Azərbaycan tarġXĠ ÜZRƏ qaynaqlar

XXIII fəsil. Xəzərlərin bas qını və ç ayın 
o tayında CavanĢirin onları əzməsi. 
O hadisədən iki il ötdükdən sonra xə zərlər qa zanc və qənimət dalınca
Aqvan üzərinə gəldilər. Belə o lduqda Aqvan knyazı...ö z alayın ı götürərək böyük 
Kür çay ının o tayına keçdi və onlarla döyüĢə girdi...döyüĢün qızğ ın çağında atını 
ayağı büdrədiyinə görə onu yerə yıxdı. Ancaq o məhv olmadı. Tanrı ona əl 
uzadıb ayağa qaldırdığı üçün o, rəqibin i qabaqlayıb [öldürdü]. O gün CavanĢir 
qələbə çaldığ ı üçün barbar xa lqa be lə dedi: ― Get, Çola qapıla rından
2
geri qayıt və 
bir də buraya gəlmə , çünki tanı sənin gücünü hiss etmiĢdir‖. (s. 149-150). 
1
― Hun qapıları‖ beĢbarmaq dağı yanında idi. Alban taixçisi CavaĢirin ölçüsüz bir 
məddahlıqda qiymətləndiriyi üçün onun hakimiyyətini Xəzər dənizinədək aparıb çıxarır. Əslində ilə 
Albaniyanın kilsə paytaxtı Çola çoxdan itirilmiĢdi və sonarkı fəsillərdən görəcəyiniz kimi, CavanĢir 
yalnız Kür-Arazarası torpaqlara hökm edirdi, Kürün sol sahilində isə ―Hun dövləti‖ mövcud idi.
2
― Çola qapıları‖- Dərbənd keçidi. 

---

53 
XXVI fəsil. CavaĢirin hunl arla qohum ol ması və yağılarla dostluğa 
girməsi 
Ġgid CavanĢir öz ta xt ında arxay ın otuduğu vaxt, q ıĢda gündüz ilə
gecənin bərabər olduğu za man (22 dekabrda.-Red.) hunları hökmdarları saysız-
hesabsız basqınlar ed ib, gəld i. CavanĢir öz ölkəsinə hazır və ehtiyatlı olmağ ı əmr 
etsə də, hun akınçıla rı Kürün bu tayına v ə Ara z sahilinə keçə rək, təkcə yerli 
adamları deyil, Ararat vilayətindən və Sünik ö lkəsindən qıĢlağa gəlmiĢ 
adamları, qoyun və mal-qaranı yağ ma edib öz düĢərgələrinə əsəri apardıla r. 
Bundan sonra hunların hökmdarı CavanĢirin üzünü görmək istədiyindən öz 
qardaĢlarını onun yanına göndərərək onunla görüĢməyi, qardaĢlıq və dostluq 
ittifaq ı yaratmağı təklif etdi. Ancaq igid ər və knyaz qorxmaq fikrində deyildi.
Deyin, Ġran Ģahlarından hansı Türkistan hökmdarını üzbəüz görə
bilərd i? Ancaq o (CavaĢir-Red.) qorxmadan xilaskar xaç qarĢısında diz çö küb 
söylədi: ―Mən ölü mün gö zü içinə baxacağam, ancaq mən pis bir Ģey 
olacağından qorxmu ram, çünki, Sən, Tanrı mən imləsən‖. 
Bundan sonra o, hökmdar görkü ilə onaların qarĢısına ç ıxd ı. Ancaq 
hunların hökmdarı da onların qarĢılamağa çıxaraq, gəmi ilə çayın bu tayına ü züb 
gəldi və buru lğan, dərin sularda [onunla görüĢdü]. On lar qarĢılıqlı narazı lıqı 
kəsmə k və ikitərə fli dostluq yaratmaq üçün öz ara larında g ənəĢdilər. On lar sülh 
bağlayıb hər b iri çay ıb bir tərəfinə qayıtdılar. O biri gün mənim hökmdarım nə 
etsə yaxĢıdır? O, on yeddi ə r ilə b irlikdə çayı keçib hunla rın düĢ ərgəsinə gəldi və
orada hun hökdarının qızı ilə ev ləndi və həmin gündə 120 min davar və mal-
qara, 7 min at və 1200 nəfər əsir a lın mıĢ kiĢini geri qaytardı... (s.153-154)