Azərbaycan xalqinin maddi VƏ MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİNİn qəDİm köKLƏRİ
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
65 Ekranda professor Tofiq Hacıyev görünür.Ekranın alt tərəfində onun adı,soy adı və elmi dərəcəsi yazılır.O deyir: “Şumercədə bəzi mütəxəssislər 4,bəziləri 6 sait qəbul edirlər.18 camit qeydə alınmışdır.Bunlar müasir türk dilinin sait-samit sisteminə uyğun deyildir,ancaq həmin səslərin hamısı türk dilində var.Əlbəttə,bu, tipoloji uyğunluqdur və kök sözlərdə,iki heca həcmində yalnız eyni sait çıxış edir.Bu,ahəng qanununun ardıcıl izlənməsi deməkdir.Bu prinsip yalnız alınma sözlərdə pozulur.Samitlərin inkişafında,əvəzlənməsində də uyğunluq nəzərə çarpır. Köhnə və yeni şumercədəki p-b, t-d-z, s-z, s-ş və sairə səs uyğunluqları türk dillərində də mövcuddur.Hətta müvafiq səs uyğunluqlarını tutuşdurmaqla bir çox şumer və türk sözləri arasında etimoloji əlaqə alınır.Məsələn,şumercə də Tuş və suş,yəni düşmək,oturmaq,türkcə- də tüş və düş.Burada əlaqə birbaşa görünür.Şumer dilində sipa,yəni çoban kəlməsini götürək.Həm şumercədə,həm də türkcədə s-ç və p-b samit uyğunluqlarını qəbul etdikdə sipa- çoban əlaqəsi təbiiləşir. Bu dillər arasında bir sıra maraqlı fonetik-morfoloji uyğunluqlar da müşahidə edilir.Şumer dilindəki “tibira”,yəni misgər sözü türk dillərindəki “təmir”,“dəmir” sözü ilə bir kökdəndir.Buradakı “t” səsi qeyri sabitdir.Eyni hal səma ,göy mənasını verən “an” kəlməsində də görünür.Bu sözə “t” səsini artırmaqla göy anlamına gələn “tan” sözü alınır.” Ekranda mixi yazılar görüntülənir. Diktor mətni: “Mütəxəssislərin bir çoxunun qeyd etdiyi kimi,eləcə də Qobustandakı şumer gəmi təsvirlərinin və Ağstafa rayonu ərazisindəki arxeoloji tapıntıların da sübut etdiyi kimi,qədim şumerlər bugünkü İraq ərazisinə məhz Azərbaycandan köçmüşdülər.Bunu Gəmiqayadakı araba təsvirləri də sübut edir.” Ekrandakı təsvirlər Gəmiqayadan tapılmış araba təsvirləri ilə əvəz olunur. Diktor mətni: “Alimlər təkəri və arabanı şumerlərin kəşf etdiklərini bildirməkdə- dirlər.Gəmiqayadan tapılan bu rəsm sözügedən kəşfin Azərbaycan əazisində edildiyini,şümerlərin də bu sahədə bilikləri İkiçayarasına Azərbaycandan apardıqlarını söyləməyə əsas verir.” Ekrandakı təsviri “Oğuznamə”nin uyğur variantının birinci səhifəsinin təsviri əvəz edir. Diktor mətni: ““Oğuznamə”nin verdiyi bir məlumatdan belə aydın olur ki,arabnın kəşfi məhz türk-oğuz mühitində baş vermişdir.” 66 Ekranda peyda olan aktyor əlindəki kitabdan oxuyur: “Vuruşdan sonra Oğuz Kağanın ordusuna,əsgərlərinə,el-gününə o qədər çox qənimət düşdü ki,yükləyib daşımağa at,qatır,öküz azlıq etdi.Oğuz Kağanın ordusunda təcrübəli,usta bir kişi vardı.Onun adı Barmaqluq Cosun Bilik idi.Bu usta bir araba qayırdı.Arabanın üstünə cansız qənimətləri qoydu,canlı qənimətləri arabaya qoşdu.Dartdılar,getdilər.Əsgərlər,el-gün bunu görüb mat qaldı.Arabalar düzəltdilər.Kanğa,kanğa deməklə kanğa sözü belə yarandı.Bunun üçün də onlara kanğa adını qoydular.” Ekranda Gəmiqayadakı araba təsviri görüntülənir. Diktor mətni: “Maraqlıdır ki qədim mixi yazılarda şumerlər özlərini kəngər və kanq adlandırırlar.Bu fakt da şumerlərin türk-oğuz mühitindən qopduqlarını və Azərbaycandan köçüb getdiklərini sübut etməkdədir.Elə bu üzdən də şumer dili və ədəbiyyatının öyrənilməsi bizim üçün böyük önəm daşıyır.Çünki bu yolla 5 min il öncəki dil və ədəbiyyatımı barədə müəyyən təsəvvür əldə etmiş oluruq.Eyni zamanda bu gün də yaşamaqda olan bəzi adət və ənənələ- rimizin kökləri barədə dolğun məlumat almış oluruq. Ekranda karvanın getməsini əks etdirən süjet canlanır.Süjeti Soltan Hacıbəyovun “Karvan simfonik” suitası müşayiət edir və süjetin fonunda yazılır: İKİNCİ SERİYANIN SONU 3-cü seriya Yarıya qədər doğmuş günəşin fonunda hərəkət edən dəvə karvanının silu- eti. Bu kadrların fonunda filmin adı və ardınca da yaradacı heyət və şirkət barədə məlumat verən titrlər göünür.Bütün bunlar Soltan Hacıbəyovun “Karvan” simfonik suitasının müşayiəti ilə cərəyan edir. Bütöv Azərbaycanın xəritəsi.Kadr arxasından diktorun səsi: “Azərbaycanın maddi və mənəvi mədəniyyəti,incəsənəti,ədəbiyyatı xalqı- mızın tarixi qədər qədim və zəngindir.Yaxın və Orta Şərqin qədim tarixinin bütün istiqamətlərdə öyrənilməsi və tədqiqi nəticəsində əldə edilən bilgilər ölkəmizin is- tər cənubunun,istərsə də şimalının ən qədim sivilizasiyaların təşəkkül tapıb inkişaf etdiyi ərazilərdən olduğunu göstərməkdədir.Arxeoloji qazıntılar nəticəsində ən qə- dim zamanlardan günümüzə qədər Arazın hər iki tərəfində eyni mədəniyyətə sahib olan,eyni dildə danışan,eyni inancları paylaşan vahid bir etnosun yaşadığını Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|