ən güclü odlu əl silahlarından biridir. Onu görkəmli rus konstruktoru M.T.Kalaşnikov yaratmış və Modernləşdirilmiş Kalaşnikov avtomatı (MKA-“AKM”) adlanır. M.T.Kalaşnikov həm də Kalaşnikov əl pulemyotunun (“KƏP”- RPK) yaradıcısıdır. Ona görə də bu silahlar Kalaşnikov avtomatı (ya pulemyotu) adlanır. Kalaşnikov avtomat və pulemyotunun fərqli cəhətləri olmasına baxmayaraq onların iş prinsipi və əsas hissələri eynidir. Avtomat müxtəlif hissələrdən ibarətdir. Bu onun qundağı, bu darağı, bu çaxmağı, bu isə lüləsidir (müəllim göstərir). Atəş açıl- dıqda güllə lülənin içərisində öz sürətini artırır və lülədən çıxanda özünün ən böyük sürətini alır. Bu sürət güllənin başlanğıc sürəti olur. Məhz bizim fizika kitabında verilən 715m/san Kalaşnikov av- tomatlarında güllənin başlanğıc sürətidir. Bu sahədə geniş məlumat- lara siz gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı (ibtidai hərbi hazırlıq) kursunda yiyələnəcəksiniz. II. VI-VII siniflərinin “Fizika” dərsliyində bir sıra nəzəri mə- lumatlar və çalışmalar vardır ki, onların məzmunu bilavasitə gənclə- rin çağırışaqədərki hazırlığı (ibtidai hərbi hazırlıq) kursunda geniş şərh olunan atəşin baş vermə hadisəsinin, onun elmi-nəzəri əsasları- nın və silahdan atəş açma qaydalarının məzmunu ilə bağlıdır. Məsə- lən, “güllə atəşdən qabaq tüfəngə nisbətən sükunətdə olur. Atəş açı- landa qarşılıqlı təsir nəticəsində güllə və tüfəng müxtəlif istiqamət- lərdə hərəkət edir. Təpmə hadisəsi baş verir” (səh.36). “Tüfəngdən atəş açıldıqda qarşılıqlı təsir hadisəsini şərh edin” (səh.37, çal.3). “Tüfəngdən atəş açarkən tüfəngi çiyinə bərk sıxmaq lazımdır. Nə 104 üçün bu zaman təpmə hadisəsi azalır?” (səh.38, çal.2). “Ov patron- larını hazırlayarkən tüfəngin kütləsini nəzərə alırlar. Yüngül tüfəng- lər üçün patrona qırmanı, ağır tüfənglərə nisbətən az doldururlar. Niyə belə edildiyini izah edin” (səh.38, çal.3) və s. Belə tip çalışmaların həllinə başlamazdan əvvəl müəllim izahat verə bilər ki, atəş patronlardakı barıtın hesabına əmələ gəlir. Atəş açdıqda barıt alışır və barıtın yanması nəticəsində patronun içərisində çox yüksək təzyiqli qaz yaranır. Qaz gülləni patrondan ayıraraq irəliyə, patronu isə silahla birlikdə geriyə itələyir. Atəş zamanı silahın geriyə hərəkəti geritəpmə adlanır. Geritəpmə zamanı silah çiyinə, qola və döşə təsir göstərir. Gələcəkdə öyrənəcəksiniz ki, bu təsir silahın geriyə hərəkəti zamanı malik olduğu sürət və enerji ilə xarakterizə edilir. Güllə atıldığı silahdan nə qədər yüngüldürsə, silahın geritəpmə sürəti də güllənin başlanğıc sürətindən o qədər dəfə azdır. Şagirdlər öyrənirlər ki, tüfəngdən (yaxud avtomatdan) atəş açarkən tüfəngin qundağını çiyinə bərk sıxmaq lazımdır. Əgər qundaq çiyindən aralı qalarsa, onda geritəpmə nəticəsində qundaq çiyinə kənardan bərk dəyər və adam zədələnə bilər. Lakin qundağı çiyinə bərk sıxdıqda geritəpmə qüvvəsi çiyinə və bədənə ötürülür. Güllə və tüfəng elə hazırlanır ki, bu geritəpmə qüvvəsi insan orqa- nizminə zərərli təsir göstərmir. Müəllim bütün bu məlumatları müx- təlif çalışmaların həllindən əvvəl hissə-hissə də verə bilər. Bundan sonra fizika müəllimi müvafiq çalışmaları oxuyub həllinə keçir. 8-ci sinif “Fizika” dərsliyində (səh 210) V 0 başlanğıc sürəti ilə yuxarı atılmış cismin 2g V h 2 0 hündürlüyünə qalxdığı isbat olunur. Burada qeyd etmək lazımdır ki, “Kalaşnikov avtomatının başlanğıc sürətinin V 0 =715 m/san olduğunu bilirik. Kim həmin düstura əsasən yuxarı atılmış güllənin qalxma hündürlüyünü tapar? (şagirdlər müstəqil olaraq həll edirlər: h=26km).” Bu düsturda havanın müqaviməti və yerin cazibə qüvvəsi nəzərə alınmır. “Cazibə hadisəsi. Ağırlıq qüvvəsi” kimi bəzi mövzuların tədrisindən sonra müəllim aşağıdakı tipli çalışmalar tərtib edə bilər. “Üfüqi istiqamətdə atılmış güllə nə üçün bir müddət gedəndən sonra Yüklə 16,42 Kb. Dostları ilə paylaş:
|