146
2.
Kalaşnikov avtomatından hədəfə qabaqlama üsulu ilə atılan
güllə 2 saniyədən sonra 280 m/san sürətilə hərəkət edən düşmənin
yük təyyarəsinə dəymişdir. Qabaqlama məsafəsi nə qədər olmuşdur?
“Taktiki hazırlıq” bölməsinin əsas mövzularından biri də
“Kəşfiyyat” mövzusudur. Eksperimental siniflərdə bu mövzunun
izahına hərbi rəhbər şifahi şərhetmə metodu ilə başlayır. O, məş-
ğələni üç başlıca hissəyə ayırır, bu, şagirdlərə elan edilmir: başlan-
ğıc, əsas və yekunlaşdırıcı hissələr. Hər bir hissədə hərbi rəhbərin
şifahi şərhi və müsahibə aparması xüsusi yer tutur. O,
mövzunu elan
etdikdən sonra dərsin məqsədini bildirir və məktəblilərin əvvəlki
hərbi və riyazi biliklərini yada salmaq məqsədilə sual-cavablar
aparır. Sorğu bilavasitə yeni biliyin öyrədilməsi zamanı istifadə
edilən hərbi və riyazi anlayışlara aid olur:
-
Kəşfiyyatçı əsgər kəşfiyyat zamanı ən çox hansı obyekt-
lərə fikir verməlidir? (Kəşfiyyatçı ən çox hərbi əhəmiyyətli obyekt-
lərə fikir verməli, onları yadda saxlamalı və ya qeyd etməlidir. Mə-
sələn, körpüləri, dəmir yol xətlərini, yaşayış məntəqələrini, teleqraf
xətlərini və s.).
-Kəşfiyyatçı ən çox hansı keyfiyyətlərə malik olmalıdır? (yax-
şı yaddaşa, diqqətə,
müşahidə qabiliyyətinə, fiziki hazırlığa və s.)
Hərbi rəhbər bu qayda ilə sual-cavab aparır və müsahibəni ye-
kunlaşdıraraq yeni mövzunun izahına başlayır: “Uşaqlar, müşahidə
kəşfiyyat zamanı istifadə olunan əsas üsullardan biridir”. O, dərsin
əsas hissəsində tədris materialını şifahi şərh etmə və müxtəlif əyani
vəsaitlərdən istifadə zamanı nümayiş etdirmə üsullarını seçir. Hərbi
rəhbər bu üsulların köməyilə “müşahidə”nin forma və üsullarını
(müxtəlif şəraitlərdə) aydınlaşdırmağa başlayır. Kəşfiyyatçının ge-
yimi üzərində dayanır və eyni obyektin müxtəlif şəraitlərdə müşahi-
dəsini plakatların köməyi ilə başa salır. Plakatlardakı şəkillərdə
müşahidənin həm düzgün, həm də düzgün olmayan müşahidə for-
maları olur. Həmin formaları şagirdlərə çatdırmaq üçün müqayisə
priyomunun köməyi ilə yaradılan problem situasiyadan istifadə
edilə bilər. Problem situasiya yaradılarkən sual belə qoyulur: “De-
yin görək bu müşahidə formalarından hansı düzgündür? Nə üçün?”
147
(Hərbi rəhbər eyni bir obyektin müxtəlif formalarda müşahidəsini
əks etdirən şəkilləri göstərir).
Sual şagirdləri düşünməyə, şəkillərdəki müşahidə formalarını
bir-biri ilə tutuşdurmağa (oxşarlıqda fərqi tapmağa) vadar edir.
Nəticədə problemli situasiya yaranmış olur. Məktəblilər fikirləşərək
aşağıdakı cavabları verirlər:
-
Ağacın yanında və yaxud kolun dibində uzanaraq müşahi-
də etmək, ayaq üstə dayanıb müşahidə etməkdən daha düzgündür.
Çünki birinci halda müşahidəçi tez nəzərə çarpmır. Ikinci halda isə
əksinə, düşmən onu tez görə bilir.
-
Hasarın taxtaları arasından müşahidə etmək düzgündür.
Hasarın üstündən müşahidə etmək isə təhlükəlidir və s.
Bu işi yekunlaşdırdıqdan sonra hərbi rəhbər özünə mövqeseç-
mə və məsafəni təyin etmə anlayışlarının öyrədilməsini aşağıdakı
ardıcıllıqla həyata keçirir. Əvvəlcə şifahi şəkildə izahat verir ki,
müşahidə olunan nöqtədən hədəfə qədər olan məsafə müxtəlif for-
malarda təyin edilə bilər. Bu formalardan ən tez və sadə yerinə
yetiriləni gözəyarı seçmə üsuludur. Hər bir əsgər (o cümlədən, hərbi
hazırlıq keçən hər bir şagird) 50, 100, 200, 400, 800, 1000 metrə
bərabər olan məsafələri tez bir zamanda gözəyarı müəyyənləşdir-
məyi bacarmalıdır. Bunun üçün şagirdlər çoxlu məşq etməli və
yaxud müxtəlif obyektlərin görünmə məsafələrini göstərən cədvəli
bilməlidir. Bütün bu məlumatlardan sonra hərbi rəhbər məktəb-
lilərin diqqətini xüsusi hərbi əhəmiyyətə malik əşyaların görünmə
məsafələrini səciyyələndirən cədvələ yönəldir:
Obyektlər və əlamətlər
ƏĢyaların görünmə
məsafəsi
1.
Böyük olmayan ev
6000 m
2.Damdan
ucalan truba
3000 m
3.Ağacın kölgəsi və yaxud rabitə xətlərinin
dirəkləri
1200 m
4.Yeriyən adamın əl və qol hərəkətləri
1000 m
5.Əl pulemyotu
və avtomat
250-300 m