Downloaded from KitabYurdu org
Yüklə 2,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 1 Downloaded from KitabYurdu.org 2 Barbara de Anjelis HƏR BIR QADININ KİŞİLƏR HAQQINDA BİLMƏLİ OLDUĞU VACİB Barbara de Anjelisin bu kitabını adi kitablar sırasına heç cür aid etmək olmaz. Cərrah qətiyyətli və təcrübəli qadın kimi o, kişilərin sirli və ziddiyyətli daxili aləminə baş vurur, oxuculara onun ən intim bacarıqlarından söhbət açmaqdan çəkinmir və kişilərin psixoloji və fizioloji xüsusiyyətlərini açıb göstərir. Ancaq ciddi peşəkar psixoloq təcrübəsi müəllifə bəşəriyyətin güclü yarısının yaratdığı bir çox maraqlı vəziyyətlərdən şərəflə çıxmasına kömək edir. Kitab cinslərin birgə dinc və xoşbəxt yaşamalarının sirlərini öyrənməyə can atan hər bir oxucu üçün nəzərdə tutulub. Barbara de Angeles SECRETS ABOUT MEN EVERY WOMAN SHOULD KNOW Barbara de Anjelis HƏR BİR QADININ KİŞİLƏR HAQQINDA BİLMƏLİ OLDUĞU VACİB SİRLƏR Bakı, Qanun Nəşriyyatı, 2014 Rııscadan tərcümə: Nəzakət Ağayeva Nəşriyyat redaktoru: Elçin Zahiroğlu Korrektorlar: Nigar Musayeva, Fərid Hüsevn ISBN 978-9952-26-761-7 © Qanun Nəşriyyatı, 2014 © Barbara De Angeles, 1990 Bu kitabın Azərbaycan dilinə tərcümə və yayım hüquqları Downloaded from KitabYurdu.org 3 Qanun Nəşriyyatına məxsusdur. Kitabın təkrar və hissə-hissə nəşri “Müəlliflik hüququ əlaqəli hüquqlar haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu”na ziddir. Qanun Nəşriyyatı Bakı, AZ 1102, Tbilisi pros., 76 Tel: (+994 12) 431-16-62; 431-38-18 Mobil: (+994 55) 212 42 37 e-mail: iıı fo@qanun.az www.qanun.az www.fb . coııı / Q anunpublishing Heç vaxt sevginin dalınca qaçmamağı mənə öyrətdiyi üçün Ceffriyə minnətdaram Minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm: Ailəmə - həyatımın ən çətin və uzun ilində mənə sonsuz sevgi, bitməz inam nümayiş etdirdiyinə, kömək və dəstəyinə görə; Dostlarıma - Cim Brengerə, Kevin Reçə və Cefri Ceynısə həqiqətin gözünə dik baxmağı, sualtı sevgi daşlarının məni incitməməsi üçün sevgi körpüsünü qurmaqda mənə cəsarət təlqin etdiklərinə görə; Bili Çepelə həyatımın ən uyğun anında yenidən peyda olduğuna, fikirlərimi bölüşdüyünə, bir dost və Los Aııgeles şəhəri Şəxsiyyətin Təkmilləşdirilməsi (Yetişdirilməsi) Mərkəzinin direktoru kimi mənə yardımçı Downloaded from KitabYurdu.org 4 olduğuna görə; Tərəfdaşını və menecerim Devid Seııısə həyatımın arzusunu reallaşdırmaqda kömək etdiyinə və bu kitabın mütləq yazmama məni inandırdığına görə; Hiter Sitbrou Teroffa sədaqətinə, ofisimdəki gözəl işinə və onunla ünsiyyətdə olmaq sevincini mənə yaşatdığı üçün; Virciniya Bessencerə fəaliyyətində nümayiş etdirdiyi çox qiymətli işi və bütün həyati məsələlərin təşkilinə görə; Liza Hayerə bu kitabı yazdığım müddətdə mənim qayğımı çəkdiyinə, evimin qeydinə qaldığına görə; Mariya Talaminə iki il sərasər məni CNN-ə dəvət etdiyinə, çox ehtiyacım olduğu anda danışmadan sakitcə əlimdən tutduğuna görə; Bütün köməkçilərimə - “Sevgini yaşamağa necə məcbur etməli” silsiləsindən olan seminarlarımda məni daim ruhlandırdıqlarına görə; Bili Geımona - bu kitabı yazıb başa çatdırmaq üçün mənə Mavamidə yerləşən Pol Biç Klabda 804 saylı o gözəl otağı bəxş etdiyinə görə; Los Anceles radiosundan Corc Olivye və Bili Lyıısa hər gün çox sayda insana köməklik etməm üçün yaratdıqları imkana görə; “Delakorte”-nin baş redaktoru Bob Millerə verdiyi tövsiyə və mənə onunla işləmək nəsib etdiyinə görə; Downloaded from KitabYurdu.org 5 Gözəl bədii agentim Ham Klincerə gözəl işinə görə; Ron Skolastikə, "The Guides”-a, Vilyam Reynenə və həkim Piblsa müdrik məsləhətlərinə, ehtiyacım olanda yanımda olduqlarına görə; Rebb Devid Beroııa həqiqətləri dilinə gətirib, səsləndirdiyinə, qaranlıqda işığını oldğuna, müəllimim, qardaşını, dostum olduğuna görə; Verni Verona hər şey üçün - bu kitabın ərsəyə gəlməsində mütləq sevgisinə və vermiş olduğum baş ağrılarına görə; Və xüsusi olaraq, bir daha Ceffri Ceymsə mənə arxa olduğuna, məni incə və hər şeyə dözərək sevdiyinə, ağrı- acılarıma üstün gəlmək üçün etdiyi köməyə, həyatıma sabitlik, ürəyimə dinclik (rahatlıq, sülh) gətirdiyinə görə. MÜƏLLİFDƏN Heç kişilərə yanaşmaq üzrə təlimata malik olmağı xəyalınızdan keçininsiniz? Toster və ya avtocavablayıcı alanda sizə onlarla davranmaq qaydalarına, təhlükəsiz işlətməyə dair kiçik buklet təqdim edirlər. Bəs kişilərlə əlaqədar necə? Biz qadınlar kişiləri digər “cihazlardan” daha çox "istifadə" edirik, ancaq onlardan hər biri necə "hərəkət etmələrini” özləri müstəqil şəkildə müəyyən etməlidir. Bütün həyatımız boyu hər gün kişilərlə - sevgilimiz, ərimiz, bosumuz, həmkarımız, atamız, oğlumuz, Downloaded from KitabYurdu.org 6 dostumuzla ünsiyyətdə oluruq. Onları başa düşməyə, onlarla söhbət etməyə, qeydinə qalmağa, sevməyə və onlarla qarşılıqlı münasibətdə olmağa çalışırıq. Bunlara nail olanda, kişilərin gözəl olduğunu söyləyir, olmayanda isə onlara dözə bilmədiyimizi düşünürük. Onlarla işlərimiz düz gəlməyəndə onların dözülməz məxluq olduğunu, onlarla əlaqədə olmamağın ən yaxşı seçim olduğunu söyləyirik. Əgər siz mənə oxşayırsınızsa, onda yəqin ki, nə vaxtsa əlinizi ümidsizlik içində göyə qaldıraraq, belə qışqırmaq istəmisiniz: "Bu kişini geriyə, zavoda göndərin, o düzələn deyir. Ya da "Bəlkə bu model köhnəlib və istehsalatdan çıxarılıb. Mən heç vəclılə onu lazım olan formada işləməyə məcbur edə bilmirəm”. Siz kişi ilə münasibət qurmağın üç variantından birini seçə bilərsiniz: Variant ı: Kişinin sizi dəlilik dərəcəsinə gətirməsindən qəzəblənə bilər və daim vaxtınızı ona şikayətlənməklə keçirə bilərsiniz. (Bu bir neçə saat davam edərsə, maraqlı ola bilər, ancaq bu məşğuliyyət bir neçə ildən sonra öz cazibədarlığım Variant 2: Siz ümumiyyətlə kişilərdən imtina edə və özünüzə yumşaq tüklü, gözəl it ala bilərsiniz. (Bu daha ucuz olar, daha az əmək tələb edər, ancaq heç də həmişə istədiyiniz nəticəni verməz). Variant 3. Kişi ilə həyatınızın layiq olduğunuz Downloaded from KitabYurdu.org 7 səviyyədə gözəl olması üçün kişi haqqında lazım olan hər şeyi öyrənməyə qərar verə bilərsiniz. Son on beş il ərzində mən on minlərlə kişi və qadınla işləməklə məşğul oluram, onların münasibətində hansı cəlıətin uğura, hansının isə müvəffəqiyyətsizliyə səbəb olduğunu öyrənirəm. Kişiləri anlamam üçün çox vaxt lazım olub. Bu çox çətin və ağrılı yol idi və mən bu yolda çox sayda səhvlər etmişəm. Mən təkcə sağ-salamat qaldığımı söyləməkdən xoşbəxt deyiləm, mən həm də ona görə xoşbəxtəm ki, mübarizədən həyatımı dəyişdirəcək, kişiləri dərk etmənin yeni tərzi ilə çıxmışam və mən əldə etdiklərimi sizinlə bölüşmək istəyirəm. Ümid edirəm ki, "Hər bir qadının bilməsi vacib olan kişilər haqqında sirlər” kitabımı kişilərə yanaşma təlimatı kimi evinizdə olmasını istəyəcəksiniz. Bəlkə o, ömrünüz boyu arzuladığınız kişi ilə gözəl münasibət qurmağa kömək edəcəkdir. Qadınlarla kişilərin münasibətindəki sirlər ı. Kişi - uzaqlaşan üfüq Görüm səni dəyişikliklər dövründə yaşayasan. Çin lənəti Təsəvvür edin ki, başqa bir planetə uçacaq ekspedisiyanın tərkibinə daxil edilibsiniz və siz yalnız həmin planetdə zahiri göriinüşcə sizə oxşayan varlıqların məskunlaşdığını bilirsiniz. Kosmosda uzun səyahətdən Downloaded from KitabYurdu.org 8 sonra bu uzaq dünyaya düşürsünüz. Kosmik gəmidən çıxırsınız və sizi, həqiqətən də, sizə bənzəyən, zahirən xoş görünən varlıqlar salamlayır. Bundan başqa, təəccüblü görünsə də, hələ onlar sizin dilinizdə də danışırlar. Növbəti bir neçə saat ərzində bu varlıqlarla danışmağa, ünsiyyət yaratmağa çalışırsınız, ilk öncə hər şeyin qaydasında olduğunu düşünürsünüz. Ancaq vaxt keçdikcə sizinlə və bu varlıqlar arasında gərginlik artmağa başlayır. Yad planetin sakinlərinin sizin dilinizi bilmələrinə baxmayaraq, onlarla ünsiyyət qurmaq cəhdlərinizi heç vədilə anlamırlar. Siz bir söz deyirsiniz, onlar isə başqa şey eşidirlər. Məsələn, siz maraq göstərirsiniz, onlar bunu tənqid kimi anlayırlar. Onların öz aralarında ünsiyyət prosesini müşahidə etsəniz, onda aranızdakı fərqlilik sizə daha da aydın görünər. Sizin “sivilizasiyanın" nümayəndələri əməkdaşlıq və qarşılıqlı anlayışı dəyərləndirməyi aşıladığı halda, yad planetin sakinləri daim bir-biri ilə rəqabət aparır. Siz hisslərinizi bölüşmək ruhunda tərbiyə olunduğunuz halda, bunlar, sən demə, var güclərilə hisslərini gizlətməyə cəhd edirlər. Və siz onlarla nə qədər çox vaxt keçirsəniz, bir o qədər məyus olurlar. Və sonda komandanızla bərabər bu qəribə və anlaşılmayan məkanı tərk etməyi qərarlaşdırırsınız. Onları tərk etmənizlə bu varlıqları xoşbəxt edəcəyinizdən Downloaded from KitabYurdu.org 9 əminsiniz, çünki səfəriniz zamanı onlar sizə elə də böyük mehribanlıqla yanaşmadılar. Və birdən çox təəccüb doğuran bir hal baş verir: sizin getməyinizi görən varlıqlar olduqca kədərlənir, sizinlə çox gözəl vaxt keçirdiklərini bildirir və getməməyiniz üçün yalvarırlar. Onların etirazına baxmayaraq, kosmik gəminizə qalxırsınız, ancaq siz tamamilə karıxmış haldasınız. Siz yerinizdə əyləşib, polad maşını kosmosa qaldıran raket mühərriki hiss edəndə, düşünürsünüz: “Bu insanlar həyatımda rast gəldiyim ən qəribə varlıqlardır. Onlar bir şey deyir, ancaq başqa şey hiss edirdilər. Onlar özlərini laqeyd kimi göstərirdilər, əslində isə bu belə deyildi. Sanki bizim orda olmağızdan heç şad deyildilər, ancaq getməyimiz onların qanını qaraltmışdı. Hə, onu deyə bilərəm ki, onlarla görüşmək maraqlı idi, ancaq onlarla yaşamaq istəyimin olduğunu düşünmürəm”. Kişilər aləminə səyahətin başlanması Əgər siz hələ anlamamısınızsa, bilin ki, bu yad planetin sakinləri artıq yerə eniblər, bizim aramızda yaşayırlar və onları kişi adlandırırlar. Və əgər siz bizim aramızda olan o böyük bioloji, psixoloji və sosial fərqlər üzərində düşünsəniz, onda kişilər - sözün əsl mənasında, başqa planetdən gəlmişlər lıesab edilə bilər. Bir dəqiqə dayanın, üzləşə biləcəyiniz o fərqliliklər, tamamilə başqa dəyərlərə hörmət ruhunda tərbiyə olunmuşlarla yola getməyə Downloaded from KitabYurdu.org 10 çalışmaq, sizdən fərqli düşünməyə, fərqli aparmağa və ünsiyyət qurmağa öyrəşmək lazım olduğu barədə bir düşünün. Bu demək olar ki, mümkün deyil, düzdürmü? Bununla belə, biz hər gün bu fərqliliyə meydan oxuyur və kişilərlə ünsiyyətdə oluruq. Və onlarla yola getməyimiz, həqiqətən də, möcüzədir! Kişilər və qadınlar arasında fərq əsrlər boyu mövcud olub, bu barədə bu fəsildə söz açacağam. Min illərlə qadınlar bu fərqliliklərlə barışmış, onlara öyrəşmiş və onlara təklif olunan rolu öz üzərilərinə götürmüşlər. Ancaq hardasa XX əsrin başlanğıcında qadınların özlərinə başqa yöndən yanaşmaları və kişilərdən onlara münasibətlərini dəyişmələrini tələb etmələri inqilaba səbəb oldu. İlk dəfə olaraq qadınlar analarının, nənələrinin və böyük nənələrinin sakitcəsinə qəbul etdiyi və anladıqları köhnə qadın stereotiplərini məhv edərək, həyatın bütün sahələrində bərabərlik tələb etdilər. Səmərəli hamiləliyin qarşısını alan vasitələrin ortaya çıxması və qadınların ictimai faydalı əmək sahəsinə gəlmələri uşaq dünyaya gətirmək baxımından onlara müstəqillik və iqtisadi azadlıq verdi. Elə bu yolla da kişi və qadının qarşılıqlı münasibətində böhran yaranmış oldu. Hökmranlıq etməyə öyrəşmiş kişilər qadınlardan itaətkarlıq gözləyirdilər. Ancaq indi qadınlar açıq şəkildə deyə bilirdilər: "Xeyr, biz artıq bunu Downloaded from KitabYurdu.org 11 etməyəcəyik”. Sözün düzü, biz özümüz də hələ "yeni qadınlar” kimi nə edəcəyimizi axıra kimi anlamırdıq. Bizdə bir çaşqınlıq var idi və bu çaşqınlığın özü kişilərin bizim lıəyatımızdakı vəziyyətini daha da mürəkkəbləşdirirdi. Biz kölınə qaydaları ləğv edərək, yenilərini hazırlamadan bizə tanış olan oyunu oynayırıq. Azad olmağı çox istəyirik, ancaq azacıq keçmişdəki kiminsə bizə hamilik etməsini istəyirik. Biz işə başladıq, müstəqil olaraq özümüzü saxlamağı öyrəndik, ancaq yenə də kişilərin ofisdə bizə qapını tutub saxlamasını və bizə yol göstərməsini gözləyirik. Biz kişilərə qarşımızda ürəyini açmaları, zəif cəhətlərini gizlətməmələri üçün yalvarırıq və birdən kişilərin zəif cəhətlərini nümayiş etdirdikləri üçün onlara qarşı bizdə nifrət hissi yarandığını - duyuruq. Halbuki ikili standartlarımız biz qadınlara çoxlu narahatlıq gətirirdi, kişiləri isə sadəcə dəli edirdi. 90-cı illərin qadınları olaraq biz, kifayət qədər həyatımızı peşəkarlıq və maliyyə cəhətdən uğurla formalaşdırırıq. Ancaq məsələ kişilərlə qarşılıqlı münasibətə gələndə, bax burada bəxtimiz elə də gətirmir. Son dərəcə uğurlu yol keçmiş qadın biznesmenlərdən biri mənə dedi: “Şirkətimin yüz minlərlə dollar qazanması və şəxsi mülk alınaq üçün nə etmək lazım olduğunu bilirəm, ancaq hələ indiyə kimi kişi ilə münasibət qurmağın necə Downloaded from KitabYurdu.org 12 olduğunu təsəvvürümə gətirə bilmirəm!” Bu qadın və bizlərdən bir çoxları üçün kişi - "uzaqlaşan üfüq”, həyatımızın müəmmalı sirri olaraq qalır. Xəbərdarlıq. Bu kitab “kişilərin əhəmiyyətsiz” biri olmaları haqqmda deyil! O heç də kişilərə məzəmmət etıııir, onları pis davranışlarına görə qınamır. Əksinə, minlərlə qadınla paylaşmaq istədiyim bu kitab, kişilərin kim olduğunu anlamağa kömək edən, kişilərlə münasibətlərin qurulmasının yeni yollarını əks etdirən qiymətli informasiya toplusudur. Niyə kişilər olduqları kimidir Dayanıb birindən soruşmaq əvəzinə, yolunu azmış kişinin onu tapmaq üçün saatlarla fırlanmağa üstünlük verməsinin səbəbini heç düşünmüsüııüzmü? Sizi idarə etməyə çalışan kişinin, əslində, onun üzərində ıııalik olduğunuz hakimiyyətdən necə qorxduğundan heç şüblıələnmisinizmi? Kişilərin sizinlə yaxınlıq etməkdə çətinlik çəkmələrinin səbəbi ilə heç maraqlanmısmızım? Kişilər diqqətini müəyyən bir məsələyə yönəltmək istədikdə, siz isə onun diqqətini özünüzə cəlb etməyə çalışdıqda, niyə hirsləndikləri ilə heç maraqlanmısmızım? Heç özünüzə belə bir sual vermisinizmi: narahat və ya dilxor olduğu tanı aydın göründüyü halda, niyə kişilər bunu inadla inkar edirlər, gizlətməyə çalışırlar? Downloaded from KitabYurdu.org 13 Əgər siz bu qəbildən olan sualların əksəriyyətinə miisbət cavab tapa bilsəniz, onda siz yalqız deyilsiniz. Çaşqınlıq və heyrətlənmə hissi ilə tanış olan hər bir qadın sevdiyi kişini müşahidə edərkən, onun məhz, niyə belə olduğunu anlamadığını hiss edir. İlk olaraq nəyi bilməlisiniz: Heç də kişilər qadınları dəlilik halına gətirmək üçün belə deyil; onlar belədir, çünki min illər onları belə olmağa öyrətmişlər. Və belə bir tərbiyə kişilərin şəxsi həyatını olduqca çətinləşdirir. Sizin üçün bəzi başlıca informasiyalar: ı. Niyə kişiləri tənha ovçu və istefaya çıxmış döyüşçü adlandırıram. 2. Niyə kişilər həmişə qadınların üzərində hökmranlıq edirlər. 3. Kişiləri necə sevgiyə yararsız tərbiyə edirlər. 4- Televiziya seksual rol stereotiplərini necə formalaşdırır. Kişi - tənha ovçu Hadisənin vaqe olduğu vaxt - min il bundan əvvəl. Yer kürəsi vulkanların, buzlaqların, sel və daşqınların, kəskin iqlim şəraitinin mövcud olduğu qarşısıalınmaz, dəyişkən planet idi. Vəlışi heyvanlar sayca sığınacaq tapmış kiçik qrup halında yaşayan, gücdən düşmüş insanlardan qat-qat çox idi. Bu dünya primitivdir və daha yaxşı uyğunlaşanların sağ qalmaları bu dünyanın yeganə Downloaded from KitabYurdu.org 14 reallığıdır. Dağııı döşündə olan mağaranın içində bir-birinə sığınaraq oturmuş ailə üzvləri bütün gün ərzində yeyə bildikləri ərzağı - kişinin iki gün bundan əvvəl öldürdüyü vəhşi maraldan qalmış əti yeyirdi. O ovdan qalan yalnız bu ət idi. Kişi yemək üçün başqa bir şey də tapmağa səy etsə də, nəticə olmamışdı, çünki belə bir hava şəraitində ova çıxmaq olduqca çətin idi. Artıq bir həftə idi ki, durmadan qar yağır, heyvanların çoxu baş alıb isti vadilərə getmişdi. Ancaq o, iki uşağının və arvadının acgözlüklə barmaqlarını yaladıqlarını görür və hərəkətə keçməsinin vacib olduğunu bilirdi - o, ova getməli və qənimətlə geri dönməliydi. Əgər qənimət əldə edə bilməsə, özü və ailəsi acından ölə, hər gecə ulartılarını eşitdikləri ac qurdlara yem ola bilərdilər. Qəfildən kişi özünü mağaranın girəcəyinə atır, hücuma hazır vəziyyət alır - o, şübhəli səslər eşitdiyini güman edir. Bəlkə bu, onu öldürüb, arvadını və mağaranı özünə götürməyi bacaracaq daha güclü bir kişidir. Bəlkə də, bu qarnını doydurmaq üçün hücuma hazır olan canavardır. Bəlkə də, o küləkdir: əmin deyil. O heç vaxt əıııin ola bilməz. Bax bu səbəbdən də, o heç vaxt arxası çıxışa deyil, yaxınlaşmaqda olan təhlükəni görmək üçün üzü çıxışa oturur. Bax elə bu səbəbdən o, yuxuda belə tanı sakitləşə bilmir - vücudunun bir hissəsi təhlükənin yaxınlaşmasını bildirən səsə qulaq asır. Downloaded from KitabYurdu.org 15 O yenidən tonqalın kənarında sallağı oturur. Ürəyi sürətlə döyünür. O qorxur, həmişə qorxur. Ancaq arvadına və uşaqlarına baxanda, onlara qorxusunu bildirməyə haqqı olmadığını anlayır. Onun cəsarətsizliyini görsələr, ümidlərini itirə bilərlər. Onsuz onlar məhv olarlar. Yox, o güclü olmalıdır. O, kiııı olduğunu unutmamalıdır. O ovçudur. Ehtiyatda olan əsgər Müasir cəmiyyətdə kişinin həyatı heç vəchiə ibtidai əcdadlarının həyatına oxşamır. Bunmıla belə, son dövrə kimi kişi ova çıxmaqda və ailəsini qida ilə təmin etməkdə davam edirdi; o, ailəsini istənilən düşməndən qorumaq üçün fiziki cəhətdən hazır olmalıdır. XX əsr kişisinə nə ova çıxmaq, ıiə də döyüşmək gərəkdir. Əsrlər boyu ona öyrədilənlərə ehtiyac qalmayıb. Artıq nə döyüş, nə düşmən, nə də duellər var. O - ehtiyatda olan əsgərdir. Bu səbəbdən də, qadınlardan kişilərə aid olan bu kimi giley-güzarları eşitmək elə də təəccüblü deyil: V “O, lıəmişə müdafiədədir - nə desəııı, o, döyüşə atılmağa hazırdır". V “Mənimlə açıq danışmaq və öz hisslərini mənə söyləmək o qədər çətindir ki - sanki o lıəmişə güclü olduğunu göstərməyə çalışıı". Downloaded from KitabYurdu.org 16 V “Ərimin birisi ilə dost olmasını istəyirəm, ancaq heç cür o bmıa nail ola bilmir". V “Bob işinə o qədər ciddi yanaşır ki, bu məni dəli edir. Onu işini bir az sadə qəbul etməsinə inandırmaq istəsəm də, o özünü elə aparır ki, guya məruzəsini bu güıı və ya sabalı təhvil verməsi ölüm-dirim məsələsidir". V “Dostum onu tənqid etdikdə və ya toxunulası bir söz dedikdə, çox hirslənir - istənilən fikir ayrılığını ona hücum kimi qəbul edir və cavab olaraq bütün istehzasını işə salaraq, döyüşə atılır, üstəlik özünü əsl davakar adam kimi aparır”. V “Ərimi bir şey narahat edəndə, o bunu gizlədir, soyuq və təmkinli olur, mənim bir neçə gün deyinməmdən sonra onu narahat edən məsələ haqqında danışmağa razı olur”. XX əsr kişilərinin davranışında ovçular və döyüşçülər dövrü mentalitetinin izlərinin olmasından əminəm. Hələ indiyə kimi onları instinktiv olaraq, bəlkə də, özlərinin belə şübhələnmədikləri qüvvələr idarə edir. İnsan varlığının "genetik yaddaşa", müəyyən qavrama növlərinə malik olması haqqında nəzəriyyə var. Həmin nəzəriyyəyə əsasən yaddaş, əsrlər boyunca əyalətdə ömür sürən adicə mühasibi min il bundan əvvəl, lap ibtidai əcdadlarından tutmuş bu günə kimi olan bütün qohumları ilə Downloaded from KitabYurdu.org 17 əlaqələndirir. Kişilər sanki ibtidai instinkti - həmişə müdafiəyə hazır olmaq, heç vaxt zəif cəhətlərini göstərməmək, həmişə təmkinli olmağı bacarmaq “yadda saxlayırlar” və şüuraltı olaraq onlar gündəlik həyatlarında bu instinktlərə uyğun olaraq hərəkət edirlər. Niyə kişilər restoranlarda müəyyən yeri seçirlər Bir neçə il bundan əvvəl "genetik yaddaşın” mən öz təcrübəmdə, həqiqətən də, mövcud olduğuna inandım. O vaxt müəllim işləyən bir yazıçı ilə münasibətim var idi. Hər dəfə biz nahar edəndə bir qəribə şeyi müşahidə edirdim. Restorana daxil olurduq, ofisiant bizi stolumuza kimi müşayiət edirdi və mən məhz ofisiantın təklif etdiyi stulda əyləşirdim. Əgər stulum arxası restorana baxırdısa, yoldaşını mənimlə üzbəüz otururdu. Yox, əgər əyləşdiyim stuldan restorana çox gözəl bir mənzərə açılırdısa, dostum özünü yaxşı hiss edirdi və onunla yerimi dəyişməyi xahiş edirdi. İlkin olaraq bir neçə dəfə mən etiraz etmədim və onunla yerimi dəyişdim. Ancaq bir dəfə axşam mənim də höcətliyim tutdu və dediııı: "Sən həmişə elə oturmaq istəyirsən ki, gözəl mənzərəni və ətrafda olanları görəsən. Bu dəfə də mən harada oturmuşamsa, orada da oturmaq istəyirəm”. Downloaded from KitabYurdu.org 18 Dostıun istəmədən razılaşdı və qarşımda, arxası restorana oturdu. Biz yemək sifariş verdik, mən günümü necə keçirdiyimdən, lüzumsuz şeylərdən danışmağa başladını və birdən onun sıxıldığını hiss etdim. - Nədənsə narahatsan? - soruşdum. - Mən, sadəcə, belə oturmağı xoşlamıram, belə olduqda rahatlana bilmirəm, - o cavab verdi. - Burada oturmağında elə bir pis nə var ki, anlamıram? - Heç nə yoxdur, - o izah etdi. - Mənim, sadəcə, arxası restoranın zalına oturmaqdan xoşuııı gəlmir, bax indi oturduğum kimi - onda hirslənirəm. Sonrakı varım saat ərzində biz dostumun arxası zala oturduğu zaman keçirdiyi narahatçılığın səbəblərini təhlil etməklə məşğul olduq və müəyyən etdiklərimiz hər ikimizi təəccübləndirdi. O heç vaxt düşünmədən istər restoran, istərsə də qonaqlıq keçirilən otaq olsun, bütün məkanı görə biləcəyi yeri seçirmiş. Ona qarşı heç bir təhlükənin olmadığını hiss etsə belə, qəlbinin dərinliyində arxası otağa oturmağa risk etmirdi. Sanki daxili bir səsin onu xəbərdar etdiyini eşidirdi: “Özünü qoru! Ehtiyatlı ol!” İstər ailədə, istərsə də orduda xidmət etdivi dövrdə təhlükədən uzaq olmaq üçün necə oturmağın ona öyrədilmədiyini təsdiqləyirdi, o heç vaxt bu barədə Downloaded from KitabYurdu.org 19 düşünməmişdi. Biz bunu "genetik yaddaş” nəzəriyyəsindən başqa heç ıiə ilə izah edə bilmədik - o bilirdi ki, arxası mağaranın çıxışına oturmamalıdır. O vaxtdan bəri məndə belə bir adət yarandı: kişilərdən restoranda hansı yeri seçmələri barədə soruşmağa başladını və çoxu da eyni cavabı verirdi: zalın gözəl mənzərəsinin göründüyü yerdə özlərini daha rahat hiss edir və arxaları zala oturmağı xoşlamırlar. Zarafat naminə siz də özəl tədqiqatınızı apara bilərsiniz. (Əgər siz kişini pis vəziyyətə salınaq istəyirsinizsə, - əlbəttə, işə görə, - onu arxası otağa oturdun və onun özünü narahat etməsini müşahidə edin!) Niyə kişilər həmişə qadınların üzərində hökmranlıq ediblər Hamiləliyin qarşısını alan vasitələr ortaya çıxana kimi kişi və qadının rolu sadə faktorla müəyyən olunurdu: qadın lıamilə olub, uşaq dünyaya gətirə bilir, kişi isə bilmirdi. Cek və Cil Fliııstouna, onların birgə ova çıxmalarına və işləmələrinə bir nəzər yetirin. Əgər Cil Cekiıı tamamilə onu özünə cəlb etməsini istəmirdisə, o, Ceklə seksual əlaqəyə girməməyə üstünlük verirdi. Belə ki, o lıamilə qalan kimi onunla eyni bərabərlikdə olmaq hüququnu itirirdi. Az hərəkətli olurdu, qaça bilmirdi. Uşaq dünyaya gətirdikdən sonra o, uşağa dayəlik etməli, onun qeydinə qalmalı idi. Bu da onun evdən çıxmasına və Ceklə birlikdə ərzaq axtarışına çıxmasına iıııkaıı vermirdi. Müəyyən vaxt Downloaded from KitabYurdu.org 20 ərzində dünyaya üç və ya dörd uşaq gətirməklə o tanı Cekdəıı asılı hala düşür, belə ki, o, bütün vaxtını uşaqların tərbiyəsinə sərf etməli olurdu. Cek və onun dostları yalnız bir səbəbdən qadınların üzərində tanı hakimiyyətə malik idilər: onlar qəniməti axtarır, əldə edir və paylayırdılar. Beləliklə, daha çox ət əldə edən rəhbər olurdu. Əgər sizin bu kişilərlə münasibətiniz pis olardısa və onların göstərişlərini yerinə yetirıııəzdinizsə, onlar sizə ət verməz və ac qalıb ölə bilərdiniz. Hər şey çox sadə idi. Bəlkə də, elə bu səbəbdəndir ki, bir çox kişilər arvadlarının işləmək niyyətini eşidəndə qeyzlənirlər; əgər qadın özünün "ət payını” evə gətirərsə, kişilərin mütləq hakimiyyəti təhlükə altına düşə bilər. Sözsüz ki, kişilərin ova getməsindən əsrlər keçmiş olsa da, analıq borcu, vəzif əsi qadınları evinə bağlamaqda əsas səbəb kimi qalır. Kişilər iqtisadi hökmranlığa ıııalik idilər, elə buradan da onların hökmranlığı hər şeyə sirayət edirdi. Kişilərin qadınlar üzərində hökmranlıq etməyə can atmaqlarının psixoloji izahı Sizinlə pis davranan, sizi alçaldan kişinin gizlicə sizə qibtə etməsini, hətta qorxmasını nə vaxtsa heç ağlınıza gətirmişsinizmi? Kişilərdə qadınlar üzərində hökmranlıq etmək hissinin paxıllıqdan və qadının nəsli davam etdirmək qabiliyyətinə ıııalik olması bacarığından irəli Downloaded from KitabYurdu.org 21 gəlməsi haqqında çox sayda nəzəriyyələr mövcuddur. Qadınlara, bir qayda olaraq, yəqinlik intuisiyası və yaratmaq qabiliyyəti verilib, qadınlar yeni həyat bəxş edirlər, yəni ən böyük möcüzəni həyata keçirirlər, - bütün bu faktorlar, bəlkə də, kişilərin qadınlar üzərində hökmranlıq etmək tələbini gücləndirə bilər. Son nəzəriyyələr kişilərdə qadınların başqa qadınları xatırlatmaq halını aradan qaldırmaq tələbini ortaya çıxardı; bu nəzəriyyə hər bir kişinin anasından uzaqlaşmağa can atmasını əks etdirir. Balaca oğlan üçün ana ən yaxın və doğıııa varlıq olduğundan anasından uzaqlaşmayanacan onu anası ilə, qadınla eyniləşdirəcəklər. Cinsi yetkinlik dövründə hamımız oğulların analarının onları öpmələrini və ya qucaqlamalarını istəmədiklərinin şahidi olmuşuq; hətta kişi kimi özüııütəsdiqə can atanda analarına nifrət etdiklərinə belə adaim inandıra bilərlər. “Analıq" kitabının müəllifi Neıısi Çodorova izah edir: V “Oğlan daxilən anasından imtina etməyə, onunla əlaqəni kəsməyə və hələ də hiss etdiyi güclü asılılığa üstün gəlməyə çalışır... O, bunları onun qadından törəndiyini göstərən hər şeyi boğmaq üçün və xarici aləmdə qadına məxsus olan hər şeyi pisləməklə həyata keçirir. Kişidə qiyam edən o balaca oğlan onun və anasının “biitöv” olmamasını sübut etməyə çalışır, qadınlar üzərində hökmranlıq etmək cəhdlərini davam etdirir, onları müti Downloaded from KitabYurdu.org 22 görmək istəyir və sanki deyir: “Görürsən, əgər mən sənin üzərində hökmranlıq edirəmsə, deməli, mən səndən yaxşıyam. Mən yaxşıyam, sən yox”. Bu kitabın sonrakı bölmələrində mən balaca oğlanların analarından asılı olmamağa çalışmalarının sevdiyimiz yaşlı kişilərin davranışına necə təsir etməsini izalı edəcəyəm. Kişiləri sevgiyə gərəksiz kimi necə tərbiyə edirlər "Oğlan!”- mamaça elan edir və elə həmin andan da bu balaca kişi qoıışıı doğum palatasında dünyaya gəlmiş körpə qız uşaqlarından tamamilə fərqli tərbiyə edilir. Müxtəlif elmi tədqiqatlardan götürülmüş faktlar üzərində düşünün. V Yeni doğulmuş oğlan uşağının valideynləri oğullarının portretini təsvir etməyə, “möhkəm, böyük, diribaş, güclü” sözlərindən istifadə etməyə meyillidirlər. Yeni doğulmuş qız uşağının valideynləri isə körpələrini bu sözlərlə sevirlər: "iııcə, balaca, gözəl". Həkimlərin yeni doğulmuş bu iki qrup uşaqların bir-birindən heç nə ilə fərqlənmədiklərini, olsa da olduqca kiçik fərqin olmasını desələr də, valideynlər, həqiqətən də, körpələrinin bu keyfiyyətlərə malik olduqlarına inanırlar. V Valideynlər balaca oğlanlara kiçik qızlardan daha çox tələblər irəli sürməyə meyillidirlər, onlar oğlanlardan daha böyük məsuliyyət və riskə hazır olma Downloaded from KitabYurdu.org 23 xüsusiyyəti gözləyirlər. V Valideynlər oğlanları qızlarla müqayisədə daha müstəqil olmağa yönəltməyə çalışırlar. Uşaq yıxılanda və ya qorxanda, onlar daha çox qız uşaqlarına qarşı rəhmli olur, oğlanlara isə hələ kiçik yaşlarından daha çox sərbəstlik verirlər. V Valideynlər oğlanlarda emosional təmkiııliyi təşviq etdikləri halda, qızlarda isə emosional açıqlığı bəyənirlər. Oğlanları daha güclü hisslər ruhunda tərbiyə edirlər - “zəiflik" əlaməti olan qorxu və ruhdan düşmə kimi halları kişiyə məxsus olmayan hal kimi nümayiş etdirməklə yanaşı, onlara ehtiras, kiməsə bağlılıq, güclü sevgi hisslərini də aşılayırlar. Kitabımdakı "Kişi seksuallığı" bölməsində doktor Bern Zilberlıeld oğlanlara hisslərini açıqlamağın öyrədilməsini belə təsvir edir: "Onlara yalnız çox az sayda emosiyalarını - təcavüzkarlıq, rəqabətə dözümlülük, hiddət... və soyuqqanlıqla bağlı olan hissləri nümayiş etdirməyə icazə verildiyi öyrədilir. Böyüdükcə buraya sekslə bağlı hisslər də əlavə edilir. Zəiflik, utanmaq, qorxu, tez toxunma, incəlik, mərhəmət və həssaslıq kimi hisslərə qızlar və qadınlar ıııalik ola bilər. Bu hisslərdən birini büruzə verən oğlana ya gülər, ya onu “anasının balası", ya da "qız" (bu daha ağır ola bilər?) adlandıra bilərlər”. Downloaded from KitabYurdu.org 24 Hal-hazırda bir çox gənc valideynlər uşaqlarında cinsiyyətə əsaslanan stereotipləri tərbiyə etməkdən uzaq dururlar. Ancaq bizim münasibət saxladığımız daha yaşlı kişilərin çoxu tərbiyəyə belə fərqli yanaşmanın qurbanıdırlar. Televiziya cinslərin rolunu necə təqdim edir Uşaqların çoxu kişi və qadın anlayışlarını təkcə valideynlərindən devil, həm də saatlarla sevr etdikləri televiziyadan öyrənirlər. Televiziyada qadın və kişi obrazlarının təsvir olunmasının çox dəyərli tədqiqi aparılıb və nəticələr də son dərəcə əhəmiyyətlidir. V Kişilər, bir qayda olaraq, şöhrətpərəst, avantürist, güclü və hökmlü göstərildiyi halda, qadınlar daha çox asılı, tabe olan və zəif məxluq kimi təqdim edilir. V Kişilər böyük mükafatlara layiq görülə bilən maraqlı işlərlə məşğul olduqları halda, qadınlar kişilərə baxanda, az vacib görünəcək və az mükafat ala biləcək köməkçi rolunda çıxış edirlər. V Kommersiya məqsədilə çəkilmiş telefilmlərdə qadınlar daim təlaş içində hirsli və unitazın qoxusundan, miqren və digər boş şeylərdən narahat olan kimi təqdim edildiyi, halda, kişilər daha nüfuzlu, məsuliyyətli və cəsarətli verilir. V 50-60-c.ı illərin cavan oğlanları tərəfindən çox sevilən televiziya vesternlərində (kovbov filmlərində) Downloaded from KitabYurdu.org 25 amerikalı qəhrəman - növbəti sərgüzəştini həyata keçirib, özünü heç bir öhdəlik və bağlarla kəndirləməyən - azad qalan, qürubda yalqız çıxıb gedən kovbov timsalında verilir. Bir təsəvvür edin: yaşadığınız kişi də hələ oğlan olarkən illərlə televizorun qarşısında uzanaraq bir-birinin ardınca nümayiş etdirilən və kişilərin güclü, təmkinli, soyuqqanlı, qorxmaz kimi təqdim olunduğu kommersiya filmləri də daxil olmaqla, proqramlara baxır. Onun sevimli qəhrəmanı Yalqız Səfil, Zorro, Bətməıı, Maverik, '‘Xəziııə”dəki oğlanlar, Piter Hamı, ya da başqa bir kovboy, detektiv və ya döyüşçüdür, sizin seçdiyiniz kişi böyüyəndə kim olacağını artıq bilirdi. Yeri gəlmişkəıı, bu filmlərdə heç vaxt Zorronun arvadını və ya Yalqız Səfilin sevgilisini göstərmirlər. Eyni ab- havada çəkilmiş bu televiziya filmlərində qəhrəmanın bağlandığı varlıqlar ya atı, ya da dostu ola bilərdi, əsla, qadın yox! Yox əgər sizin kişiniz televiziya filmləri ruhunda deyil, radio verilişləri ruhunda tərbiyə alıbsa, elə də böyük fərq etməz, çünki həmin dövrün radio tamaşalarında da filmlərdə olan stereotiplər üstünlük təşkil edirdi. Dəyişən zamanlara meydan oxumaq İndi siz artıq müəyyən mənada kişilərin niyə olduqları kimi olduqlarını, niyə "kişi olmağın” hisslərini gizlətməli Downloaded from KitabYurdu.org 26 olmaq, yarışlarda udmaq, bu çətin dünyada sağ qalmaq üçün mübarizə aparmaq, müstəqilliyini qorumaq, soyuqqanlı olmaq anlamına gəldiyini az da olsa, anlayırsınız. Kişiləri nəsildən nəslə keçən, - valideynləri və cəmiyyət tərəfindən daha da möhkəmləndirilən və onlar üçün səmimilik qapılarını bağlayan vərdişlər hərəkətə gətirir. Bu cədvəl bu gün kişilərin üzləşdikləri böyük emosional problemləri anlamağa kömək edir. Cəmiyyət ona əsl kişi olmağı öyrədir, o isə sevdiyi qadınla açıq olmağı və əsl yaxınlığın mümkün olmasını imkansız edən keyfiyyətləri təcəssüm etdirməyə can atır. Kişi olmaq üçün nə öyrədib Onları necə görmək istərdik • inanmayan (etibar etməyən, hər şeydən şübhələnən) • inanan və açıq Hisslərini gizlədən Hisslərini bildirən Zahirən güclü və məğlubedilməz olmaq Zəif cəhətini görən Rəqabət aparan Əməkdaşlıq edən Xarici aləmin bilicisi olmaq Daxili aləmi bilən birisi olmaq Müstəqil (tənha) olmaq Bizə tələbatının olmasını hiss edən birisi olmaq Və biz - 90-cı illərin qadınları kişilərimizə buıııı deyirik: özünüzdə yaratmağa çalışdığınız bütün bu Downloaded from KitabYurdu.org 27 xarakterik xüsusiyyətlər bizi dəli edir və heç cəlbedici gəlmir; həqiqətən, biziııı kişilərdə görmək istədiyimiz xüsusiyyətləri siz "zəifliyin" təzahürü, "kişiyə yaraşmayan hərəkət" kimi qəbul edir və var gücünüzlə onlarla mübarizə aparırsınız. Əgər siz vəziyyəti bu nöqteyi- nəzərdən dəyərləndirirsinizsə, onda kişilərin özlərində nəyisə dəyişmək istəmədikləri, biziııı onları ədalətsiz olaraq danladığımız, niyə adi qarşılıqlı münasibətlərdə bizə çox asan gələn məsələlərin həllində onların bacarıqsız olduqları sizə daha aydın olar. Kişilərdən bizim üçün tamamilə müəmma olan, həm də çox gözəl anladığımız məsələlərdə - emosiyalarımızı ifadə etmək, sevməkdə daha həssas və ədəbli olmaq bacarığında - səriştəli olmalarını gözləyirik. Son illər minlərlə kişi ilə işləmişəm və onların daha açıq olmaq, sevdikləri qadına olan sevgilərini daha dərindən hiss etmək və bunları ifadə etməyə çalışdıqlarına inandım. Ancaq onlar üçün buna alışmaq çox çətindir, hətta deyərdim ki, qorxunc bir prosesdir və bu fəsli oxuyanda bunun səbəbini anlayacağınıza ümid edirəm. Sizi əhatə edən kişilərin elə bir mərhəmətə, dözümə və yardıma ehtiyacı var ki, onları məhz, öz qəlbinizdə tapa və kişilərin də eyni hisslərini sizə açılmasına kömək edə bilərsiniz. Çin lənətində deyilir: “Görüm səni dəyişikliklər Downloaded from KitabYurdu.org 28 dövründə yaşayasan” - biz, məhz, belə bir zamanda yaşayırıq. Köhnə həyat tərzi və məhəbbət sənə yaramır, yenisini isə hələ kəşf etməmişik. Ancaq biz kişilərlə əlaqələr qurmaqda davam edir və bu yolda çox sayda ümidsizliklərlə üzləşirik. Yeni dövran bizə müdrikliyin və özünü təkmilləşdirməyin yüksəkliyinə qalxmaq üçün gözəl imkanlar verir. Bu kitabın məqsədi kişilərlə olan mürəkkəb qarşılıqlı əlaqələrinizi yeni, həyəcanlı eşq macərasına çevirməkdən ibarətdir. 2. Kişilərlə münasibətində qadınların yol verdikləri altı ən böyük səhv V Kişilərlə davranış qaydalarına dair sizin öyrəndiklərinizin tamamilə səhv olduğu barədə nə vaxtsa heç düşünmüsünüzmü? V Elə bir hal olubmu ki, siz kişini məmnun etdiyinizdən əmin olduğunuz halda, onun tərəfindən tamamilə neqativ reaksiya ilə qarşılaşasınız? V Elə bir hal olubmu ki, siz "kişilərə yanaşmada səhv təlimat almanız" haqqında düşünəsiniz, ya da etməyə çalışmasınız, ancaq nəticədə istədiyinizin əksi alınıb? Əgər bu suallardan əksəriyyətinə "bəli” cavabı versəniz, deməli, siz tənha deyilsiniz. Seminar və qruplarımda minlərlə qadınla işləmişəm və onların əksəriyyətinin kişilərlə münasibətlərində çatışmayan nəsə var, ancaq onlar nəyin düz olmadığını və Downloaded from KitabYurdu.org 29 onu necə düzəltməyi bilmirdilər. Kişi ilə münasibətinizi yaxşılaşdırmaq - istər bu əriniz, bosunuz, məşuqunuz, atanız və ya həmkarınız olsun - yalnız onun davranışını anlamaq deyildir, bu lıəm də öz davranışınızı yaxşıca təhlil etmək deməkdir. Kişilərlə qarşılıqlı münasibətiniz nə dərəcədə yaxşıdır Qarşınızda kişilərlə qarşılıqlı ıııüııasibətiııizdəki güclü və zəif cəhətləri müəyyənləşdirmək üçün tərtib edilmiş sorğu vərəqi var. Hər sual üçün aşağıda verilən cavablardan birini seçin: A. Demək olar ki, lıəmişə B. Tez-tez C. Hərdənbir D. Nadir halda E. Demək olar İd, heç vaxt Özünüzü necə aparmağınızdan deyil, adətən, necə hərəkət etmənizdən çıxış edərək, bu sualların lıannsıııa bacardığınız qədər doğru cavab verin. ı. Hər hansı bir kişi ilə maraqlananda, başqa insanlarla olan münasibətimi nəzərdən keçirir, hərəkətimin təqdir edilməsinə nail olur, arzulanmla kifayətlənir, ya da özümə daha az inamlı oluram. 2. Mənə yaxın olan kişilərə görə məsuliyyət hiss edir və hər vəclılə xidməti pillələrində yüksəlmələri üçün lazım olan işləri görməyə onları inandırıram. Downloaded from KitabYurdu.org 30 3. Kişilərə heç bir qadının mənimlə davranmasına icazə vermədiyim tərzdə davranmalarına icazə verərəm. 4. Kişilərlə münasibətimi yoluna qoymaq üçün bütün seksual bacarığımdan istifadə edirəm. 5. Hərəkətimə və ya dediyim sözə kişinin verəcəyi reaksiya qarşısındakı qorxu, ona demək istədiklərimi dilə gətirməyə, həqiqətən də, hiss etdiklərimi ona söyləməyə mane olur. 6. Keçmişdə mənimlə olan münasibətinə, ya da onların mənə qarşı olan indiki münasibətinə görə kişilərə inciklik hissi edirəm. 7. Kişilər tərəfindən diqqət və ya məhəbbət qazanmaq üçün səy göstərdikdə və yaxud da ııiənə qarşı qəzəbin göstərilməsindən qaçmaq lazım olanda, özümü köməksiz, çaşqın və karıxmış hiss edirəm. 8. Mənə elə gəlir İd, kişilər mənə mənim layiq olduğum qədər hörmətlə yanaşır və məni yüksək qiymətləndirirlər. 9. Həmişə kişidən istədiyimi və ehtiyacında olduğumu xahiş edirəm. 10. Hökmlü kişilərin olduğu mühitdə özümü rahat hiss edir və heç bir gərginlik keçirmirəm. Öz davranışımı dəyişmir, özümü ıiə pərt, nə aqressiv, nə də itirmiş hiss edirəm. Iııdi isə xallarınızı hesablayın. 1-7 suallarına görə Downloaded from KitabYurdu.org 31 özünüzə aşağıdakı qiymətləri verin: A. 2 bal B. 4 bal C. 6 bal D. 8 bal E. 10 bal 8-10 suallarına görə isə özünüzə bu qiymətləri verin: A. 10 bal B. 8 bal C. 6 bal D. 4 bal E. 2 bal 8-100 bal. Təbrik edirəm! Öz üzərinizdə və kişilərlə olan münasibətinizin üzərində ciddi işiniz öz bəhrəsini verdi, siz həm güclü, həm də sevən qadın olmağı öyrəndiniz. Siz hətta kişilərin əhatəsində həyatınızda əsas rol oynayan yüksək özünü qiymətləndirməni qoruyub saxlamış və düzgün ünsiyyət qurmaq səviyyəsinin sağlam və uzunmüddətli qarşılıqlı əlaqələrin yaradılmasında əsas rol oynadığını da bilirsiniz. Problemlərdən uzaq olmaq üçün qiymətlərinizin aşağı olduğu sahələrdə öz üzərinizdə işləyin. 60-79 bal. Kişilərlə qarşılıqlı münasibətiniz pis deyil, ancaq bundan daha yaxşı ola bilərdi. Qadınların əksəriyyəti bu kateqoriyaya aid olur. Gələcəkdə daha Downloaded from KitabYurdu.org 32 böyük səhvlərə yol verməmək üçün bəzi təhlükəli anlara diqqət yetirməlisiniz. Siz daha çox özünü ifadə etməyə və tələbatınızın tam təmin edilməsinə diqqət verməli və bu fəsildə sonrakı səhifələrdə toxunacağım kişilərlə qarşılıqlı münasibətlərdə qadınların etdikləri o altı səhvdən uzaq durmalısınız. Siz tələb etdiyinizdən də artıq məhəbbətə layiqsiniz. 40-59 bal. Böyük problemləriniz var. Bəzi ınəııfi emosional vərdişləriniz əsl məhəbbətə qovuşmağınıza və layiqincə qiymətləndirilmənizə mane olur. Əgər hər şeydə kişilərə tabe olmaqda, “ayaq əsgisi" olmaqda və hər şeyin çox gözəl olduğu kimi göstərməkdə davam edərsinizsə, heç vaxt sizə hörmət etməyəcəklər. Davranışınızı dəyişmək vaxtı çatıb, ilk növbədə həyatınızdan nə dərəcədə razı qaldığınızı öz-özünüzə etiraf etməlisiniz. Bu kitabdan öyrəndiyiniz hər şeydən istifadə edin, dostlarınızdan köıııək etmələrini xahiş edin və özünüzün də arzuladığınız güclü qadın kimi yaşamaq haqqında özünüzə söz verin. 39 bal və ondan aşağı. Diqqət! Kişilərlə münasibətiniz olduqca qeyri-normaldır. Çoxdan iztirab içindəsiniz, sevilmədiyinizi hiss edir və kişilərin əhatəsində təkbaşına qalmağın nə olduğunu belə unutmuşunuz. Bəlkə də, kişi ilə sağlam münasibətdə olmağın nə olduğunu belə bilmirsiniz. Qəti qərar vermək vaxtı gəlib, ancaq onu siz özünüz edə Downloaded from KitabYurdu.org 33 bilməyəcəksiniz. Başqa qadınlardan kömək istəyin; mərhəmətli və təcrübəli həkim tapın; hər hansı bir psixoloji dəstək qrupuna qoşulun; bu kitabdan daha çox yararlanın və özünüzü yenidən sevmək üçün əlinizdən gələni edin. Soyuqluğa, incimək və hirslənmək kimi hisslərə qarşı mübarizə aparın. Özünüzü qurban kimi göstərməkdən əl çəkin! Yalnız özünüz hər şeri dəyişdirə bilərsiniz. Malik olduğunuzdan daha çoxuna layiqsiniz. Hərdənbir bu sorğu anketini nəzərdən keçirmənizi, güclü qadın olmaq üçün əldə etdiyiniz uğurlarınızı qeyd etmənizi təklif edərdim. Hər şeydən öncə bu kitabda verilmiş prinsiplərə uyğun hərəkət edin, bir neçə həftədən sonra isə bu anketə qayıdın. Alınan ballardan real tərəqqinin olduğunu hiss edəcək və kişilərlə əsl eşq əlaqələri yaratmaqda düzgün yolda olduğunuza inanacaqsınız. Sevdiyiniz kişilərdə mənfi xüsusiyyətləri yarada bilərsinizmi? Bilmirəm bu barədə düşünmiisünüz, yoxsa yox, ancaq siz sevdiyiniz kişilərdə mənfi xüsusiyyətləri yarada bilərsiniz. Qarşılıqlı münasibətlərdə hər şeyin, məhz, qadınların günahı, özümüzü "pis” və “düzgün aparmanıağımız” üzündən yarandığını və kişilərin dəyişməsinə ehtiyacın olmamasını demək istəməzdim. Uğur əldə etməyin 50%- Downloaded from KitabYurdu.org 34 ııin yalnız bizdən asılı olduğunu demək istərdim. "Sevən qadınların” əıııəli kimi qəbul edilən hərəkətlərin çoxu kişilərlə bizim qarşılıqlı münasibətimizdə destruktiv rol oynayır. Sözsüz ki, bu səhvləri düşünmədən edirik. Bu vərdişlərin çoxu analarımız tərəfindən, onlara isə onların anaları tərəfindən aşılanıb, elə ki, biz o köhnə rolları oynamaqdan vaz keçir, onları yerinə yetirməkdən imtina edirik, özümüzü bədbəxt qadın hiss etmirik, kişilər isə bizimlə nalayiq hərəkət etnıəvi dayandırırlar. Kişilərlə münasibətində qadınların yol verdikləri altı ən böyük səhv ı. Qadınlar özlərini ana kimi aparır və kişilərlə də uşaq kimi davranırlar. 2. Qadınlar kişilərin yolunda özlərini qurban verir və özlərini sevdikləri kişidən sonra ikinci yerə qoyurlar. 3. Qadınlar kişilərin potensial imkanlarına vururlar. 4. Qadınlar öz dəyərini və səriştəsini gizlədirlər. 5. Qadınlar könüllü olaraq kişilərə tabe olurlar. 6. Qadınlar kişilərdən istədiklərini almaq üçün özlərini kiçicik qız kimi aparırlar. SƏHV N2 1 QADINLAR ÖZLƏRİNİ ANA KİMİ APARIR VƏ 1 KİŞİLƏRLƏ UŞAQ KİMİ DAVRANIRLAR Downloaded from KitabYurdu.org 35 Vaxtı ilə kişilərə bu kimi şeyləri dediyiniz hallar olııbmu: "Əzizim, pul qabını unutmamısan ki?” "Gələn dəfə kimyəvi təmizləməyə girməyi unutma”. "Vaxtı keçmiş elektrik borcunu ödəməyi yəqin ki, unutmamısan?” "Heç bilirsən, qaz balonumuz demək olar ki, boşdur? "Yer sifariş verməyi unutmusan? Narahat olıııa, özüm zəng edərəm”. "Yaş məhrabanı döşəmədə buraxmanıağı sənə neçə dəfə demək lazımdır?” "Belə nazik pencəkdə donmursan?” Əgər mənə bənzəyirsinizsə, onda bu vərəqi oxuyarkən mütləq səhvinizi etiraf edəcəksiniz. Səhv N9 ı - kişilərlə olan qarşılıqlı münasibətimizdə ən geniş yayılmış və destruktiv səhv hesab edilir. Kişilərlə uşaq kimi davranırıq; onların öz qeydlərinə qala bilməyəcəkləriııi düşünürük; özümüzü elə aparırıq ki, guya onlar heç nə bacarmır və bizim daimi rəhbərliyimizə elıtivacları var. Nə düşündüyünüzü bilirəm - çox hallarda bu düzdür! Ola bilsin ki, siz də haqlısınız. Ancaq bu səbəb deyil. Yadda saxlamaq çox vacibdir: Kişi ilə balaca oğlan ıışağı kimi davrananda o da özünü balaca oğlan kimi aparmağa başlayır. Əgər kişinin müstəqil lıərəkət edə bilməməsini düşünürsünüzsə, onda o elə elə də olacaq. Downloaded from KitabYurdu.org 36 QADINLAR ÖZLƏRİNİ ANA KIMI APARIR VƏ AŞAĞIDAKI VASİTƏLƏRLƏ KİŞİLƏRLƏ UŞAQ KİMİ DAVRANIRLAR: ı. Kişilərə həmişə kömək edir, etməli olacağı işləri də onların əvəzindən görürük. Onun üçün açar axtarır, dalınca tökdüklərini yığışdırır, ona nəsə gətirmək üçün o biri otağa keçirik; qalstuku düzəldir, saçını darayırıq; səhərlər onun geyəcəyi paltarı seçib hazırlayır və çarpayısının üzərinə qoyuruq. 2. Onlardan informasiya qopartmaq üçün qılığına giririk. Deyirik: "Acsan, sıyıq yemək istəyirsən? Yox? Bəs... necə? İstəmirsən? Bəs dadlı şorba necə? Onu da istəmirsən? Yaxşı, qoy bir fikirləşim... Tapdım... Sənə peııdirli isti buterbrod verəcəm. İstəyirsən?” 3- Düşünürük ki, kişilər huşsuzdular, onların özləri yadda saxlamalı olacaqları şeyləri yadlarına salırıq. "Mənzil başına çatanda mənə zəng etməyi unutma”. “Syuzini rəqs dərsinə aparmağı unutma”. "Zibili atmağı unutma”. "işdən sonra həkimə getməyi yadından çıxarma”. 4. Uşaq kimi onlara deyinirik. "Pencəksiz hara hazırlaşmasan? Bilmirsən, küçədə soyuqdur?” "Sənə neçə dəfə demək olar, yatmamışdan əvvəl işığı söndür. İşıq pulu, onsuz da, çox yazır”. Downloaded from KitabYurdu.org 37 "Matça baxarkən pivəxanada bütün bir pizza yemisən, üstündən də üç parç pivə içmisən? Qanımın ağrıması təəccüblüdür”. 5. Bizə görə onların yaxşı görə bilməyəcəkləri üçün öz üzərimizə götürürük. "Əgər Fredə restoranda stol sifariş verməsini tapşırsam, o ya vaxtı çaş-baş salacaq, ya da yaxşı masa sifariş verməyi unudacaq, odur ki, yaxşısı budur, özüm edim”. "Son dəfə Stiveııi uşaqlarla mağazaya göndərəndə, bu, sadəcə, dəhşətli bir şey idi - onlar elə şeylər almışdılar ki, onları heç cürə məktəbə geyinmək olmazdı. İndi alış-verişə öziinı gedirəm. Başqa cür mümkün deyil.” "Hələ bir neçə ay bundan əvvəl Ceysoııdaıı Çikaqoda rahat hotel tapmasım xahiş etmişdim. Təsəvvür edirsən, yadından çıxarıb. İndi getməyimizə üç həftə qalıb, indi mən durmadan zəng edib, hər hansı bir hoteldə yer sifariş verməliyəm”. 6. Onların səhvini düzəldir və istiqamətləndiririk. "Yox, əzizim, məzuniyyətimiz zaıııan rastlaşdığımız cütlük Qərbi Virciniyadan deyildi, Virciniyadan idi”. "Əzizim, cümlədə bu sözü işlətmən, doğru deyil”. "Mənə elə gəlir ki, 41-ci küçə ilə getsək, Qrant- avenyuda tıxaca düşərik. Sənin yerində olsam, sol tərəflə gedərdim". "Niyə də anana zəng etməyəsən? İlk öncə ona de ki, Downloaded from KitabYurdu.org 38 uşaqlar tam sağalmayıb, sonra da bu həftə də çox məşğul olmam demək yadından çıxmasın. Narahat olmağa başlayanda isə növbəti bazar günü onun yanına gələ bilməyəcəyimiz barədə onu xəbərdar et. Məbada, keçən bazar günü anamgildə olmağımızı söyləyəsən”. NİYƏ QADINLAR KİŞİLƏRLƏ ANA NƏVAZİŞİLƏ DAVRANIRLAR Bilirəm ki, sevdiyiniz kişi ilə ana rolu oynamanızı anlamaq olduqca xoş bir hal deyil, ancaq inanın ki, siz heç də tək deyilsiniz. Beləliklə, niyə biz kişilərimizlə özümüzü ana kimi aparır və onlarla uşaq kimi davranırıq? V Qadınları analığa hazırlayır və analıq davranışına görə tərifləyirlər. Uşaqlıqdan anamız bizim üçün əsas nümunə olub. Sizin, qardaş və bacılarınızın qeydinə qalmasını müşahidə edərək, biz də tərbiyə etməyi, ətrafımızdakılarm tələblərini təmin etməklə, özümüzü onlara həsr etməyi öyrənmişik. Əgər ananız atanızla da ana rolunu oynamışsa, onda bu vərdiş sizdə daha möhkəm olacaqdır. Əgər siz daim ananızın atanızla onu sevən qadın kimi deyil, ana kimi davrandığını görmüsünüzsə, onda qadının kişi ilə özünü aparması lıaqqmda belə bir təsəvvürünüz lap uşaqlıqdan formalaşacaq. Yaşa dolduqda siz də öyrəndiyiniz tərzdə kişilərin qeydinə qalır, bunu onlar arasında münasibətlərdə yeganə yol hesab edirdiniz. Culiya narahatlıqları ilə əlaqədar yanıma gələndə Downloaded from KitabYurdu.org 39 Fredlə artıq üç il idi ki, evliydilər. “Özümü Fredin arvadı hiss etmirəm, - kədərlə dedi. - Özümü onun anası kimi hiss edirəm! O özünü uşaq kimi aparır, gözləyir ki, dalınca hər şeyi mən yığışdırım, onun əvəzinə fikirləşim, bütün vaxtımı onun qeydinə qalım. O get-gedə daha da tənbəlləşir, mən isə daha da əsəbiləşirdim!” Fredlə ana kimi özünü aparmasının nə qədər təbii olduğunu Culiya hətta təsəvvür belə etmirdi. Uşaq kimi özünü aparmasına görə Fredi məzəmmət etsə də, Culiya bu problemin yaranmasında ovmadığı rolu barədə heç vaxt düşünməmişdi. Onun valideynləri haqqında danışanda Culiyanm ana rolunu oynamaq meylinin haradan gəldiyini həmən müəyyən etdik. “Valideynlərim arasında olan qarşılıqlı münasibətdə intimlik və ya romantizm elementinin olmasını xatırlamıram, - qəmli-qəmli Culiya yadına saldı. - Atanı firmasının işi ilə əlaqədar səfərlərə çox gedirdi, anam haqqında ən yadda qalan və adi xatirələrim onun atanı səfərə çıxanda əşyalarını qablaşdırması, qayıdarkən isə onları açıb yerinə qoyması ilə bağlıdır; o, şəhərdə olanda, anam ona gələcək görüşlərini xatırladır, həmişə onun geyiminin qayğısına qalırdı. Mənə elə gəlir ki, bizim ondan çox yaşımız var idi, atam anam üçün əlavə bir uşağa çevrildi. Anam həm bizə, həm də ona deyinirdi; bizi də onu da yedizdirirdi. Heç vaxt müəyyən dərəcədə kişini Downloaded from KitabYurdu.org 40 sevməyin - ananım atama qarşı davranmasından ibarət olduğunu heç vaxt dərk etməmişdim”. Son zamanlara qədər analıq qayğısının göstərilməsi qadınlar arasında ən geniş yayılmış "peşə” olmuşdu, bunun arxasınca davəlik və müəllimlik peşələri gəlirdi. Analarımızın hamımızın qayğısını çəkdiyinə görə tərifləndiklərini görə-görə böyümüşük, elə öz ünvanımıza da tərif eşidirdik: “Afərin, Saili, sən balaca qardaşının necə də gözəl qayğısına qalırsan”. "Zəhmət olmasa, Ceyn, atana tərlikləri ver, ağıllı balam”. Kişi məhəbbətini qazanmaq üçün biz çox vaxt özümüzü analar kimi aparmağa başlayırıq. Darlin on beş ildir ki, olan evliliyini belə təsvir edir: “Carlinin mənə qarşı lazımi diqqətini hiss edən kimi mən anamın davranış manerasına əl atmağa başlayırdım - onun sevdiyi yeməkləri hazırlayır, ya da onun əşyalarını səliqə- sahmana salırdım, bir sözlə, bacardığını qədər iltifat göstərirdim. Bununla onun böyük sevgisini, yaxınlığını qazanmaq istəyir, mənimlə ərim kimi deyil, bir sevgilim kimi davranmasını ürəyimdən keçirirdim. Əlbəttə, qazandığını arzuladığımın tanı əksi olurdu - qədir bilən "oğul" gördüyüm işlərə görə minnətdar idi". V Kişilərə lazım olmaq üçün onlarla ana kimi rəftar edirik. Kişinin bütün tələblərini yerinə yetirməyə səy göstərəndə, o daha çox sizdən asılı olmağa başlayır. Biz Downloaded from KitabYurdu.org 41 hamımız arvadı evdə olmayanda kişilərin uşaqları üçün yemək hazırlamağa çalışdığını əks etdirən kommersiya məqsədli televiziya filmlərinə tamaşa edirik. O bizini qarşımızda bacarıqsız axıııaq, arvadı olmayanda tamamilə köməksiz biri kimi qarşımıza çıxır. Kişinin qeydinə nə qədər çox qalsanız, bir o qədər sizə arxalanacaq, lıər şeydən çox siz əvəzolunmaz olmağa başlayacaqsınız. Tərk edilmə qorxusu bizə belə hərəkət etməyi diktə edir və şüuraltı düşünürük: “Onun mənə ehtiyacı olsa, heç vaxt məni atmaz”. V Kişilər ana himayədarlığına alışıblar və onların qeydinə qalmaqdan xoşlanırlar. Yaxınlarda qadın qrupunda seminar aparırdım və auditoriyaya ritorik sualla müraciət etdiııı: “Niyə qadınlar kişilərlə ana kimi davranırlar?” Budur, son sıradakı qadın qışqırır: “Çünki bu, kişilərin xoşuna gəlir!” Hamı güldü. Bəlkə də, onun sözlərində çox böyük həqiqətin olmasını bilirdilər. Kişilərlə ana kimi davranmanızdan şikayətçidirlərmi? Bəzən, ancaq heç də həmişə yox. Kişiyə ana münasibəti olanda özünü xoşbəxt hiss edir. Arvadlarına onların həyatında çox asanlıqla ana rolu oynamağa icazə verirlər, bu əsasən analarının ataları ilə uşaq kimi davranmış olan kişilərdə daha çox gözə çarpır. Bu kişilər, ümumiyyətlə, “arvad" məfhumunu daim onun qayğısını çəkən, onu tərbiyə edən ana sözünə uyğun tutur, Downloaded from KitabYurdu.org 42 ona sevgilisi, ən yaxın dostu, partnyoru kimi baxmır. Əgər kişi uşaqlığında anasından lazım olan sevgi və qayğını görməyibsə, onda o məmnuniyyətlə sizə "işinizi bitirməyə” icazə verəcək. KİŞİYƏ QARŞI ANALIQ MÜNASİBƏTİ SİZİN BİRLİYİNİZİ DAĞIDA BİLƏR Ana rolunu oynayanda, siz ilk əvvəllər bunım mükafatını alacaqsınız, əslində isə, belə davranış tərzi kişi ilə olan münasibətinizi mütləq dağıdacaq. ı. Kişiniz bundan əsəbiləşəcək və o bunun əleyhinə qalxacaq. I fəsildə biz lıər bir balaca oğlanda özünü kişi kimi tanıması üçün anasından asılı olıııamağa sövq edən psixoloji tələbatın olmasından danışdıq. Ərinizlə də ana rolunu oynamanız onunla nəticələnəcək ki, o sizin təsirinizə müqavimət göstərəcək. Bu isə öz növbəsində sonda onun sizin əleyhinizə çıxması ilə bitəcək. Ola bilər ki, əriniz sizin davranışınızdan şikayətlənməsin; bundan başqa ola bilər ki, o hətta bu tərzinizi dəyişməməkdə təkid etsin, ancaq yenə də o buna qarşı nə vaxtsa üsyan qaldıracaq, çünki bütün oğlanlar gözəl günlərin birində anaları ilə bağları qırırlar. Karenin əlli iki yaşı var, ərinin ofisdəki iyirmi dörd yaşlı katibəsilə eşq macərası yaşamasını öyrənəndən sonra mənə müraciət etdi. Karen əri Leonardm ona xəyanət Downloaded from KitabYurdu.org 43 etməsinin səbəbini anlaya bilmirdi. "O həmişə razı görünürdü - kabinetimdə oturan Karen məsələyə aydınlıq gətirirdi. - Bilirəm ki, onu mən xarab etmişəm. Elə olurdu ki, hətta anasından belə yaxşı qayğı görmədiyindən danışır, ancaq əzizlənməyi və üzərində əsməsini də çox sevdiyini söyləyirdi. İndi isə özünü əli-qolu bağlı və mütəəssir hiss etdiyindən sərbəst olmaq istəyir. İyirmi yeddi ildə bir dəfə də olsun şikayətlənməmişdi. Bunun necə baş verdiyini heç cürə anlaya bilmirəm”. Leonardla olan söhbətim bütün şübhələrimi təsdiqlədi: cavan qadının yanma gedəndə, o, anasını sevgilisinə dəyişdiyini hiss edib. Hətta Karenlə olan qarşılıqlı münasibətinə təsvir etmək üçün istifadə etdiyi sözlər valideyn evini tərk etməyə can atan və sərbəstlik əldə etmək arzusunda olan yeniyetmənin sözləri idi - “mütəəssir, əli-qolu bağlı, azadlığa can atan”. Karen isə özünü yaxşı arvad kimi apardığını, ana kimi Leonardın qayğısını çəkdiyini düşünürdü, bu isə sonda onuıı çıxıb getməsinə gətirib çıxarmışdı. 2. Özünü hərtərəfli hiss etməmək ərinizi təngə gətirə bilər. Əgər siz ərinizlə həmişə səriştəsiz biri kimi davransanız, o özünü belə hiss etməyə başlayacaq. O, özünü təcrübəsiz hiss etməkdə davam etdikcə, özünə az dəyər verəcək və həqiqətən də, səriştəsiz biri olacaq. Downloaded from KitabYurdu.org 44 Kişi özündən razı olmayanda, o sizləri də az sevməyə başlayır. Kişinin özünü qiymətləndirməsi səriştəyə əsaslanır. Həyatın bu və ya digər sahəsində o özünü təcrübəsiz hiss edərsə, onun nəinki özünü, hətta sizi sevməyi çətinləşər. Təcrübəsizliyini üzünə vurmaq, onunla uşaq kimi davranmaq - bu mütləq sizi sevmək arzusunu öldürmək aıılamma gətirir. Digər tərəfdən isə əriniz sizə daha çox təcrübəsiz göründükcə, bir o qədər də sizi az həyəcanlandıracaq. Qadınları təcrübəlilik cəlb edir. Beləliklə, o, sizə nə qədər çox təcrübəsiz göründükcə, bir o qədər sizin üçün cəlbedici olmayacaq. 3. Qarşılıqlı münasibətinizdə olan ehtirası öldürəcəksiniz. Qarşılıqlı münasibətinizdə olan ehtirasın öldürülməsinin ən sürətli yolu - sevimli kişi ilə ana kimi davranmaqdır. Özünüzü oııımla nə qədər çox ana kimi aparsanız, o da sizinlə bir o qədər ana kimi davranacaq. Ancaq heç bir kişi anası ilə yatmaq istəməz. Son dərəcə analıq hissinə malik olan qadına qarşı seksual tabu kişinin daxilində o qədər dərin kök salır ki, onunla oğul kimi davrananda, qadına qarşı erotik, romantik baxış itir. Sözsüz, kişi ilə uşaq kimi davrananda heç siz də ona Downloaded from KitabYurdu.org 45 qarşı bir cazibə hiss etməyəcəksiniz. Əgər günün sonımda qadın ərinə baxaraq öz-özünə: "Yenə corablarını tapa bilmir, yenə açarı itirib, ııiənə su borusunu çəkən usta lazımdır, o yenə unudub”, - düşünərsə, hansı romantik hisslərdən danışmaq olar? Məgər indicə üçyaşlı uşaq kimi davrandığınız birisi sizi həyəcanlandıra bilərmi? Mən əminəm ki, ı nömrəli problem - evliliklərin çoxunda seksual qeyri-qənaətbəxşlikdir. İyirmi illik birgə həyat, ailə tərəfindən keçirilən maliyyə sıxıntısı - bütün bunlar da ehtirası öldürən faktorlardandır. Ancaq kişi ilə arvadı ana və oğula çevirən hiss qədər heç bir səbəb ehtirası bu qədər öldürə bilməz. Həlli yolu: kişi ilə ana kimi davranmaqdan vaz keçin. Ərinin anası olmaqdan onun sevgilisinə çevrilməyə dair bəzi təkliflər verirəm: ı. Kişinin edəcəyi işləri onun əvəzinə görməyi dayandırın. Kişi ilə uşaq kimi davranmağa can atmanı pis vərdiş kimi qiymətləndirmək və ona qarşı yeganə mübarizə yolu - sadəcə, bunu etməməkdir. Bu o deməkdir ki, əriniz sizdən açarın lıarada olduğunu soruşanda, bilmədiyinizi söyləyin və qoyun özü axtarıb tapsın. Hər hansı bir təntənəli mərasim üçün geyim seçəndə, nə geyinməsi barədə məsləhət verməyin. Əgər əşyalarını qalaq halında döşəməyə atırsa, onu yığışdırmayın. Əgər əriniz onun əvəzindən hər şeyi sizin etmənizə Downloaded from KitabYurdu.org 46 alışıbsa, sizin yeni rolunuza da öyrəşməyə məcburdur. İlk əvvəllər çətin ola bilər. İllərlə etmədiyi işlərə öyrəşıııəsi onu qıcıqlandıra bilər. Və hətta bunun həyatınızda müvəqqəti xaos yaratması da mümkündür. Açarını tapa bilmədiyi səbəbdən siz qonaqlığa belə gecikə bilərsiniz. O, evdən pis bağlanmış qalstukla da çıxa bilər. Ancaq eyni hallar bir neçə dəfə baş verəndə, o, əşyaları yerinə qoymağa alışacaq; qalstukunun pis bağlanması barədə dəfələrlə deyilmiş iradları yadına salacaq və güzgünün qarşısına keçərək, onu səliqə ilə bağlamağı öyrənəcək. Başqa sözlə desək, o böyüyəcək və özünün qayğısını çəkməyi öyrənəcək. Əlbəttə, bu o demək deyildir ki, növbəti dəfə əriniz sizdən açarın yerini soruşanda "Ozüıı axtar! Məgər sənin ananam" cavabını verməlisiz. Ərinizə daha az qayğı və diqqətlə yanaşacağınızı düşünmürəm. Sadəcə, siz daha çox onun anası deyil, arvadı və rəfiqəsi olmalısınız. 2. Kişi ilə arxalana biləcəyiniz, təcrübəli adam kimi davranın. Onun özünün yadına salmalı olacağı şeyləri yadına salmayın. Ona təqvim və yaddaş əvəzi olmayın. Onunla yaşlı, məsuliyyətli adanı kimi davranın. Kişinizin bütün işlərini siz yazası olsanız, onun tənbəlləşə biləcəyini unutmayın; qeyri- ixtiyari olaraq o sizə arxalanacaq. Odur ki, ona himayədarlıq etməkdən vaz keçdikdə, o, görüşlərini buraxa, hesabları ödəməyi, ıııaşın faralarını yandırmağı Downloaded from KitabYurdu.org 47 unuda bilər. Belə olduqda deyinməyin, sadəcə buna təəssüflənin və öz işinizi görməyə davanı edin. Misal üçün, həyat yoldaşınız cümə axşamı diş həkiminə getməlidir. Cüıııə axşamı günü adəti üzrə onu yola salın. Cüıııə axşamı axşam o, evə gəlir və deyir: "Elə hirslənmişəm özümə. Həkiııı Hopkinsin klinikasından işə zəng edib dedilər ki, mən bu gün oraya getməliyəmiş. Mən isə tamamilə unutmuşam”. Buna cavab olaraq deyiıı: "Çox təəssüflənirəm, əzizim. Düşünürəm ki, təkrar yazıla bilərsən”. Çoxsaylı görüş və unudulmuş işlərdən sonra sizin partnyorunuz özünə daha çox güvənə biləcək. 3. Kişiniz ilə ana dilində danışmayın. Kişinizlə beş yaşında oğlanla danışar kimi danışmayacağımza söz verin. Bu deməkdir İd, deyinməyin. Əlbəttə, dilxor olduğunuzu və ya hirsləndiyinizi partnyorunuza demək haqqınız var. Ancaq onunla kiçik yaşlı oğluna hirslənmiş ana kimi deyil, böyük adanı kimi danışın. Bəs "uşaq dili" haqqında necə? Düşünürəm ki, bəzən "uşaq dilində” danışmaq tamamilə özünü təsdiqləmiş ünsiyyət vasitəsi ola bilər, ancaq nə vaxt? Məsələn, ən gizli saxladığınız düşüncələrinizi açıb söyləmək istəyəndə. Ancaq vaxtınızın çoxunu partnyorunuzla "uşaq dilində" danışmaqla davam edirsinizsə, xüsusilə də yataqda, seksual yaxınlıq zaıııam, onda problem yaranacaq. Böyük adamlar kimi münasibət qurıııağm vaxtı çatıb. Downloaded from KitabYurdu.org 48 4- Kişinin hansı vəzifələr daşıyacağına qərar verin və səhv etsə də, geri çəkilməyin. Bunun bir çoxlarınız üçün çətin olacağını bilirəm. Bu, vəziyyəti nəzarətdən buraxmaq deməkdir, hadisələrin gedişatı sizi razı salmasa da, sonucun yaxşı olacağına inanırsınız. Məsələn, əriniz deyir ki, restoranda stol sifariş verəcək, ancaq o, gec zəng edir və boş masanın olmaması bəlli olur. Saat altıda sizə zəng edib, heç nə alınmadığını bildirir. Belə olan halda ona deyin: “Nə etmək olar. Planlaşdırdığımız kimi, mən saat altıda hazır olacaqdım. Əminəm ki, şam yeməyimiz üçün sən bir yer tapacaqsan. Hələlik". Məsələni vaxtında həll etmədiyinə görə özünü axmaq vəziyyətdə hiss edəcək, ancaq onu danlamadığınız üçün məmnun olacaq və bütün bu hisslər növbəti dəfə sizi yeməyə dəvət edənə kimi onun yadında qalacaq. Xəbərdarlıq: vəziyyətin pis hal aldığını gördükdə, müdaxilə etmək hissi sizi üzəcək. Məzuniyyətiniz yaxınlaşır və əriniz mehmanxanada yer sifariş vermək məsələsinə səhlənkar yanaşır. Ya da onun pizza hazırladığını və olduqca çox sous əlavə etdiyini görürsünüz. Kişiyə kömək etmək həvəsinə düşməyin. İcazə verin, səhv etsin və nəticələri ilə üzləşsin. Növbəti dəfə başqa cür hərəkət etməsinin yeganə yolu budur. KIŞIYƏ MƏNI DƏLI ETMƏK HƏDDINƏ Downloaded from KitabYurdu.org 49 GƏTİRMƏYİ NECƏ TƏRGİTDİM Həyatımın on beş ilini kişilərlə ana rolıuııı oynamaqla keçirmişəm, təəssüflə özümü bu sahədə ekspert lıesab edir və analıq vərdişlərini aradan qaldırmaq təcrübəmi sizinlə bölüşmək istəyirəm. Mənim xroniki huşsuz bir kişi ilə münasibətim olub. O, görüşləri, telefon zənglərini unudurdu; hara getdiyini unudur, lazım olan döngədə dönmürdü. İki il ərzində mən onun yaddaşının məsuliyyətini daşımışam, nə edəcəyini, hara gedəcəyini yadına salmışam. Bir yerə gedəndə diqqətli olurdum - daim avtostradaya (ikitərəfli avtomobil yoluna) çıxmağı buraxmamaq, lazım olan yerə getmək üçün lazımi döngədə dönmək üçün onu izləyirdim. Axırda onunla ana-bala oynamaqdan yoruldum və yolda diqqətli olmasını öyrətməyin yeganə yolunun bu işləri onun əvəzindən etməməyə qərar vermək olduğunu anladını. Bir dəfə bazar günü onunla cənubi Kaliforniyada olan istirahət mərkəzilərindən birinə getdik. Əvvəllər də orada olmuşduq və əlbəttə, yolu çox gözəl bilirdim. Bir saat getdikdən sonra dönməli olacağımız yolıuı bir mil məsafədə olduğunu göstərən yol işarəsinə çatdıq. İşarəni görüb-görmədiyindən əmin olmaq üçün yoldaşıma baxdım və içim dondu. Görməyib! Özümə xəbərdarlıq etmişdim: "Heç nə deməyəcəyinə söz vermisən!” Döngəyə Downloaded from KitabYurdu.org 50 yaxınlaşdıqca, gərginliyim daha da artırdı. Biz döngə ilə bərabərləşdik, yoldaşım isə sakitcə yoluna davam edirdi. O, döngəni ötüb keçdi! Qışqırmamaq üçün dişlərimi qıcadım. Bizə lazım olan döngədən on, iyirmi, otuz mil getdiyimiz müddətdə mənə elə gəldi ki, zaman dayanıb. Toran qovuşurdu. Qəfildən o, mənə tərəf çöndü və soruşdu: - Bu yerlər sənə tanışdı? - Yox, - mehribanlıqla cavab verdim. - Mənə də, - o dedi. - Bəlkə, biz lazım olan döngədən dönməmişik? O, benzindoldurma məntəqəsində maşını saxladı və yəqin ki, lazım olan yerdən qırx beş kilometr uzaqlaşdığını müəyyənləşdirdi. Pansionata gecikməmiz məlum idi. Danışmamaq üçün bütün cəsarətimi toplamalı oldnııı. Yoldaşım maşını döndərib əks istiqamətdə yola çıxanda, ürəksiz lıalda mənə baxdı və dedi: - Döngəni keçdiyimi bilirdin, eləmi? Mən ona, o da mənə gülümsədik. Hər ikimiz bunun ona yaxşı dərs olduğunu anladıq: qırx mil boş yerə maşın sürmək mənim işə qarışmanı və səhvini göstərməkdən daha yaxşı idi. 5. Siyahı tutun: “Ana rolunu necə oynamışam...” Oturun və fikrinizə görə analıq rolunuzun təzahür etdiyi Downloaded from KitabYurdu.org 51 məqamları yazın. Bir neçə həftə özünüzü müşahidə edin, kəşf etdiyiniz yeni maddələri də siyahıya əlavə edin. Əgər siz, həqiqətən də, özünüzü cəsarətli hesab edirsinizsə, Yüklə 2,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|