Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ GƏNCƏ DÖVLƏt unġversġtetġ
Yüklə 16,42 Kb. Pdf görüntüsü
|
111 Belə məlumatların verilməsinə və yaxud, çalışmaların həllinə başlamazdan əvvəl fizika müəllimi hazırda ordumuzda istifadə olu- nan topun şəklini göstərib belə bir izahat apara bilər: “Uşaqlar, gün- dən-günə inkişaf edən Azərbaycan Milli Ordusunun Quru Qo- şunlarının əsas atəş gücü raket qoşunları və artilleriyadır. Artilleriya erməni işğalçılarına qarşı müharibə zamanı düşmənin müdafiəsini dağıtmış, piyada və tanklarımızın yolunu açmışdır. 1941-1945-ci illərin müharibəsi zamanı artilleriyanı “müharibənin allahı” adlandı- rırdılar. Müasir artilleriya reaktiv və lüləli artilleriyalardan, həmçi- nin minomyotlardan və digər texnikadan ibarətdir. Bunlar düşmənin istənilən hədəflərini çox dəqiq şəkildə vura bilir. Siz bu şəkildə ordumuzda olan “122mm Qaubisa” markalı topu (79, s.50) görürsü- nüz. Atəş zamanı topun lüləsi üfüqlə bucaq təşkil edir. Dərsliyi- mizdə verilən rəngli tablodan (79, s. 96) görürsünüz ki, üfüqlə bu- caq təşkil etməklə atılan mərminin uçuş trayektoriyası parabola şək- lindədir. Bu da onu göstərir ki, hətta dağların arxasında, görmə dai- rəsindən uzaqda yerləşən düşmən obyektlərini də uzaqvuran toplarla məhv etmək mümkündür. Həmin məlumatdan sonra ya dərslikdə verilən hissənin şərhi- nə keçilir, ya da məsələ oxunur və həll olunur (Şərhin yerini mətn- dən və ya çalışmanın məzmunundan asılı olaraq müəllim müstəqil seçə bilər). Dərslikdə artilleriyaya dair elə materiallara rast gəlinir ki, on- ların gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı (ibtidai hərbi hazırlıq) fənni üzrə biliklərlə bilavasitə əlaqələndirilməsinə sadəcə ehtiyac qalmır. Bu materialların özləri hərbi biliklər verir. Belə ki, VIII sinfin “Fizika” dərsliyində “Üfüqlə bucaq təşkil etməklə başlanğıc sürətlə atılan cisimlərin ağırlıq qüvvəsinin təsiri altında hərəkəti” (§37) belə bir məsələyə əsasən aydınlaşdırılır: “Üfüqlə a bucağı təşkil et- mək şərtilə V 0 başlanğıc sürətilə mərmi atılmışdır. a) mərminin uçuş müddətini, b) maksimal qalxma hündürlüyünü, v) uçuş məsafəsini tapmalı” (78, s.134). Sonra məsələ riyazi biliklərin, o cümlədən, əy- rinin parametrik tənliyindən, triqonometrik funksiyaların xassələrin- dən, triqonometrik eyniliklərdən, cəbri çevrilmələrdən və s. istifadə 112 əsasında izahlı yerinə yetirilir və isbat olunur ki, mərminin uçuş müddəti, maksimal qalxma hündürlüyü və uçuş məsafəsi aşağıdakı düsturlarla hesablanır: T qalxma = ; g Sin V 0 a h max = 2g Sin V 2 2 0 a ; l = g Sin2 V 2 0 a Bu mövzunun tədrisi zamanı müəllim həmin fizika üzrə mate- rialın tam mənimsənilməsinə nail olarsa, onda bu sahədə şagirdlər həm də zəruri hərbi biliklərə yiyələnmiş olurlar. VIII. Dərsliklərdə verilən bir sıra çalışmalar, məsələn, VIII sinfin “Fizika” dərsliyində 7 (7) saylı çalışma, 222-ci səhifədə 3-cü sual və s. raketlərin quruluşu, reaktiv mühərriklər, onlarda enerjinin çevrilməsi, raketlərin hərəkət sürəti, təcili və s. bağlıdır. Belə çalış- maların həlli zamanı fizika müəllimi qeyd edə bilər ki, son illərin müharibələri göstərir ki, döyüşlər zamanı raketlərdən müntəzəm istifadə olunur. Hava Hücumundan Müdafiə Qoşunlarının əsas döyüş gücü zenit – raket qoşunlarıdır. Zenit – raket kompleksi bö- yük atəş gücünə malikdir. Bu raketlər günün istənilən anında, hava şəraitindən asılı olmayaraq müdafiə olunan obyektdən istənilən məsafədə və istənilən hündürlük və sürət diopozonlarında olan hər hansı havadan hücum vasitələrini yüksək dəqiqliklə məhv edə bilir. Qərbi Avropada yerləşdirilmiş “Perşinq-2” və qanadlı nüvə raketləri keçmiş SSRİ-nin müxtəlif obyektlərinə tərəf tuşlanmışdır. Hazırda ABŞ raketləri Əfqanıstan və İraq ərazilərini gecə-gündüz dağıdır, milli əhali qırılır. Rus raketləri isə Çeçenistan ərazisini xarabazara çevirmiş, Gürcüstan ordusuna isə böyük dərs vermişdir. Hazırda kosmosun güclü raket sistemlərilə silahlandırılması planları həyata keçirilir. IX. Dərsliklərə salınmış bir sıra çalışmalar ibtidai hərbi hazırlıq fənninin “Taktiki hazırlıq” bölməsindəki anlayışlarla bağ- lıdır. Məsələn, VIII sinfin “Fizika” dərsliyində təyyarədən tullanan paraşütçunun bir müddətdən sonra sabit sürətlə düşməsindən danı- şılır (78, s.153), sonradan isə paraşütçünün barəbərsürətli hərəkəti ilə bağlı çalışma (78, s.216; çal. 36/5) verilir. 113 Çalışmanın həllinə başlayarkən qeyd etmək olar ki, hərbi əməliyyatlar zamanı əsas döyüşən hissələrdən biri də desant qoşun hissələridir. Bu hissələr və onların texnikası paraşütlər vasitəsilə düşmənin arxa cəbhəsinə atılır, gözlənilmədən düşmənə arxadan zərbələr vurur. Hazırda paraşütlər idarə olunandır və havada ikən onun düşmə istiqamətini dəyişmək mümkün olur. Siz bu şəkildə paraşütlə düşən əsgəri görürsünüz, – deyərək fizika müəllimi hərbi kabinetdən gətirdiyi plakatı göstərir və şərhinə davam edir: Paraşütçü paraşütü açana kimi yerə doğru təcillə, paraşütü açdıqdan sonra isə yerə çatana qədər bərabərsürətli hərəkət edir. Bizim indi yerinə yetirəcəyimiz çalışma da məhz bu prosesə aiddir – dəyərək müəllim çalışmanı oxuyur və onun həllinə keçir. X. Fizika dərsliklərində bir sıra görkəmli rus alimlərinin, o cümlədən, M.V.Lomonosovun, Y.N.Jukovskinin, K.E.Siolkovski- nin, S.P.Korolyovun, İ.V.Kurçatovun elmi kəşflərindən söhbət açı- lır. Rus hərbi texnikasının inkişafında da həmin alimlərin böyük xidmətləri olmuşdur. Bunu nəzərə alaraq, fizika müəllimi həmin alimlər haqqında söhbət gedərkən göstərə bilər ki, fiziklərin gör- kəmli ixtiraları müasir hərbi texnikanın inkişafında geniş tətbiq olunmuş, K.E.Siolkovskinin, S.P.Korolyovun nəzəriyyələri əsasında reaktiv mühərrikli səsdən iti uçan qırıcı təyyarələr, atom enerjisinin əldə olunması üçün tədqiqatlara başçılıq edən İ.V.Kurçatovun nəzə- riyyəsi əsasında isə nüvə silahı əldə edilmişdir. XI. Həm fizika dərsliklərində, həm də gənclərin çağırışaqə- dərki hazırlığı (ibtidai hərbi hazırlıq) dərsliyində elə praktik işlər vardır ki, onlar mahiyyətcə eyni məsələyə – əşyanın (obyektin və ya insanın) yerini müəyyənləşdirməyə aiddir. Məsələn, fizikada “Kən- din şərqindəki axırıncı evin tinində üzü şimala doğru dayan, 120 addım gedərək şərqə dön və 200 addım get. Həmin yerdə 10 dirsək dərinlikdə çala qazı. Sən 100 talant qızıl taparsan” (78, s.7). İbtidai hərbi hazırlıqda “Meşənin şimal hissəsindəyəm: şimala tərəf 600 m zavod trubası, qərbə tərəf 200 m xutor, cənuba tərəf 300 m çay, şərqə tərəf 500 m yol var” (58, s.190) fikirləri eyni məzmunludur. Məzmunların belə eyni olması onu göstərir ki, fizika dərsliklərində Yüklə 16,42 Kb. Dostları ilə paylaş:
|