Азярбайжан республикасы
Yüklə 3,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
219 ayıb deyil, lakin yalanın da bir həddi olar, axı!.. Cəfərin ailəsini, nəslini "pro- letar" yapmaq üçün şura tarixçiləri çox yalan uydurmuşdular. Cəfərə atalıq edən Məşədi Hüseynqulu evdə yoxdur. Balaca Mələk isə... Mələk Hüseynqulunun hələlik sonbeşiyi, çox istəkli, nazlı-qəmzəli, bir az da küsəyən qızıdır. Sonralar Hüseynqulunun üçüncü dəfə evlənəcəyi Gərmiyanlı qızı Kövsər xanımdan bir oğlu dünyaya gələcək və o da körpənin adını mər- hum qardaşının xatirəsinə Heydər qoyacaq. Heydər Cabbarlı - fırça ustası, tanınmış Azərbaycan rəssamı. Allah rəhmət eləsin! 1918-ci ildə Mələk altı yaşındadır. Məşədi Hüseynqulunun şəhərin aşağı məhəllərinin birində ev tutub saxladığı "Rus matışka"sının ona bağışladığı gəlinciklə oynayır. Elə əynindəki qırmızı qırçınlı donu da "Tyotya Lena" ti- kib. Hörüklərinə ucları qaranquş quyruğu kimi haça kəsilmiş ipək lent bağ- lanmış Mələk türk qonaqlarının əyləşdiyi masanın ətrafında sərbəstcə dolaşır. Bəs neçə? Məşədi Hüseynqulunun ərköyün sonbeşiyinə sözmü demək olar? Ona fikir verən yoxdur. Lakin heç kimin ağlına da gəlmir ki, bu qızcığaz hər hərəkəti, hər söhbəti bittə-bittə xatirə xurcununa yığır və haçansa, ilk nəvəsi Şəhlaya bu xurcundan çox bilgi ikram edəcək - o türk zabitlərindən birinin adını belə - Namıq Ercik. Yəqin bizim Azərbaycan türkçəsində Namiq Ərcik imiş və bir zamanlar vətənimizi düşmən caynağından qoparmış bütün türk dədələrimlə bərabər, Namiq Ərciyin də ruhuna rəhmət oxuyuram. "Üsküdardan gəlir ikən, yağdı bir yağmur" - bu şərqini türk zabitlərindən biri başlayır, o birilər də ona qoşulur və birdən Cəfərin bəm avazı eşidilir: "Çəmbərəkəndindən baxanda, görünür Bakı, Bakının damları yastı, dövrəsi səki". "Aaa! Eyni musiqidir ki!.." Bu qızcığazın canı da, sümükləri də musiqiyə köklənib. Sonralar o, öz dönməz arzusu və əmisi Cəfərin bilavasitə təkanı ilə Musiqi Texnikumunda Əhməd Bakıxanovun tar sinfini bitirəcək. Bununla bahəm, piano, qarmon və bütün simli alətlərdə məharətlə Azərbaycan xalq havalarını çalacaq. O zamankı Azərbaycan Tibb İnstitutunda oxuya-oxuya, Səid Rüstəmovun rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Xalqı Çalğı Alətləri Orkestrin- də solo tar partiyalarını ifa edəcək, Azərbaycan Dövlət Filormaniyasının nəz- dindəki musiqi məktəbində vətən övladlarına tarın sehrini aşılayacaq. Hələliksə, 1918-ci ilin payızıdır. Türklərlə Cəfərin oxusunu eşidən balaca Mələk xatırlayır: "Bu ki, Qara Məhəmmədin həmişə oxuduğu mahnıdır". Bu, həmin Qara Məhəmməddir ki, arvad paltarı geymiş Gürcü Yusifi (İ.V.Stali- ni) öz faytonu ilə Bayıl türməsindən Tiflisə qaçırıb. Babam Şəmsəddin Aba- sovun mənə söylədiyi xatirələrinə dayaqlanıb, demək istəyirəm ki, faytonçu Qara Məhəmməd çox comərd, qeyrətli bir kəs imiş və Cəlilli nəslinin (Cab- barlılar el içində ulu babalarının ismilə belə adlandırılırdılar) xanımlarını ha- mama, toy-nişana, gimnaziyaya aparmağı Məşədi Hüseynqulu məhz ona us- burt olubmuş. O rəhmətlik də ki, yapışıqlı bir səs sahibi imiş və faytonun 220 qozlasına qalxan kimi avazı aləmi götürürmüş. Özü də çox vaxt "Çəmbərə- kəndindən görünür Bakı" mahnısını oxuyurmuş. Qara Məhəmmədin nəvəsi Esmira Cəfərova sağdır. Nəticəsi Məhəmməd Rüstəmov isə sonuncu pey- ğəmbərimizin (s.ə.) adını daşıyan ulu babasının adaşıdır. Balaca Mələk təəccüb içindədir: "Qırmızı fəslərindən saçaq sallanan bu adamlar niyə Üsküdar deyirlər? Üsküdar haradır, görəsən? Mirzəmi (əzizləri Cəfər Cabbarlını belə çağırırdılar) lap Məhəmməd kişi kimi oxuyur. Bəs bunlar?" Müxtəlif sözlərə bəstələnmiş eyni musiqi-xalq musiqisi. Türk zabitləri er- mənilər üzərində qazandıqları zəfəri bu mahnı ilə qutlayır, Cəfər də, öz növ- bəsində, həmin şərqini Azərbaycan türkcəsində oxuyur. Arada heç bir fərq yoxdur. Müştərək türk musiqisinin ikili sözləri "Dağlı məhəlləsi"ndəki o xudmani evdən dar dalana, oradan da aşağı - şəhərə doğru uzanan enişlərə yayılır. Həmin gün Çəmbərəkəndindən Üsküdar görünürdü. Həvəs "O, tarı elə şövqlə çalırdı ki, adamı lap ürəyi əsirdi" Məmməd Əlilinin "1905-ci ildə" əsərindəki Baxşı - Süleyman Tağızadə haqqında dediklərindən... - Elə bu? Axı, Qaqalinin "Şəppəxeyir" hekayəsindəki mahnı sözlərində söhbət kasıblayan yarın tənbəki çəkməsindən gedir. Sən dediyin mahnıda isə həmin sözlər yoxdur. - Var, niyə yoxdur?! "Çəmbərəkəndindən baxanda, görünür Bakı, Bakının damları yastı, dövrəsi səki, Yarım daha kasıblayıb, çəkir tənbəki, Get-get, oğlan, səndən mənə yar olmaz, olmaz, Gümüş kəmər incə belə dar olmaz, olmaz!" İntihası, bu mahnının iki nüsxəsi var. Biri Mirzəminin türk zabitləri ilə birgə oxuduğudur. İkincisinin musiqisi isə bir başqa sayaq, daha şux, daha şı- rıqqalıdır. Sözləri isə eynidir, ay bala! Nənəm ərinmədi, göy sətin köynəkdə illərlə qoruyub saxladığı sədəfli ta- rını çıxartdı. Mahnının həm birinci, həm də ikinci nüsxənin musiqisini həvəs- lə ifa edib, məni anlatdı. 1969-cu ilin yanvarında əmim Təyyargilin yaxın qonşusu Ruqiyyə xanım çox böyük əziyyətlərdən sonra hər barədə yaxın ola-ola əlimiz çatmayan Tür- kiyənin İstanbul şəhərindən - illərlə xiffətini çəkdiyi qardaşı ilə görüşdən qa- yıtmış, cığırlarına Zəki Mürenin, Safiyə Aylanın, Hamiyyət Yücesesin, Vəci- hə Dəryalın oxuduğu şərqilər, türkülər hopmuş lent nümunələri, vallar gətir- mişdi. Yüklə 3,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|