60
qaraganda uning qanday ma’no anglatayotganini bilish qiyin bo‘ladi.
Urg‘u esa undagi ma’noning reallashuviga ko‘maklashadi, ya’ni
o*lma
tarzida urg‘u birinchi bo‘g‘inga tushganda harakat,
olma*
tarzida oxirgi
bo‘g‘inga tushganda esa mevaning bir turi ma’nosi anglashiladi.
Tilimizda bunday so‘zlar anchagina:
qa*tlama – qatlama*, ho*zir –
hozi*r, yigitcha* – yigi*tcha, o‘quvchi*miz – o‘quvchimi*z, ya*ngi –
yangi*
kabi. So‘zlardagi bu xususiyatlarni farqlamasdan, urg‘uni
noto‘g‘ri qo‘llash so‘zlardagi ma’noning buzilishiga olib keladi. So‘zlar
talaffuzidagi bu kabi holatlarga, ayniqsa, maorif va madaniyat xodimlari
e’tibor berishlari va boshqalarga o‘rnak bo‘lishlari lozim.
Biz hozir urg‘uning so‘zlardagi qaysi bo‘g‘inlarga
tushishi bilan
ma’noning farqlanishi mumkinligini ko‘rdik. Shu holat gaplar doirasida
ham kuzatiladi. Gap tarkibidagi so‘zlarni alohida urg‘u bilan qo‘llash
ham gap mazmuni va ottenkasining o‘zgarishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Masalan,
men choy ichdim
gapida
kim ichganligi, nima ichganligi yoki
nima ish qilinganligi nazarga olinib, gapdagi so‘zlarning har uchalasidan
biriga urg‘u tushadi:
Dostları ilə paylaş: