Азярбайъан милли елмляр академийасы
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
108 edir. Bu cəhət azərbaycanca mətbu mərcümədə öz əksini birmənalı şəkildə tapmışdır. Really modal sözü emotiv məqamda da işlənə bilir. Bu halda o, ya cümlənin başında, ya da nida sözündən sonra işlənir. Məsələn: Really! - you people are so offcious, so disbelieving! (Arthur Hailey, “Airport”, 244) “Doğrudan da, burada hamınız inamsız və hər şeydən şübhələnənsiniz!” (Artur Heyli, “Aeroport”, 225). Bizcə, azərbaycanca mətbu tərcümədə durğu işarəsi düzgün seçilməmişdir. Vergül işarəsi modal sözlə əsas mətn arasında daha sıx əlaqənin olduğu halda işə yarayardı. Burada isə oricinaldakı nida işarəsini saxlamaq yerinə düşərdi. Danışan really sözünü təəccüb, heyrət məqamında işlədir, bu isə ritorik sual kimi bir şeydir. Deyilənləri nəzərə alaraq, həmin cümləni belə təqdim etmək olar: Doğrudan da! Siz adamlar nə qədər quru (rəsmiyyətçi), nə qədər də vasvasısıniz. Oh, really! What kind of advice? Was it fussiness, personal?.. Or, perhaps, you’ve forgotten? (Arthur Hailey, “Airport”, 331). “Oh, doğrudan? O nə məsləhətdir elə? Xidmət işidir, ya şəxsi? Bəlkə də, artıq unutmusunuz? (Artur Heyli, “Aeroport”, 284).[Aha, doğrudan(mı)? İşə aiddir [yoxsa] şəxsi məsələdir?.. Bəlkə də, artıq yadınızdan çıxıb]. Burada really modal sözü müsahibin özünə aiddir və nə əsas cümlə ilə, nə də onun ayrı-ayrı tərkib hissəlri ilə əlaqədar deyil. Əksinə, onun özü sonrakı cümlənin işlənməsini vacib edir. Really, it isn’t much pay for all that protection, is it? (Arthur Hailey, “Airport”, 240) “Doğrudan da, o cür sığorta üçün çox azdır, elə deyilmi?” [Doğrudan (da), bütün bu himayənin haqqını ödəmək üçün bu çox azdır, elə deyilmi?]. Təqdim edilən tərcümələr arasındakı bütün fərqlərə baxmayaraq, həmin kontekstdə really modal sözü bütün cümlənin məzmununa aiddir. Əlimizdə olan materiallarda really modal sözünün birbaşa feli xəbərə aid olmasına da təsadüf edirik. Ancaq nəzərə 109 almaq lazımdır ki, həmin cümlə yalnız modal söz və feli xəbərdən ibarətdir: Do you understand Vernon? Really understand? (Arthur Hailey, “Airport”, 205) [Sən başa düşürsən, Vernon? Doğrudan (düzü) başa düşürsən?]. Surely – Əlbəttə, şəksiz, şübhəsiz, mütləq, yəqin ki, Surely, captain, sir, you’re not going to report me for possession of left – overs (Arthur Hailey, “Airport”, 114) “Əminəm ki, kapitan, ser, buna görə məni heç kimə satmazsınız” (Artur Heyli, “Aeroport”, 106) [Əlbəttə ki, (şübhəsiz, yəqin ki), kapitan, ser, olduğuna görə siz gedib mənim barəmdə xəbər verməzsiniz]. Misaldan göründüyü kimi, azərbaycanca mətbu tərcümədə surely modal sözü tamamilə başqa (leksik- qrammatik) vasitə ilə verilmişdir. Bu, əmin [olmaq] sözünün birinci şəxsin təkinə məxsus şəkilçi ilə işlənməsi hesabına əldə edilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, belə bir üsul kontekstual cəhətdən heç bir irad doğurmur. Amma o, başqa üsulları da istisna etmir. Daha bir misal: But surely, purses are never inspected (Arthur Hailey, “Airport”, 246) “Ancaq, mən biləni, qadın çantasına heç vaxt baxılmır” (Artur Heyli, “Aeroport”, 228).[Amma çantanı (çantaları) heç vaxt yoxlamırlar]. Misaldan göründüyü kimi, azərbaycanca mətbu tərcümədə surely modal sözü istər leksik tərkib, istərsə də qrammatik funksiya baxımından tamamilə yeni bir vasitə ilə (mən biləni) verilmişdir. Bunu leksik-sintaktik vasitə (üsul) da adlandırmaq olar. Ancaq bu, həmin cümlənin tərcüməsində özünü doğruldan yeganə üsul deyil. Bizim təklif etdiyimiz tərcümədə “heç vaxt”, “never” zaman zərfinin müqabili olmaqla yanaşı, hər cür modal sözün işlədilməsi lüzumunu da aradan qaldırır. O, feli xəbərlə birlikdə oricinalda ifadə olunmuş fikri, real vəziyyəti adekvat şəkildə ifadə edir. Burada gerçəkliyə münasibət obyektiv səciyyə daşıyır. Mən biləni ifadəsi həmin münasibətə subyektiv çalar verir. Mətndən bilmək olur ki, danışanın bunu bilib-bilməməyindən asılı olmayaraq, ümumiyyətlə çantaları yoxlamırmışlar. 110 Certainly – Əlbəttə, şəksiz, şübhəsiz; yəqin İngilis dilində certainly modal sözü daha çox cümlənin başında gəlir. Məsələn: Certainly, it’s all, Did you expect us to fire you? (Arthur Hailey, “Airport”, 22) “Əlbəttə! Elə bilirdin səni güllələyəcəyik?” (Artur Heyli, “Aeroport”, 22) [Əlbəttə, tamamilə belədir. Sən elə bilirdin, səni güllələyəcəyik?]. Bizim təklif etdiyimiz tərcümədə əsas fərqlər modal sözlə bağlı deyil. Bundan başqa, həmin cümlədə qeyri dəyişikliklər də etmək olar: a) ikinci cümləni yoxsa sözü ilə başlamaq olar; b) ikinci cümlədə sən sözünü bir dəfə işlətmək olar. Həmin imkanlardan biri mətbu tərcümədə verilmişdir. İkinci variant belə ola bilər: Sən elə birildin, güllələyəcəyik? Certainly not to admit that they were already turned around and heading back (Arthur Hailey, “Airport”, 352) “Heç vəchlə demək olmaz ki, geri qayıdacaq” (Artur Heyli, “Aeroport”, 322) [Yəqin, güman etmək olmazdı ki, onlar artıq geri qayıdıb (dönüb), müqavimət göstərirlər]. Həmin cümlənin əsli ilə mətbu tərcüməsi arasında mühüm fərqlər nəzərə çarpır: tərcümənin daha müxtəsər olması, budaq cümlənin xəbərinin birinci şəxsin cəminə aid edilməsi, halbuki, (oricinalda) üçüncü şəxsin cəmindən söhbət gedir. Ancaq bizim mövzu ilə bilavasitə bağlı olan fərq də vardır: bu, oricinaldakı təsdiq+inkar münasibətlərinin müqabilində mətbu tərcümədə həm modal sözün (heç vəchlə), həm də xəbərin (demək olmazdı) inkarda işlənməsi ilə bağlıdır. Certainly her handbag would not have been inspected (Arthur Hailey, “Airport”, 247) “Əlbəttə, onun əl çantasını açmaq heç kimin ağlına gəlməyəcəkdi” (Artur Heyli, “Aeroport”, 229) [Yəqin (əlbəttə), onun (qadının) əl çantasını yoxlamayacaqdı]. Həmin cümlədəki modal sözün əlbəttə, yoxsa yəqin sözləri ilə verilməsi elə bir prinsipial əhəmiyyət daşımır. certainly modal sözü məhz çantanın yoxlanılıb- yolanılmayacağını (daha dəqiq desək, ikincini) qətiləşdirir. Burada söhbət yoxlamanın kiminsə ağlına gəlməyəcəyindən Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|