Azßrbaycan dèLÈ HƏvva abdullayeva iradə ƏFƏNDİyeva
Yüklə 3,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- § 27. AYLARIN DüzüMü
- Çap üçün deyil
- Yanvar, mart, may, iyun, sentyabr, oktyabr, noyabr, dekabr
103 ⓯ Aşağıdakı məlumatı oxuyun və Azərbaycanda üzümçülüyün inkişafı ilə bağlı faktları qruplaşdırıb, müqayisə edin. Sonra sayların mənaca növlərini müəyyənləşdirin və kəsr saylarını sözlə yazın. 1969-cu ildə Azərbaycanda üzüm istehsalı 272 min ton olduğu halda, son ra kı dövrlərdə görülmüş tədbirlər nəticəsində bu rəqəm 2 milyon tonu ötmüşdü. Lakin keçən əsrin 80-ci illərinin ortalarından başlayaraq Azərbay- canda böyük zəhmət hesabına yaradılmış üzüm bağları məhv edilmişdir. Yalnız ölkəmiz müstəqillik əldə etdikdən sonra üzümçülüyün inkişafı üçün əlverişli şərait yaradılmış və bu istiqamətdə müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsinə başlanılmışdır. 2010-cu ilin statistik məlumatlarına əsasən, Azərbaycanda üzümün əkin sahəsi 15,4 min hektar, istehsalın həcmi 129,5 min ton, təzə və qurudulmuş üzüm idxalı 5,5 min ton, ixracı isə 24,1 ton olmuşdur. § 27. AYLARIN DüzüMü Bilirsənmi bu dünyada İlin neçə ayı vardır? Payızı var, Qışı vardır, Baharı var, yayı vardır. Yanvar, fevral... Qar geyimli... Martsa gələr əldə çiçək. Aprel keçib, may gülümsər zəmiləri bəzəyərək. İyun, iyul... Qızıl zəmi... Zəmi düzüm-düzüm olar. Avqustun da hədiyyəsi* Günəş nurlu* üzüm olar. Sentyabr, oktyabr Alma verər , nar gətirər . Noyabrla dekabrda Yenə boran, qar gətirər. Bax beləcə günlər* keçər , Ay dalınca ay ötüşər. Qış qapını döyməmişdən Bahar keçər, yay ötüşər . Əgər günlər* bir-birinə Bəxş etsə də öz yerini, Yenə aylar görə bilməz Bu dünyada bir-birini. Nəbi xəzri SÞZLÖK düzüm – строение ötüşmək – burada: пройти ❶ Səs tonu, temp və fasiləni gözləməklə şeiri oxuyun və şairin onu niyə belə adlandırması ilə bağlı müzakirə aparın. Çap üçün deyil 104 ❷ Dörd qrupa bölünün və qrupları “Yaz”, “Yay”, “Payız”, “Qış” ad lan- dırın. Hər qrup adını daşıdığı fəsil, onun əhatə etdiyi aylar, əsas əlamətləri üzrə təqdimat hazırlasın. ❸ “Yaz”, “yay”, “payız”, “qış” sözlərindən hər biri ilə assosiasiya yara- dan sözlər cərgəsi düzəldib yazın. ❹ Cütlərlə işləyin. Hər cütlük ilin aylarından birini özünə şərti ad seçsin. Hansı ayı özünüzə ad seçmisinizsə, həmin ayı yazılı şəkildə səciyyələndirin. Hər bir ay nə ilə səciyyələnir: həmin ayda təbiətdə hansı hadisələr baş verir, insanlar necə davranırlar, hansı işlər görülür və s.? Tərtib etdiyiniz mətndə cümlələr və abzasların düzgün əlaqələnməsinə diqqət yetirin. ❺ Şeirdə qara şriftlə verilmiş sözlərin köntekstə uyğun mənasını izah edin. ❻ Aşağıdakı tapmacaları cavablandırın və onlarda işlənmiş isim, sifət, say və əvəzlikləri seçib ayrı-ayrı sütunlarda yazın, qrammatik mənalarını izah edin. Bir ağacım var, on iki budağı, Dəyirmana dən doldu, Hər budağın otuz yarpağı, Zülf üzünə bənd oldu 1 , Hər yarpağın bir üzü qara, bir üzü ağ. Düz üç yüz altmış taxta Bir mismara bənd oldu 2 . SÞZLÖK bənd olmaq 1 – burada: влюбиться bənd olmaq 2 – burada: закрепиться | Tapmacada altından xətt çəkilmiş sözlərin sinonimləri aşağıdakılardan hansıdır? Köməkçi: aşiq olmaq, bağlanmaq, vurulmaq, ilişmək, məftun olmaq, yapışmaq ❼ Şeiri nəsrə çevirib məzmununu öz sözlərinizlə danışın. Danışarkən səs tonunuzu tənzimləyin. ❽ “Martsa gələr əldə çiçək” misrası ilə şair nə demək istəyir? Fikrinizi müvafiq nümunələrdən istifadə etməklə izah edin. ❾ Aşağıdakı mətni oxusanız, müstəqil Azərbaycanın enerji sahəsinin inkişafında hansı illərdə hansı mühüm tarixi hadisələrin baş verdiyini öyrənəcəksiniz. Mətndə sayın hansı məna növünün daha çox işləndiyini müəyyənləşdirin və onların yazılışında yol verilmiş səhvlərin nə ilə bağlı olduğunu izah edin. 1996-c ildə “Şahdəniz” qaz yatağı ilə bağlı saziş imzalanmış, sonra 1999-c ildə Xəzər dənizini Gürcüstanın Qara dəniz sahilləri ilə birləşdirən ilk ı u Çap üçün deyil 105 boru kəməri inşa edilmişdir. Daha sonra – 2006-c ildə Xəzər dənizini Aralıq dənizi və beynəlxalq bazarlarla birləşdirən Bakı–Tbilisi–Ceyhan əsas neft ixrac boru kəməri, 2007-c ildə isə Cənub boru kəməri inşa edilmişdir . 2012- c ildə Türkiyə ilə Trans-Anadolu boru kəməri – TANAP-a dair tarixi saziş 2013- c il dekabrın 17-da isə “Şahdəniz-2” yekun investisiya qərarı imzalanmışdır. ❿ Zamanla bağlı aşağıdakı tapmacaların cavabını siz artıq bilirsiniz. Bura- da onların hissələri bir-biri ilə qarışıq düşüb. Hissələr arasındakı uyğunluğu tapıb, tapmacaların ilkin şəklini bərpa edin. Üçü bizə yağıdı, Üçü yığar gətirər, Üçü cənnət bağıdı, Üçü vurar dağıdar. O hansı quşdu ki, Bir qanadı qara. Bir qanadı ağdı, Atamın yeddi oğlu var, Basdırmışam iki toyuq, Biri isti, biri soyuq. Yeddisi də bir boyda. ⓫ Şeirdə yaşıl rəngdə verilmiş feillərin zamanını müəyyənləşdirin. Həmin feillərdən axırıncısı digərlərindən nə ilə fərqlənir? Fikrinizi əsaslandırın. ⓬ 2013-cü ilin son ayı hansı layihənin imzalanması ilə yadda qaldı? A) Azərbaycan ilə Avropa İttifaqı arasında strateji enerji əməkdaşlığına dair memorandum imzalandı. B) Türkiyə ilə Trans-Anadolu boru kəmərinə dair tarixi saziş imzalandı. C) Bakı – Ceyhan neft kəmərinə dair “Əsrin müqaviləsi” imzalandı. D) Dekabrın 17-də “Şahdəniz-2” üzrə yekun investisiya qərarı imzalandı. E) “Şahdəniz” qaz yatağı ilə bağlı saziş imzalandı. ⓭ Yanvar, mart, may, iyun, sentyabr, oktyabr, noyabr, dekabr ay la- rın da hansı bayramlar və tarixi günlər qeyd olunur? Ən çox sevdiyiniz bayram və ya tarixi günlərdən biri haqqında mətn tərtib edib danışın. Tərtib etdiyiniz mətndə hadisələrin ardıcıllığına və cümlələrin əlaqəsinə diqqət yetirin. ⓮ Müəllimin təqdim etdiyi “Tərcümeyi-hal” üzərində müşahidə aparın və illərin düzü münə əməl etməklə nümunə əsasında hər biriniz öz geniş tərcümeyi-halınızı yazın. BUNLARI BÈLÈRSÈNÈZMÈ? Tərcümeyi-hal yazarkən aşağıdakı ardıcıllığa əməl etmək lazımdır: 1) Başlıq: Tərcümeyi-hal ; 2) Adınız, soyadınız və atanızın adı. 3) Doğulduğunuz il, ay, gün; 4) Məktəbə qədər olan dövr; 5) Məktəb dövrü; 6) Məktəbdəki fəaliyyətiniz və apardığınız ictimai vəzifə; 7) Ailə üzvləri haqqında qısa məlumat; 8) Tərcümeyi- halın yazılma tarixi; 9) Tərcümeyi-hal yazanın şəxsi imzası. Qafqaz . i i , ı i ü Çap üçün deyil Yüklə 3,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|