Azərbaycanda siyasi partiyalar: seçKİDƏN seçKİYƏ

AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ
85
partiyalar həlledici məqamlarda bu qədər çətin bir şəraitdə, 
bu qədər az resursla mübarizə aparan demokratik qüvvələr 
üçün yeni problemlər yaratmağı bacarır. Parlamentdəki bəzi 
partiyalar  var,  tutaq  ki.  Onları  mən  müxalifət  saymıram” 
(www.yenimusavat.com).
Müxalif  məkanda  birləşmə  mövzusuna  münasibət 
bildirən  Azərbaycan  Sosial  Demokrat  Partiyasının  (ASDP) 
həmsədri Araz Əlizadə sol təmayüllü partiyaların yeni yara-
dılacaq blokunu heç bir perspektivi olmayan əhəmiyyətsiz 
iş hesab edir. O, bu barədə «Trend»ə açıqlamasında bildirib.
Kommunist Partiyasının da deyilənlərə münasibəti  ma-
raqlıdır. Partiya parlament seçkilərində iştirak etməyə qərar 
vermişdir,  lakin  heç  bir  blok  və  ya  siyasi  birliyə  daxil  ol-
maq  fikrində  deyil.  Partiyanın  Mərkəzi  Komitəsinin  sədri 
R.Qurbanov  demişdir:  “Müxalifət  partiyalarının  hər  dəfə  
seçkiqabağı müddətdə  bloklarda birləşməsi və birgə səylər 
göstərməsi cəhdlərinin heç bir perspektivi olmadığı aşkar 
olmuşdur. Partiya bu barədə hələlik təklif almamışdır və alsa 
da, onu qəbul etməyəcək. İndiyə qədər bütün seçkilərdə iş-
tirak etmişik və bu dəfə də belə olacaq. Biz mümkün qədər 
çox yer almaq uğrunda mübarizə aparacağıq. Mərkəzdə və 
regionlarda    potensialımız  var”  (az.trend.az/news/politics/
movements/823184.html).
Azərbaycanın  bir  neçə  müxalifət  partiyasının  təmsil 
olunduğu  Demokratiya  Uğrunda  İttifaq  (DUİ)  deputatlı-
ğa  namizədlərin  siyahısını  hazırlayıb.  Bu  barədə  “Trend”ə 
Demokratiya  Uğrunda  İttifaqda  təmsil  olunan  Azadlıq 
Partiyasının  sədri  Əhməd  Oruc  bildirib.  Onun    sözlərinə  
görə, ittifaq   bütün   dairələr  üzrə namizəd irəli sürmək 
niyyətindədir: “Biz  artıq   Mərkəzi  Seçki  Qərargahı yaratmı-
şıq və namizədlərin ilkin  siyahılarının   müəyyənləşdirilməsi   

---

AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ
86
prosesi   başa  çatmaq  üzrədir” (Yenə orada).
Azadlıq  Partiyasının  “fəallıq”  görüntüsü  yaratmasının 
seçkiqabağı  mərhələ  ilə  bağlılığını,  əslində,  bu  partiyada 
sədrdən başqa heç kimin olmadığına dair “Azadıq” radio-
sunun  internet səhifəsində gedən “Kadr partiyası” adlı ya-
zını  xatırlatmaqla  müəyyən  etmək  olar.  Eyni  zamanda,  bu 
vəziyyət Azərbaycanda mövcud olan bütün marginal parti-
yalar üçün də səciyyəvidir.
Seçkiqabağı mərhələdə hakim partiyanın əsas rəqibinin, 
başqa sözlə desək, “ana müxalifətin”, “real müxalifətin” kim 
olduğuna dair sualların cavabı da maraqlıdır. Uzun müddət 
bu sahədə davam edən təsəvvürlər cari seçki ilində dəyişə 
bilər.  Belə  ki,  “Azərbaycanın  müxalif  Ümid  Partiyası  ana 
müxalifət adına iddialıdır” yazılarına son zamanlar tez-tez 
rast  gəlmək  olar.  Ümid  Partiyasının  sədri,  millət  vəkili  İq-
bal  Ağazadə  demişdir:  “2008-ci  ildə  keçirilən  prezident 
seçkilərində  namizəd  kimi  mən  ikinci  yeri  tutduğumdan 
hazırda  ana  müxalifət  partiyası  funksiyasını  bizim  partiya 
yerinə yetirir”.
İ.Ağazadənin sözlərinə görə, bu gün müxalifət daha çox 
mövcudluğu uğrunda mübarizə apardığından, partiyaların 
yeri  və  təsnifatı  bir  qədər  sual  altındadır:  “Amma  bu  gün 
Azərbaycanda  strukturlaşan  və  ictimai-siyasi  proseslərə 
təsir imkanları ilə seçilə bilən 3-4 partiya var. Bunlardan biri 
də bizim partiyadır”. 

---

AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ
87
6. 
PARTİYALAR HAQQINDA YENİ QANUNUN QƏBUL 
EDİLMƏSİNƏ VƏ PARTİYALARIN DÖVLƏT  
 
    TƏRƏFİNDƏN MALİYYƏLƏŞDİRİLMƏSİNƏ    
    MÜNASİBƏT (MÖVQELƏR VƏ RƏYLƏR)
Azərbaycanda  inkişafın  yeni  mərhələsində  fərqli  si-
yasi  vəziyyətin    yaranması  və  partiyaların  fəaliyyəti, 
cəmiyyətdə  rolu,  dövlət-partiya  münasibətlərinin  yerli 
şəraitə və beynəlxalq standartlara uyğun olan yeni qanunla 
tənzimlənməsinin vacibliyi, demək olar ki, siyasi gündəmin 
dəyişməz mövzusuna çevrilmişdir. Qeyd edək ki, rəyi soru-
şulan partiya funksionerlərinin əksəriyyətinin siyasi sistemin 
təkmilləşdirilməsində partiyaların yenidən qeydiyyata alın-
ması,  dövlət  tərəfindən  maliyyələşdirilməsi  məsələlərinə 
münasibəti, demək olar ki, müsbətdir. Partiyalar haqqında 
yeni qanunun qəbul edilməsi onların əksəriyyəti tərəfindən 
dəstəklənir  və  parlamentin  səlahiyyətlərinin  və  üzvlərinin 
sayının  artırılması,  siyasi  islahatlar  aparılması  ideyaları 
təqdir olunur.
Maraqlı  məqamlardan  biri  də  odur  ki,  partiyaların 
dövlət  tərəfindən  maliyyələşdirilməsi  məsələsinin  ictimai 
müzakirəyə  çıxarılmasından  əvvəl  yeni  qanunun  qəbul 
edilməsinə siyasi müxalifətin kəskin mənfi reaksiyası möv-
cud  idisə,  maliyyələşdirmənın  də  qanunda  yer  alacağı-
nı  biləndən  sonra  bu  münasibət  dəyişdi,  yeni  qanunun 
tərəfdarları çoxalmağa başladı. Burada mətbuatda yeni qa-
nuna ilkin reaksiyalardan bir neçəsini qeyd etmək olar.
Müsavat təmsilçisinə görə, yeni qanunda siyasi partiya-
ların qeydiyyatı və maliyyələşməsi məsələsi sərtləşdirilərsə, 
vətəndaş  cəmiyyətinin  bütün  təbəqələri  bundan  ciddi  zi-

---

AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ
88
yan görəcək. Siyasi partiyalarla yanaşı, müstəqil QHT-lərin, 
ictimai  qurumların,  müxalif  media  orqanlarının  və  digər 
demokratik  təsisatların  zərbə  altında  qalacağını  düşünən 
müxalifət təmsilçisinin fikrincə, bunun qarşısını almaq üçün 
hamı mübarizə aparmalıdır.
Hazırda qüvvədə olan qanuna əsasən min nəfərin iştirakı 
ilə partiya təsis etmək olar. Lakin bu rəqəmin hansı meyarla-
ra əsaslandığı məlum deyil. Azərbaycan vətəndaşlarının sa-
yının 9 milyonu ötdüyünü və təxminən 5 milyona yaxın seçi-
ci olduğunu nəzərə alsaq, partiyanın qeydiyyatdan keçməsi 
üçün  nəzərdə  tutulan  rəqəm,  yəni  ümumi  seçicilərin  sayı 
artırıla  bilər.  Bu  rəqəm  heç  olmasa  seçicilərin  0,1  faizini 
təşkil etməlidir. Deməli, siyasi partiya qeydiyyatdan keçmək 
üçün ən azı 5 minə yaxın imza toplamalıdır. Partiyanın ölkə 
miqyaslı siyasi təşkilat hesab edilməsi üçün  ölkənin rayon 
və şəhərlərinin ən azı yarısında onun təmsilçilərinin olma-
sını (başqa ölkələrdə bu təcrübə tətbiq edilir) qanuna daxil 
etmək məqbul hesab edilə bilər. 
Partiyalar  haqqında  qəbul  ediləcək  yeni  qanun  onların 
inkişafında  nə  kimi  rol  oynaya  bilər:  demokratiyanın  ele-
menti kimi çıxış edə və partiyaların təkmilləşməsinə əlavə 
stimul  yarada  bilər?  Əlbəttə,  bu  sualın  cavabı  məhz  ona 
hansı  tərəfdən  yanaşmaqdan  asılıdır.  Belə  ki,  bu,  çoxsaylı 
kiçik partiyaların böyük partiyalar tərəfindən udulması kimi 
təsəvvür  edilən  proses  deyildir.  Böyük  partiyaların  yaran-
ması qanunun qəbul edilməsi ilə deyil, partiya ailələrində 
(sağlar, sollar, millətçilər, mərkəzçilər) birləşmə və koalisiya 
proseslərinin başlanğıc götürməsi ilə formalaşa bilər.
Partiyaların  koalisiyalara  girməsi  onların  birləşməsinə, 
xırda  və  ya  cılız  (marginal)    partiyaların  iriləri  tərəfindən 

---