Azizaxon Rasulova
Yüklə 0,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Nutqning mantiqiyligi.
Nutqning mantiqiyligi uning asosiy sifatlari – to‘g‘rilik va aniqlik bilan chambarchas bog‘langandir. Chunki grammatik jihatdan to‘g‘ri tuzilmagan nutq ham, fikrni ifoda etish uchun muvaffaqiyatsiz tanlangan leksik birlik ham mantiqning buzilishiga olib kelishi tabiiydir. Mantiqiy izchillikning buzilishi tinglovchi va o‘quvchiga ifodalanayotgan fikrning to‘liq borib yetmasligiga, ba’zan umuman anglashilmasligiga sabab bo‘lishi mumkin. Nutqni shakllantirishdagi e’tiborsizlik oqibatida ba’zan mantiqsizlik ham yuz beradi. Nutqning mantiqiy bo‘lishi so‘zlovchi yoki yozuvchining tafakkur qobiliyati bilan bog‘liq. Shuning uchun mantiqiylik faqatgina til hodisasi sanalmasdan, tildan tashqarida bo‘lgan omil sifatida ham qaraladi. Ya’ni bunda notiqdan faqatgina tilni yaxshi bilish emas, o‘zi mulohaza yuritayotgan mavzu atrofida keng bilimga ega bo‘lish ham talab qilinadi. So‘zlarni bir-biriga mazmunan bog‘lash, ular o‘rtasidagi grammatik aloqani to‘g‘ri shakllantirish sintaktik me’yorga amal qilishning asosiy sharti bo‘lib hisoblanadi. Masalan, Tarbiyachi: Bolajonlar, endi o‘rgangan so‘zlaringizni bir chizib beringlar-chi? Deb vazifa topshiradi. Bolalar qalam va daftarlarini olib, chiza boshlaydilar. Oddiy mantiqqa ko‘ra so‘z chizilmaydi, balki yoziladi, rasm esa chiziladi. Mazkur jumlada ham rasm chizish haqidagi fikr aytilmoqchi. 63 Aslida bu fikr ifodasi uchun O‘rgangan so‘zlaringiz ifodalangan narsalarning rasmini chizib bering tarzida jumla qurilishi kerak edi 1 . Ba’zan esa so‘zlar tushirib qoldiriladi: Oyposh xola gorchechnik qo‘yib bo‘lib, ketmoqchi edi, Davron uni qo‘yarda-qo‘ymay Yüklə 0,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|