Азярбайъан Республикасынын

• Abid  Tahirli
 
~ 
222
 ~ 
 
• 
Çocuqları  böyük  zəhmətdən (köhnə  üsulla  işləyən 
m
əktəblər nəzərdə  tutulur  –  T.A.) qurtaran yeni təhsil sistemini 
Hindistanda t
ətbiq edən  türk  oğlu  türk  olduğundan  (İ.Qaspiralı 
özünü n
əzərdə  tutur  –  T.A.) türkləri təbrik edirəm («Hind 
yolunda»). 
• M
ənfəət gələr gedər, ədalət əbədidir («Belə deyilmi»). 
• 
Politika, politika, amma bir azcıq insaf və həqiqət ta lazım 
deyilmi? («Hal h
əqiqəti»). 
•  Ey 
əziz qardaşlar! Satmaq rahat, almaq çətindir! Getmək 
rahat, dönm
ək çətindir! Yıxılmaq rahat, qalxmaq çətindir! («Lazım 
bir n
əsihət, qafil olma»). 
• 
Cahanın hər tərəfində iki kərə iki dörddür. Lakin maarifin 
intişarının üsulu hər bir iqlimin və qövmün xüsusiyyətinə müvafiq 
tapılması qayda və qanun halındadır («Şərq məsələsi»). 
•  M
əktəbdə, camidə  kürsü  başında  ziyalı,  məlumatlı  din 
xadimi  olsa,  ağlın  tərəqqisinə  böyük  meydan  açılar  («Şərq 
m
əsələsi»). 
• 
Ağlı və fikri irəliləyən ziyalı müəllim sinfi və bütün əhalini 
ir
əlilədəcəkdir («Şərq məsələsi»). 
•  D
ərdini inkar edən dərman  tapmaz.  Sözümüz  xoşdur, 
ağırdır,  hər necədirsə,  hamı  ilə  bərabər dərdimizə  çarə  tapmaqdan 
başqa məramımız yoxdur («Buna nə deməli»). 
 
• 
Aman, oğlum, satma sakın, əlindəki toprağı, 
   Anan kimi s
əni bəslər bərəkətli qucağı. 
   Ver
ər arpa, aş istəməz, verər sənə bunları, 
    S
əfil, rəzil olma sakın, satıb ana torpağı. 
                                                             
(«Aman oğlum») 

---

• Bütün türkl
ərin tərcümanı 
~ 
223
 ~ 
 
 
• Zaval g
əldi, yurd pozuldu, qaç və köç aldav ile, 
   Getdi xalklar, g
əldi yadlar, başqa ad vəd  ile. 
   
Unutmayın çocuklarım, Krım sizin Vətəndir, 
   Sahib olunuz bu V
ətənə çalışıb ədəb ilə. 
                                                                   
(«Krım») 
 
•  «Hörm
ətli  ustad  Əhməd Müdhət  əfəndi həzrətləri indiki 
nitqind
ə məni «böyük İsmayıl Qaspiralı» kimi təqdim etdi. Mənim 
üçün bu sözü r
ədd etmək, vallah, çox ağır gələcəkdir. Fəqət təsdiq 
d
ə  etməyəcəyəm. Mən o «böyük» sözü ilə  ifadə  olunan rəğbəti, 
iltifatı başqa bir kəlmə ilə təbdil etmək istəyirəm. Bəxtiyar İsmayıl, 
m
ən böyük deyiləm, fəqət bəxtiyaram,  xoşbəxtəm  («İstanbul 
konfransındakı (1909) çıxışından»). 
 
 

---

• Abid  Tahirli
 
~ 
224
 ~ 
 
 
İ.QASPİRALI HAQQINDA YAZAN 
MÜƏLLİFLƏR 
 
Az
ərbaycanda 
 
1.
 
Ayb
əniz Kəngərli 
2.
 
Aynur B
əşirli 
3.
 
Az
ər Turan 
4.
 
Ceyhun Hacıbəyli 
5.
 
C
əlil Məmmədquluzadə 
6.
 
Əbülfəz Əliyev (Elçibəy) 
7.
 
Əhməd bəy Ağaoğlu 
8.
 
Əhməd Cəfəroğlu 
9.
 
Əliabbas Müznib 
10.
 
 
Əli bəy Hüseynzadə 
11.
 
 
Əli Mərdan bəy Topçubaşov 
12.
 
 
Əlipaşa Səbur 
13.
 
 
Əziz Mirəhmədov 
14.
 
 
Əzizə Cəfərzadə 
15.
 
 Firudin b
əy Köçərli 
16.
 
 
Haşım bəy Vəzirov 
17.
 
 Hüseyn Baykara 
18.
 
 Hüseyn Cavid 
19.
 
 
Hüseyn Əhmədov 
20.
 
 Hüseyn Rza 
21.
 
 Xeyrulla M
əmmədov 
22.
 
 X
əlil Xasməmmədli 
23.
 
 X
əlil İbrahimov 
24.
 
 
İlqar Qasımov 
25.
 
 Kamil V
əli Nərimanoğlu 

---

• Bütün türkl
ərin tərcümanı 
~ 
225
 ~ 
 
26.
 
 M
əhəmməd Ağa Şahtaxtlı 
27.
 
 M
əhəmməd Hadi 
28.
 
 M
əmməd Əmin Rəsulzadə 
29.
 
 M
əhəmməd Tağı Sidqi 
30.
 
 M
ənzər İbrahimova 
31.
 
 
Möhübbi Əhmədov 
32.
 
 Nazif Q
əhrəmanlı (Ələkbərli) 
33.
 
 N
əriman Nərimanov 
34.
 
 S
əfərəli bəy Vəlibəyov 
35.
 
 Sultan M
əcid Qənizadə 
36.
 
 
Şəfiqə xanım Əfəndizadə 
37.
 
 
Tofiq Hacıyev 
38.
 
 Vilay
ət Muxtaroğlu (Quliyev) 
39.
 
 Yusif V
əzir Çəmənzəminli 
40.
 
 Z
əlimxan Yaqub 
 
Türkiy
ə və digər ölkələrdə 
 
1.
 
Abdulla Tukay 
2.
 
Abdulla Battal 
3.
 
Adas Yakubaskas 
4.
 
A.Adıvar 
5.
 
A.K.Hatif 
6.
 
Ayaz İshaq 
7.
 
Alexandre Benniqsen 
6. Al
əddin Yalçınkaya 
7. Aziz Bozgöz 
8. Altan D
əliorman 
9. Abdür
əşid İbrahimov 
10. A.A.Maşkeviç 
11. Aleksandr Qarkavets 
12. Battal Tayms 

---

• Abid  Tahirli
 
~ 
226
 ~ 
 
13. B.Bayraklı 
14. B
əkir Çobanzadə 
15. Brian Villiams 
1
6. B.Ayvazoğlu 
17. B.G.Otoman 
18. C
əfər Seydəhməd Krımər 
19. Chantal Lemericier – Quelquejay 
20. C.Ortalan 
21. Cohannes Schiltberger 
22. Ç
ələbi Cahan 
23. Edige Krımal 
24. Edvard A. 
25. Edvard J.Lazzeren 
26. E.Karas 
27. Əhməd Bican Ərcilasun 
28. Əhməd Toksoy 
29. Əhməd Zəki Vəlidi Toğan 
30. Əli Əngin Oba 
31. Əli Heydər Bayat 
32. Əli Yavuz Akpinar 
33. Ənvər Zubeyivoviç 
34. Əngin Arin 
35. Fatih Əmixan 
36. Fatih K
ərimov  
37. Fuad Tokar 
38. Feyzi Altuq 
39. Giray Saynur Bozkurt 
40. G.Burbiel 
41. G.Mende 

---